Инсон ҳуқуқлари мониторинги ва инсон ҳуқуқлари бўйича ҳисобот процедураси - Юриспруденция - Презентации

Инсон ҳуқуқлари мониторинги ва инсон ҳуқуқлари бўйича ҳисобот процедураси

Загружено в:

06.05.2024

Скачано:

0

Размер:

460.2685546875 KB

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ МОНИТОРИНГИ ВА ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ҲИСОБОТ ПРОЦЕДУРАСИ

РЕЖА: 1. Ўзбекистон Республикасининг инсон ҳуқуқлари бўйича миллий маърузалари. 2. БМТ шартномавий органларининг Ўзбекистоннинг миллий маърузаларини кўриб чиқиш якунлари бўйича мулоҳазалари. 3. БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаши доирасидаги универсал даврий кузатув. 4. Ўзбекистоннинг инсон ҳуқуқлари бўйича миллий ҳаракат дастурлари. 5. Инсон ҳуқуқлари бўйича кўрсаткичлар – инсон ҳуқуқлари соҳасидаги муҳим тенденция сифатида.

ТАВСИЯ ЭТИЛАДИГАН АДАБИЁТЛАР 1. Мўминов А.Р., Тиллабоев М.А. Инсон ҳуқуқлари: дарслик. – Т.: Адолат, 2013. – Б. 257-279. 2. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: Ўзбекистон, 2019. 3. Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси миллий стратегияси. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 22 июндаги ПФ-6012-сон Фармонига 1-илова. 4. Национальные доклады Узбекистана по правам человека, доступны на сайте УВКПЧ ООН www.ohchr.org.

Халқаро ҳуқуқда миллий ҳуқуқдагидек, нормаларни бажарилишини таъминлаш, унинг нормаларига риоя этилиши устидан қатъий назорат олиб бориш ва бажарилмаган тақдирда, тегишли ҳуқуқий таъсир воситалари билан риоя қилинмаган, бузилган нормани тиклаш ва унинг аниқ ва бир хилда бажарилишини таъминлаб берувчи мажбурий воситалар мавжуд эмас.

Халқаро ҳуқуқий тизим, унинг бирламчи субъектлари бўлмиш давлатларнинг тенг ҳуқуқли аъзолигига асосланган ва ҳеч бир субъект бошқа субъект устидан ҳокимиятга эга эмас, яъни “par in parem, non in parum” .

Халқаро ҳуқуқ субъектлари ўз миллий манфаатларидан келиб чиққан ҳолда, халқаро ҳуқуқнинг асосий манбаси бўлмиш халқаро шартномага ихтиёрий равишда қўшиладилар ва бундай халқаро шартномалардан келиб чиқадиган мажбуриятларини халқаро ҳуқуқнинг асосий тамойилларидан бири ҳисобланган pacta sund servanda, яъни халқаро шартномалардан келиб чиқадиган мажбуриятларни виждонан бажариш тамойили (агар, янада оддийроқ қилиб тушунтирадиган бўлсак, ўзбек тилидаги “лабзи халоллик”) асосида бажарадилар.

Халқаро нормалар: биринчидан, халқаро хамжамият томонидан эътироф этилган; иккинчидан, илғор хорижий тажрибага асосланган; учинчидан, давлатларнинг миллий манфаатларига мос келувчи ва миллий қонунчиликни янада такомиллаштиришни кўзда тутувчи қоидаларга асосланади.

Имплементация Халқаро шартнома нормаларининг ички қонун ҳужжатлари тизимига имплементацияси деганда – Ўзбекистон Республикаси иштирокида тузилган халқаро шартномалар нормаларининг ваколатли давлат органлари томонидан ҳуқуқ ижодкорлиги жараёнида қонунда белгиланган тартибда норматив- ҳуқуқий ҳужжатларда акс эттириш тушунилади. - норматив-ҳуқуқий ҳужжатни қабул қилиш; - амалдагиларига ўзгартиш ва қўшимча киритиш; - баъзиларини ўз кучини йўқотган деб топиш билан боғлиқ қонун ижодкорлиги фаолиятни ўз ичига қамраб олади.

Қонун ҳужжатлари мониторинги биринчидан, муайян қонун ҳужжати бўйича мониторинг ўтказилганда у тартибга соладиган ижтимоий муносабатларга оид халқаро шартнома аниқланади, тизимли таҳлил этилади ва қиёсланади; иккинчидан, қонун ҳужжатини халқаро ҳуқуқ нормаларини инобатга олган ҳолда такомиллаштириш юзасидан илмий асослантирилган тавсиялар ишлаб чиқилади; учинчидан, ушбу соҳага оид ижтимоий муносабатларнинг шаклланиб бориш суръатлари аниқланади.

