Yerning ichki tuzilishi va geosferalar tog’ jinslari hamda minoralar - Геология - Презентации

Yerning ichki tuzilishi va geosferalar tog’ jinslari hamda minoralar

Загружено в:

10.02.2024

Скачано:

0

Размер:

1040.4130859375 KB

YERNING ICHKI TUZILISHI VA GEOSFERALAR TOGʻ JINSLARI VA MINORALAR Reja: 1. Yerning ichki tuzilishi va Geosferalar 2. Relyef to’g’risida umumiy ma’lumot 3. Geoxronologiya shkalasi ,Yerning yoshini aniqlash

• Yer po'sti — magmatik, metomorfik va cho‘kindi tog‘ jismlaridan tashkil topgan bo'lib, Yerning eng ustki tosh po‘stidir. Uning qalinligi 7 dan 70-80 kilometrgacha o'zgarib turuvchi, magmatik va tektonik jarayonlar kechadigan, Yeming faol qatlamidir. Uning quyi chegarasi Yer yuzasi relyefmi takrorlaydi, ya’ni materiklar ostida mantiyaga chuqur botib kiradi, okeanlar ostida esa Yer yuzasiga yaqinlashadi.

• Seysmik tadqiqotlar yordamida Yer po'stining tuzilishida hosil bo‘lish tarkibi va xususiyati bo‘yicha turli xil bo'lgan tog* jinslaridan tashkil topgan uchta qatlam ajratiladi.

• Stratosfera (lotincha «stratum» — qatlam) cho‘kindi va cho‘kindi vulkanogen jinslaridan tashkil topadi. Ular gillar va gilli slanetslar (42%), qumli (20%) va karbonat (19%) jinslaridan iborat. Qatlam Yer yuzasining deyarli barcha maydonini qoplaydi va chuqur botqoqliklarda ulaming qalinligi 2 0-25 km ga yetadi.

• Cho'kindi qatlamlari uchun ulaming kam dislokatsiyaga uchraganligi, nisbatan kichik zichlik va kam o'zgarishlar xarakterlidir. Ulardagi intensiv o'zgarishlar kesimning quyi qismida regional metamorfizmning boshlang'ich bosqichi hamda kontakt metamorfizmning paydo bo'lishi bilan bog‘liq.

• EfFuziv magmatik tog1 jinslari Yer po‘stida kam tarqalgan. M DH hududlarida cho'kindi qatlamlaming o ‘rtacha zichligi 2,45 g/sm 3 ni tashkil qiladi, uning chegarasidan tashqarisida esa 2,28—2.80 • g/sm 3 oralig'ida o'zgarib turadi. Bo'ylama to'lqinlaming tarqalish tezligi cho'kindi qatlamida tog' jinslarining tarkibi, zichlanish darajasi bilan bog'liq bo'lib, 1,8—5,0km /s va undan ortiq darajada o'zgarib turadi.

• Stratosferani tashkil qilgan jinslaming tarkibi ulaming suvli muhitda bundan 3,3 mlrd. yil aw al hosil bo'lganligini ko'rsatadi. Shu vaqtda atmosfera anchagina og'irroq va issiq bo‘lganligi uchun Yer yuzini tashkil qilgan birlamchi otqindi jinslar qaynoq va atmosferadagi to ‘yingan kuchli kislotali bug‘lar ta’siri ostida intensiv ravishda buzilishga uchragan.

• Granit (granit-gneys, granit-metamorfik) qatlami xususiyati jihatidan granit jinsiga o'xshash jinslardan tashkil topganligi uchun shu nom bilan atalgan. Qatlam gneyslardan (37,6%), granitlardan (18,1%). amblitlardan (9,8%), kristallik slanetslardan (90%) hamda gabbro. marmar, svinetslardan tashkil topadi.

• Granit qatlamini tashkil qiluvchi tog1 jinslari mineral tarkibi va dislokatsiyaga uchraganligi darajasi bo‘yicha juda xilma-xil hisoblanadi. Ular o'zgarishga uchramagan va metomorfizatsiyaga uchragan jinslardan tashkil topgan. MDH hududlarida granit qatlamining zichligi, uning tuzilishi va mineral tarkibiga bog'liq ravishda 2,6—2,8 g/sm 3 oralig‘ida o‘zgarib turadi. Granit qatlami cho‘kindi qatlamidan seysmik to'lqinlar tezligi (o'rtacha 6 km/s) bilan ajralib turadi. G ranit qatlamining qalinligi 6—40km. Ba’zi qatlamining quyi chegarasi Konrad seysmik chegarasi hisoblanadi.

