Hozirda xalqaro tashkilotlar huquqi - Юриспруденция - Презентации

Hozirda xalqaro tashkilotlar huquqi

Загружено в:

14.03.2024

Скачано:

0

Размер:

356.7060546875 KB

z Hozirda XALQARO TASHKILOTLAR HUQUQI Mavzusida tayyorlangan taqdimot

z Reja: 1.Xalqaro tashkilotlarning paydo bo’lishi, rivojlanishi va zamonaviy xalqaro-huquqiy munosabatlarda ularning ahamiyati. 2.“Xalqaro tashkilot” va “Xalqaro tashkilotlar huquqi” tushunchalari. 3.Xalqaro tashkilotlar klassifikatsiyasi. 4.Xalqaro tashkilotlarning xalqaro-huquqiy maqomi. 5.Xalqaro hukumatlararo tashkilotlarda a ’zolik. 6.Xalqaro tashkilotlarning organlari. 7.O‘zbekistonda xalqaro tashkilotlar huquqi shakllanishi va rivojlanishining nazariy jihatlari.

z Xalqaro tashkilotlarning paydo bo’lishi, rivojlanishi va zamonaviy xalqaro-huquqiy munosabatlarda ularning ahamiyati Xalqaro tashkilotlar boshqacha qilib avtganda, davlatlararo birlashmalaniing paydo bo‘ lishi va rivojlanishi to’g’risida fikr yuritilganda, qadimgi Yunonistonda miloddan avvalgi VI asming boshlarida shakllana boshlangan shahar-polislarning ittifoqlariga murojaat qilishimiz mumkin. Odatda ikki xil turdagi ittifoqlar mavjud bo‘lgan: diniy-siyosiy ittifoq, harbiy-siyosiy ittifoq. Harbiy-siyosiy ittifoq sifatida simmaxiya (misol uchun: Delos, Lakedemon simmaxiyalari, Etoliya va Axey ittifoalari) hamda amfiktioniya (misol uchun: Delfiy-Fermopil) - yunon xudolari ibodatxonalarida tashkil etiluvchi yunon qabilalarining vakillari uyushmalari mavjud bo‘lgan.

z Lakedemon simmaxiyasi miloddan avvalgi VI asrda Peloponnesdagi shaharlar va qabilalarning ittifoqi sifatida tashkil topgan. Ittifoqning boshida Sparta turar edi. Ittifoqning oliy organi Sparta tomonidan yilda bir marta chaqiriladigan umumittifoq yig‘ilishi (sillogos)da Ittifoqqa kirganbarcha, ularning katta. kichikligidan qat’i nazar, bir ovozga ega edi. Qarorlar ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilinardi. Grek shaharlarining ikkinchi yirik ittifoqi Afina yoki Delos simmaxiyasi edi. Ittifoqning boshida Afina turgan. Delos simmaxiyasi miloddan awalgi 478/477-yillarda grek-fors urushida forslarga qarshi harbiv-dengiz ittifoqi sifatida tashkil topgan. Delos simmaxiyasi Lakedemon simmaxiyasidan ikki jihati bilan ajralib turardi: birinchidan, ittifoqchilar Delosdagi umumiy xazinaga aloliida badal (foros) to ‘lashar; ikkinchidan esa, ular gegemon bo'lgan Afinaga qaram edi. Vaqt 0 ‘tishi bilan Delos simmaxiyasi Afina davlatiga (arxega) aylandi.

z1939-yilda dunyoda 48ta hukumatlararo xalqaro tashkilot bo‘lgan. Xalqaro assotsiatsiyalar ittifoqining ma’lumotlariga qaraganda, 1978-yili 2430ta xalqaro tashkilot bodgan bo‘lsa, hozirgi paytda ularning soni 20 mingdan oshib ketgan.2 Xalqaro tashkilotlar taraqqiyotining tarixida burilish nuqtasi 1945-yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining tuzilishi hisoblanadi. XX asrning ikkinchi yarmida xalqaro tashkilotlarning soni juda tez o'sgan va yangidan yangi xalqaro tashkilotlar paydo bo‘lgan. Xalqaro tashkilotlarning eng yorqin misoli bo'lgan mazkur BMT to'g'risida mamlakatimiz Birinchi Prezidenti 1.A.Karimov ushbu tashkilotning 48-sessiyasida shunday degan edi: “BMT - bu xalqlarning tinch-totuv yashashga bo'lgan ezgu irodasining buyuk ramzi, insoniyat ma’naviy taraqqiyotining yorqin nishonasidir”

z Bugungi kunda BMT bilan bir qatorda, uning ixtisoslashgan tashkilotlari, YXHT, NATO, Yl, MDH, SHHT kabi turli xalqaro tashkilotlar umujahon hamda mintaqaviy darajada tinchlikni ta ’minlash va davlatlar o'rtasida turli sohalarda hamkorlikni rivojlantirishda hal qiluvchi rolni o'ynamoqda. Xalqaro tashkilotlar xalqaro huquq subyektlarining biri hisoblanadi. Bugungi kunda xalqaro hayotning biror sohasi yo'qki, unda xalqaro tashkilotlarning ishtiroki bo'lmasa. Professor A.Saidovning yozishicha. xalqaro munosabatlarda xalqaro tashkilotlar davlatlar hamkorligining oqilona shakllaridan biri sifatida muhim rol o‘ynaydi.

z “ Xalqaro tashkilot” va “xalqaro tashkilotlar huquqi” tushunchalari “ Xalqaro tashkilot” tushunchasi ilmiy hattoki kundalik atamashunoslikda ham mustahkam o‘mashib qolgan bo’lsada.uni ishlatish har safar tushuntirishlarni talab etadi, chunki unda turlicha mazmun mavjud. Odatda xalqaro tashkilotlarning ikkita turi ajratib ko ’rsatiladi: xalqaro hukumatlararo tashkilotlar va xalqaro nohukumat tashkilotlari. Ular orasida asosiy farq shundan iboratki, birinchisi davlatlarni birlashtirsa, ikkinchisi esa jismoniy yoki yuridik shaxslar, assotsiatsiyalar,harakatlar, jamoat tashkilotlarini birlashtiradi.

z Odatda xalqaro tashkilotlarning nomi faqat “tashkilot” nomi bilan cheklanib qolmaydi, balki ular “tashkilot” nomi bilan bir qatorda, “ittifoq”, “jamg‘arma”, “bank”, “agentlik”, “kengash”, “liga” va boshqa nomlar bilan ham atalishi mumkin. Misol uchun, “Birlashgan Millatlar Tashkiloti” (BMT), “Yevropa [ttifoqi” (YI), “Xalqaro valyuta jamg'armasi” (XVJ), “Jahon banki” (JB), “Atom energiyasi bo'yicha xalqaro agentlik” (MAGATE), “Yevropa kengashi” (YK), “Arab davlatlari ligasi” (ADL). Tashkilotlarga nisbatan bunday turli nomlaming ishlatilishi ularning xalqaro hukumatlararo tashkilot sifatidagi maqomiga ta’sir qilmaydi. Shuningdek, BMT ayrim tiilarda “Birlashgan Miilatlar” (jumladan, ingliz tilida “United Nations” - UN) deb yuritiladi. Ammo bunday holat ham tashkilot maqomiga ta’sir qilmaydi.

z Xalqaro tashkilotlar klassifikatsiyasi Odatda xalqaro hukumatlararo tashkilotlami turli belgilari bilan klassifikatsiyalash qabul qilingan. Bunday klassifikatsiyalash quyidagicha amalga oshiriladi: Faoliyati yuzasidan: - umumiy vakolatli, y a’ni barcha sohalar bo‘yicha a ’zo davlatlaming hamkorligini muvofiqiashtirib, ularga k o ‘maklashuvchi xalqaro tashkilotlar. Bunga BMT, MDH, Yevropa Ittifoqi tashkilotlari misol bo;la oladi;- ixtisoslashgan vakolatli - siyosiy, harbiy, iqtisodiy, moliyaviy, savdo masalalari, sog‘liqni saqlash va boshqa muayyan sohada davlatlararo hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan xalqaro tashkilotlar, masalan, YUNESKO, NATO, MAGATE kabi tashkilotlar misol bo‘la oladi. Xususan, Xalqaro Tashkilotlar Assotsiatsiyasi m a’lumotlariga ko‘ra, 200tacha hukumatlararo va hukumatlarga qarashli bo‘lmagan tashkilotlar fan, madaniyat va sog‘liqni saqlash sohasida xalqaro huquq subyektlarining hamkorligini xalqaro tartibga solish sohasi bilan mashg'uldir .

z A’zolarining geografik joy lash uvi doirasiga qarab: - universal, y a’ni geografik jihatdan jahondagi barcha qit’alardagi davlatlami qamrab oluvchi xalqaro tashkilotlar (BMT va uning ixtisoslashtirilgan tashkilotlari (masalan, YUNESKO); - mintaqalararo, dunyoning ikki yoki uchta mintaqasini qamrab oluvchi (masalan, YXHT, NATO); - mintaqaviy, ya’ni geografik jihatdan faqatgina muayyan qit’adagi davlatlami birlashtirishni maqsad qilib qo‘ygan xalqaro tashkilotlar (masalan, Yevropa Kengashi, Afrika birligi tashkiloti); - submintaqaviy, geografik jihatdan muayyan bir kichik mintaqa mamlakatlarini birlashtirgan xalqaro tashkilotlar (masalan, SHHT, Gcarbiy Yevropa Ittifoqi).

z Tashkilot tarkibiga yangi davlatlami qabul qilish yoki qabul qilmasligiga qarab: - ochiq holdagi; - yopiq holdagi xalqaro tashkilotlarga boMinadi. Davlatlar tomonidan xalqaro tashkilotlarga berilayotgan vakolatlarning hajmi o ;zaro mutanosibligi bo‘yicha tashkilotlar quyidagicha ham farqlanadi: - muvofiqlashtiruvchi funksiyasini bajaruvchi xalqaro hukumatlararo tashkilotlar, a’zo davlatlar va xalqaro tashkilotlar funksiyalari teng. Misol uchun YUNESKO, XMT; - “millatdan yuqori turuvchi” tashkilotlar, y a’ni millatdan yuqori turuvchi organlarga ega boMgan tashkilotlar, misol uchun: YI.

z Birinchi va ikkinchi holatda xalqaro tashkilotning maqsadi davlatlararo hamkorlik boMib, qarorlar asosan davlatlarga yo’llanadigan bo’lsa, ikkinchi holatda esa biz yana davlatlararo integratsiyani tushunamiz, ularning qarorlari nafaqat davlatlarga, shuningdek bevosita a’zo davlatlarning fuqarolariga va yuridik shaxslariga ham taalluqli bo’ladi. Xalqaro nohukumat (nodavlat) tashkilotlarni ham quyidagicha klassifikatsiyalash mumkin: a) siyosiy, mafkuraviy, ijtimoy-iqtisodiy, kasaba uyushmaviy; b) onalik va bolalikni himoya etuvchi ayollar tashkiloti; d) ilmiy, madaniy-ma’rifiy; e) matbuot, kino, radio, televideniye va boshqa sohalar.

z Xalqaro tashkilotlarning xalqaro- huquqiy maqomi Xalqaro tashkilotlarning xalqaro huquqning o‘ziga xos hosilaviy subyekti deyishimizga yana birinchi asos, ular davlatlarga o ‘xshab, o ‘zining doimiy hududiga, doimiy aholisiga ega bo‘la olmaydi. Ikkinchidan esa yuqorida ta ’kidlab o ‘tganimizdek, u birlamchi subyektlaming xohish-irodasi asosida hosil bo'ladi, y a ’ni “dunyoga keladi” va u birlamchi subyektlamig xohish-irodasi orqali tugatilishi, y a’ni “ dunyodan ketishi” mumkin. Xalqaro hukumatlararo tashkilotning ta’sis etilishi. Xalqaro hukumatlararo tashkilotlarni ta ’sis etilishi quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:

z1. Tashkilotlarning ta ’sis hujjatlarini qabul qilish; . 2. Uning moddiy tizimini shakllantirish, bunda a ’zo davlatlarning a’zolik badallari bo‘yicha roziligi va ularni toManishi muhim ro Io ‘yf aydi;≫ 3. Bosh organlarining tashkil etilishi va yig‘ilish faoliyatining boshlanishi. Xalqaro hukumatlararo tashkilotlaming xalqaro-huquqiy layoqatliligi, bu tashkilotlarni boshqa xalqaro tuzilmalardan ajratib turuvchi hamda xalqaro huquqiy munosabatlarda to 4la huquqli subyekt sifatida faoliyat koM'satishining asosiy belgisi hisoblanadi. Xalqaro hukumatlararo tashkilotlaming xalqaro huquqning toMa huquqli subyekti ekanligini. uning turli xususiyatlari bilan ham belgilash m um kin.' Ularga, jumladan quyidagilami kiritish maqsadga muvofiq:

z1) xalqaro tashkilotni davlatlar ko ‘p tomonlama shartnoma negizida tuzadi va shu shartnomalar (ustavlar) asosida faoliyat koM’satadi; 2) xalqaro tashkilot m a ’lum maqsadlarda tuziladi; 3) xalqaro tashkilot m uayyan tashkiliy tuzilishga ega b o ‘ladi; 4) xalqaro tashkilotlar o ‘z ustaviga koM*a ma’lum xalqaro huquq layoqatiga, y a ’ni mustaqil huquq va m ajburiyatlarga ega boMadi; 5) xalqaro tashkilotlar xalqaro huquq normalariga asosan tuziladi va xalqaro huquqning ikkilamchi subyekti hisoblanadi. Ular suverenitetga ega emas; . 6) davlatlar xalqaro huquqning subyekti sifatida xalqaro tashkilotlar faoliyatida davlatlarning suveren tengligi prinsipi asosida qatnashadilar va xalqaro tashkilotga a’zolikdan ixtiyoriy ravishda chiqish huquqiga ega; 7) xalqaro tashkiloti aiming qarorlari tavsiyaviy xususiyatga ega; 8) xalqaro tashkilotlar hudud va aholiga ega emas; 9) xalqaro tashkilotlar BMT Xalqaro sudida tomonlar boMa oimaydi va ularning vakilligi doimo bir tomonlama boMadi; 10) xalqaro tashkilotlar va ularning mansabdor shaxslari diplomatik imtiyoz va immunitetga egadirlar;

z11) xalqaro tashkilotlarda ularning a’zolarini doimiy vakil lari boMadi (BMT, YUNESKO huzurida); 12) xalqaro tashkilotlar xalqaro shartnomalar tuzish huquqiga ega; 13) xalqaro tashkilotlar xalqaro-huquqiy javobgarlikning subyekti bo’la oladi1. 14) odatda ularning faoliyati vaqtinchalik boMmay, doimiy xususiy at kasb etadi; 15) ayrim xalqaro tashkilotlar yuridik va kvaziyuridik vakolatlarga ega bo’ladi, ularning ba’zilarida ma’muriy va opreativ faoliyatini amalgaoshirishi davomida vujudga keladigan nizolarni hal etish uchun maxsus xalqaro sud organlari ham tashkil etiladi; 16) faoliyat usuli — muhokama qilish, muzokara va muloqotlar olib borish hamda ovoz berish yoki konsensusga erishish orqali qaror qabul qilish; 17) xalqaro hukumatlararo tashkilotlar xalqaro norma ijodkorlik faoliyatini amalga oshiradi va ularni mazkur faoliyati ikki yo ‘l bilan amalga oshiriladi: xalqaro shartnomalar ishlab chiqish va ulami a’zo davlatlar ratifikatsiyasiga qo'yish hamda xalqaro muammolami hal etishning tegishli choralari va yo’llarini tavsiya etuvchi rezolutsiyalarni qabul qilish.

z E’tiboringiz uchun rahmat !

Похожие

Xalqaro konferensiyalar va xalqaro tashkilotlar

Xalqaro konferensiya va xalqaro tashkilotlar

Xalqaro xavfsizlik huquqi

Xalqaro shartnomalar huquqi

Hozirgi xalqaro shartnomalar huquqi