“ Мониторинг” тушунчаси “ Мониторинг” лотинча “monitium” сўзидан олинган бўлиб, “огоҳ этувчи” деган маънони ифода этади. Мазмунан ушбу атама муайян ҳодиса, жараённи мунтазам ва тизимли кузатиш, ҳисобга олиш, унга баҳо бериш ҳамда истиқболини белгилашни англатади.

“ Мониторинг” Халқаро шартномалар бўйича мониторингнинг мақсади тегишли соҳага оид халқаро шартномалар нормаларига риоя қилиш ва уларни ҳуқуқни қўллаш амалиёти механизмининг самарадорлигини аниқлашдир. Мониторингнинг пировард мақсади кенг ахборот тарқатиш билан бирга тегишли соҳадаги ҳуқуқ нормаларига риоя этиш бўйича асосланган тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.

Халқаро шартномалар мониторингини икки жиҳати: биринчи жиҳати – халқаро шартномалар ва миллий қонунчиликнинг ўзаро нисбати; иккинчи жиҳати – халқаро шартномаларни ижроси мониторинги.

Халқаро шартномалар мониторинги уч хилда амалга оширилиши мумкин: биринчиси, халқаро шартномаларга қўшилгунга қадар; иккинчиси, халқаро шартномаларни бажарилиши бўйича; учинчиси, халқаро шартномаларни тўхтатиш ёки денонсация қилиш бўйича.

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шарртномаларни мониторинг қилиш вазифалари: - мансабдор шахслар хатти-ҳаракати ва қарорларининг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига, шунингдек, инсон ҳуқуқларининг халқаро стандартларига мувофиқлигини аниқлаш; - ҳуқуқни қўллаш амалиёти самарадорлигини таҳлил қилиш асосида, миллий қонунчиликни янада такомиллаштириш истиқболларини белгилаш; - инсон ҳуқуқлари бузилиши ҳолларини, уларнинг олдини олиш ва бартараф этиш бўйича чоралар кўриш учун аниқлаш;

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномаларни мониторинг қилиш вазифалари: - давлат органларининг ўзаро ва жамоат бирлашмалари билан инсон ҳуқуқларига риоя қилиш ва уларнинг муҳофазаси соҳасидаги ижтимоий ҳамкорликни амалга ошириш; - аҳолининг кенг қатламини, шунингдек халқаро хамжамиятни инсон ҳуқуқлари соҳасидаги вазият билан таништириб бориш; - инсон ҳуқуқлари соҳасида тадқиқотлар олиб бориш ва бу соҳадаги муаммоларни ҳал этишга илмий ёндашиш.

Инсон ҳуқуқлари бўйича мониторинг: Халқаро мониторинг Миллий мониторинг

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномалар мониторинги – бу инсон ҳуқуқлари халқаро шартномалар нормалари давлатлар томонидан қандай бажарилишини кузатиш бўйича тамойиллар, меъёрлар, қоидалар ва жараёнлар тизими

Инсон ҳуқуқлари бўйича универсал халқаро мониторинг БМТнинг қуйидаги органлари томонидан амалга оширилади: - Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаш; - Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари бошқармаси; - Шартномавий органлар; - Мониторингнинг шартномадан ташқари механизмлари (комиссиялар, маърузачилар); - Ихтисослашган муассасалар; - Индивидларнинг иштироки (мурожаатлар).

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ МАЪРУЗАЛАРИ Халқаро шартноманинг иштирокчиси бўлган ҳар бир давлат, одатда, ушбу давлатга нисбатан шартнома кучга кирганидан кейин бир ёки икки йил ичида дастлабки ҳисоботни тақдим этиши керак. Кейин шартнома қоидаларига мувофиқ, шартномани амалга ошириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида вақти-вақти билан маъруза топшириши керак.

ХАЛҚАРО ШАРТНОМА ИЖРОСИ МОНИТОРИНГИ Халқаро шартнома ратификация си Халқаро мажбурият Имплемен- тация Мониторинг

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ МАЪРУЗАЛАРИ Маърузаларда шартнома қоидаларини амалга ошириш учун давлат томонидан кўрилган ҳуқуқий, маъмурий ва суд-ҳуқуқ чораларини, шунингдек, инсон ҳуқуқларига риоя этилишини таъминлашда дуч келинганн ҳар қандай омил ёки қийинчиликларни кўрсатиши лозим. Қўмиталарнинг ўз ишларини бажаришлари учун ҳисоботлар тўғри тузилишини таъминлаш мақсадида ҳар бир шартнома органи давлат ҳисоботларининг шакли ва мазмуни бўйича кўрсатмалар тайёрлаган.