• Uchinchi qatlam — bazalt qatlami — xususiyati jihatidan bazaltlarga yaqin og‘irroq magmatik, kristallik jinslaridan tashkil topadi. Qatlam turli darajada metamorfizatsiyaga uchragan magmatik jinslardan iborat. Ayrim jovlarda bazalt qatlami va mantiya oralig'ida. bazalt qatlamiga nisbatan yuqori zichlikka ega boigan eklogit qatlami yotadi. Bazalt qatlami jinslarining o ‘rtacha zichligi — 2,9 g/sm 3. Seysmik to’lqinlaming tarqalish tezligi 6—7.6 km/s. Bunda to'lqinlam ing tarqalish tezligi. tik kesimdagi bazalt qatlami tarkibiga turli petrografik komplekslarning taqsimlanish xarakteri bilan bog'liq.

• Bazalt qatlamining o'rtacha qalinligi kontinentlarda N.A.Belyayevskiy ma'lumotlari bo'yicha 40,5 km dan iborat. Okean tublarida 7— 12 km va kontinentlaming baland tog'li viloyatlarida 70—80 km ga yetadi.

• Mantiya. Bu Yerning eng yirik oraliq po'sti hisoblanib, yuqori chegarasi M oxorovich ayirg'i vuzasi va quyi chegarasi VixertGutenberg oralig'ida joylashgan. Mantiya massasi Yer massasining taxminan 2/3 qismini tashkil qiladi. Yuqori mantiya vertikal va gorizantal yo‘nalishlarda o'zgaruvchanligi bilan xarakterlanadi va uning tuzilishi kontinet va okean strukturalarida bir-biridan katta farq qiladi. Seysmik to'lqinlar tezligining pasaygan qatlami okeanlarda 50 km va materiklarda 80—120 km chuqurliklarda boshlanadi hamda yuqoridan va pastdan seysmik toiqinlar tezligi yuqori boigan muhit bilan chegaralanadi. Bu qatlamda bo'ylama toiqinlar kanaldagiga o'xshab tarqaladi va tashkil qiluvchi jinslaming yumshoqligi va egiluvchanligi tufayli seysmik kuzatishlarga asosan astenosfera deyiladi. Astenosfera okeanlar tagida 300—400 km gacha, materiklar ostida esa qalinligi 100—150 km gacha tarqaladi.

• Astenosferada ko‘pgina aniqlangan oraliq zilzilalaming o'choqlari joylashgan va unda magmatik o ‘choqlar ham paydo bo‘ladi deb taxmin qilinadi. Uni po‘stloq osti konveksion oqimlar tarqalgan va Yer po'stlog‘ida vertikal va gorizontal harakatlar paydo boiadigan mintaqa deb aytish mumkin. Bu mintaqada Yer po'stini shakllanishiga eng aloqador boigan endogen jarayonlari sodir boiadi.

• Oraliq va quyi mantiya seysmik tavsifga ko‘ra gomogen muhit hisoblanadi va unda 600 km chuqurlikkacha seysmik toiqinlam ing tezligi ortishi kuzatiladi, so‘ngra asta-sekin pasayadi.

Xulosa Yer m a’lum miqdordagi issiqlikni ishlab chiqaradi. Ichki issiqlik energiyasining asosiy manbayi b oiib, radioaktiv elementlaming parchalanishi hisoblanadi. Radioaktiv elementlar o'z-o'zidan parchafanib, o'zidan m a’lum miqdordagi issiqlik energiyasini ajratib chiqaradi va yer po'sti jinslarida hamda mantiyasida energiya to'planib boradi. Radioaktiv elem entlar yer po'stida juda oz miqdorda tarqalgan boiishiga qaramay, planetamiz paydo boigan (5 mlrd. yil) vaqtdan buyon hosil bo'lgan issiqlik m iqdori, yerning ichki qatlamlari qizdirishdan tashqari. uning yuzasiga ham issiqlik tarqatishga yetarlidir.

Похожие

Yerning ichki tuzilishi. Geosferalar

Yerning ichki tuzilishi va geosferalar

Tog‘ jinslari

Metamorfizm va metamorfik tog jinslari

Metamorfizm va metamorfik tog’ jinslari 2