БМТ ШАРТНОМАВИЙ ОРГАНЛАРИНИНГ ЎЗБЕКИСТОННИНГ МИЛЛИЙ МАЪРУЗАЛАРИНИ КЎРИБ ЧИҚИШ ЯКУНЛАРИ БЎЙИЧА МУЛОҲАЗАЛАРИ Иштирокчи давлатларнинг маърузалари шартномавий органлар томонидан, турли манбалардан олинган маълумотлар билан биргаликда, ҳисобот берувчи давлат делегацияси ҳузурида кўриб чиқилади. Ҳисоботни кўриб чиқиш "якуний мулоҳаза/шарҳ" ни қабул қилиш билан якунланади, унда шартномавий орган ташвишланадиган масалаларни қайд этади ва келгуси ҳаракатлар бўйича давлатга аниқ тавсиялар беради. Давлат шартномавий орган тавсияларини амалга ошириш учун тегишли чоралар кўриши керак.

БМТ ШАРТНОМАВИЙ ОРГАНЛАРИНИНГ ЎЗБЕКИСТОННИНГ МИЛЛИЙ МАЪРУЗАЛАРИНИ КЎРИБ ЧИҚИШ ЯКУНЛАРИ БЎЙИЧА МУЛОҲАЗАЛАРИ Ҳар қандай даврий ҳисоботнинг муҳим элементи ҳисобот даврини ёпадиган олдинги ҳисобот бўйича якуний мулоҳазаларда мавжуд бўлган шартномавий органларнинг тавсияларини амалга ошириш учун давлат томонидан қабул қилинган қадамлар ҳақида қўмитага хабар беришдир. Ўзбекистон Республикаси томонидан сўнгги йилларда топширилган даврий маърузалар тегишли шартномавий органларнинг мулоҳазалари ва тавсияларини амалга ошилганлиги ёки давлатнинг бу борадаги ўз ёндошувлари маърузада келтириб ўтилган.

БМТНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА КЕНГАШИ ДОИРАСИДАГИ УНИВЕРСАЛ ДАВРИЙ КУЗАТУВ Универсал даврий таҳлил Инсон ҳуқуқлари кенгашининг янги механизми бўлиб, бир йилда тўрт марта Инсон ҳуқуқлари кенгаши томонидан БМТга аъзо барча 193 давлатлар томонидан инсон ҳуқуқларига оид мажбуриятларининг амалга ошириши ҳолатини кўриб чиқади.

БМТНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА КЕНГАШИ ДОИРАСИДАГИ УНИВЕРСАЛ ДАВРИЙ КУЗАТУВ Универсал даврий таҳлил қуйидаги ҳужжатлар ижроси ўрганилади: (1) БМТ Устави; (2) Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси; (3) Давлат томонидан ратификация қлинган инсон ҳуқуқлари шартномалари; (4) давлатлар томонидан эълон қилинган ихтиёрий баёнот ва мажбуриятлар; (5) инсон ҳуқуқлари соҳасидаги халқаро-ҳуқуқий инструментлар.

ХМТ КОНВЕНЦИЯЛАРИ ИЖРОСИНИ ХАЛҚАРО МИҚИЁСДА ЎРГАНИШ 1) ХМТнинг 19 ва 22-моддалари асосида мониторинг – конвенциялар ижроси бўйича давлатлар маърузаларини кўриб чиқиш ва қонунчилик ҳолати бўйича ахборот қабул қилиш; 2) ХМТнинг бошқа халқаро институтлар билан ҳамкорликдаги лойиҳаси (учинчи томон мониторинги) доирасида ўрганиш.

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА КЎРСАТКИЧЛАР Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги шартномаларда айрим миқдорий кўрсаткичлар очиқ тилга олинган бўлса-да, уларнинг турлари ва аҳамияти шартнома органларининг умумий шарҳ ва тавсияларида янада ойдинлашади. Миқдор кўрсаткич – “статистик кўрсаткичлар”; Сифат кўрсаткич – тавсифловчи шаклда тақдим этилган барча маълумотларни қамраб олади.

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг инсон ҳуқуқлари бўйича устав органлари ва шартномавий қўмиталари хабарномалари ва қарорларини кўриб чиқиш бўйича Ўзбекистон Республикаси давлат органларининг ўзаро ҳамкорлик қилиш тартиби тўғрисидаги НИЗОМ Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 22 июндаги ПФ-6012-сон Фармони 3-илова

Похожие

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро механизмлар

Инсон ҳуқуқлари бўйича миллий қонунчилик

Инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий механизмлар

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро стандартлар

Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси