Sharsimon ob’ekt uchun gravirazvetkaning to’g’ri masalalarini analitik usullar bilan yechish - Геология - Презентации

Sharsimon ob’ekt uchun gravirazvetkaning to’g’ri masalalarini analitik usullar bilan yechish

Загружено в:

22.03.2024

Скачано:

0

Размер:

2724.2744140625 KB

1. Razvedka to’grisida tushuncha. 2. Razvedkaning turlari. Reja: Sharsimon ob’ekt uchun gravirazvetkaning to’g’ri masalalarini analitik usullar bilan yechishMavzu:

Geofizikada bu yoʻnalishda muhim ilmiy- amaliy ahamiyatga ega boʻlgan yangi natijalar olindi. Jumladan, Yer magnit maydonida kuzatilgan oʻzgarishlar orqali 1978 yil 2 noyabrdagi Olay, 1982 yil 6 maydagi Chimyon, elektromagnit impuls larining oʻzgarishi boʻyicha esa 1976 yil 17 maydagi Gazli, seysmik usul yordamida 1984 yil 18 fevraldagi Pop zilzilalarining vaqti, joyi va kuchi bashorat qilindi.

Bu natijalar shu sohada dunyo miqyosida birinchi marotaba olingan ilmiy-amaliy yutuqlar boʻldi (F. O. Mavlonov, V. I. Ulomov, Q. N. Abdullabekov, S. S. Husamiddinov, S. X. Maksudov va b.). Geofizikaning seysmologik, elektrometrik, geologik, gidrogeologik usullarning majmui asosida 1966— 98 yillarda Toshkent, Andijon, Fargʻona, Namangan, Samarkand kabi 20 dan ortiq shahar, yirik sanoat qurilish obʼyektlari uchun mikrorayonlashtirish haritalari yaratildi va xalq xoʻjaligiga qoʻllash uchun joriy etildi.

1970 yildan boshlab Yer poʻsti va yuqori mantiyasini urganishda chuqur seysmik zonalash, seysmologiya, gravimetrik razvedka, elektr razvedka, magnit razvedka usullaridan foydalanildi (Ye. M. Butovskaya, F. X. Zunnunov, V. A. Pak, T. Ye. Ergashev va b.). Zilzilalar, portlash vujudga keltiradigan toʻlqinlarni yalpi qayd qilish usuli bilan Pomir — Himolay xalqaro loyihasi buyicha Italiya, Hindiston, Pokiston olimlari bilan hamkorlikda ilmiy tadqiqotlar ishlari olib borildi (I. H. Hamroboyev, Ye. M. Butovskaya, T. L. Bobojonov).

Yer poʻstining har xil chuqurliklarida roʻy beradigan fizik, mexanik jarayonlarning tabiati murakkab ekanligi eksperimental Geofizikani tashkil qilish va rivojlantirishga sabab boʻldi. Xususan. togʻ jinslari namunalarining magnit, elektr, toʻlqin oʻtkazish va b. fizik xususiyatlari lab. sharoitida har xil bosim va temperatura taʼsirida oʻrganildi (M. X. Boqiyev, S. X. Maqsudov va boshqa).

Olingan natijalar kuchli zilzilalar tabiatini aniqlash, ularning tayyorlanish jarayoni nazariyasini yaratish va zilzilalarning magnit, elektr, elektromagnit maydonlarda paydo boʻlgan darakchilarini tahlil qilishda foydalanildi. Oʻzbekistonda Geofizikaga doir ilmiy tadqiqotlar ishlari Oʻzbekiston Geologiya va mineral resurslar qoʻmitasi, Gidrometeorologiya bosh boshqarmasi, Geodeziya, haritagrafiya va kadastrlar boshqarmasi, "Oʻzbekneftegaz" xolding korloratsiyasi, Oʻzbekiston FA Geologiya va geofizika

va Seysmologiya institutlari, Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekistan milliy universiteti, Beruniy nomidagi Toshkent davlat texnika universitetida olib boriladi. Shuning uchun rekognossirovka ishlarida asosan tabiiy maydonli G. r. u. (magnitorazvedka), kichik hududlardagi ishlarda asosan sunʼiy fizik maydonlar (seysmorazvedka) qoʻllaniladi. Qoʻllaniladigan fizik maydonlar tabiatiga qarab, G. r. u. quyidagi xillarga boʻlinadi: Yer tortish kuchi maydonini oʻrganuvchi gravimetrik razvedka;

Yer tabiiy magnit maydonini oʻrganuvchi magnitorazvedka; Yerning tabiiy elektr maydonini, asosan, sunʼiy hosil qilinadigan oʻzgarmas va oʻzgaruvchan elektromagnit maydonlarni oʻrganuvchi elektrorazvedka; portlovchi moddalarni portlatish yoki mexanik zarblarda hosil qilinadigan va Yer qobigʻida tarqaluvchi seysmik tebranishlar maydonini oʻrganuvchi seysmorazvedka; togʻ jinslarining issiqlik oʻtkazuvchanligi orasidagi farqqa asoslanib, burgʻi quduqlaridagi temperaturani oʻrganuvchi geotermik razvedka;

togʻ jinslari va rudalarning tabiiy radioaktiv nurlaiishini oʻrganuvchi yadro geofizikasi; burgʻilash quduqlaridagi fizik maydonlarni urganuvchi karotaj; burgʻilash quduqlari oraliqlaridagi ruda gavdalarini aniqlashga asoslangan burgʻi quduqlari geofizikasi. G. r. u., ayniqsa, gʻovak qatlamlar ostidagi, chuqur joylashgan, dengiz va okeanlar tubi ostida yotgan foydali qazilma konlarini qidirish va razvedka qilishda muhim oʻrin tutadi (yana q. Geologik qidirish)..

razvedkaning quyidagi: 1) doimiy tok usuli — tabiiy elektr maydoni, zaryadi, qarshiligi; 2) pastchastotali oʻzgaruvchan tok usuli — tellur toki, chastotali elektromagnit zondlash va boshqalar; 3) oʻrtacha chastotali oʻzgaruvchan tok usuli — induksiya, aeroelektr razvedka va boshqalar; 4) yuqori chastotali oʻzgaruvchan tok usuli — radiotoʻlqin bilan tekshirish, radiokip va boshqalar;

5) qutblanish, oʻtish jarayonlari, maydon barqarorlanishi natijasida yuzaga kelgan qoʻzgʻaluvchan maydonlarni oʻrganish usullari mavjud. Elektr razvedka usullaridan samarali foydalanish quyidagi shartsharoitlarga bogʻliq: 1) togʻ jinslari va foydali qazilmalarning elektr xossalari bir- biridan sezilarli farqlanishi; oʻrganilayotgan obʼyektning morfologiyasi va oʻlchamini uning yotish chuqurligiga nisbatan ustunligini yaqqol sezilishi;

Elektr razvedka usullaridan samarali foydalanish quyidagi shartsharoitlarga bogʻliq: 1) togʻ jinslari va foydali qazilmalarning elektr xossalari bir- biridan sezilarli farqlanishi; oʻrganilayotgan obʼyektning morfologiyasi va oʻlchamini uning yotish chuqurligiga nisbatan ustunligini yaqqol sezilishi; 3) qoplama togʻ jinslari toʻsiqlik taʼsirining nisbatan kamligi va boshqalar Hal qilinayotgan geologik

masalalar xarakteriga koʻra, muhandislik geol.si, ruda va strukturaviy Elektr razvedkalarga ajratiladi. Elektr razvedka usullarini qoʻllash, odatda, qimmatga tushadigan kon kavlash va burgʻi ishlari hajmini qisqartirish hisobiga geologik izlanishlarni tezlashtiradi va arzonga tushadi

Eʼtiboringiz uchun rahmat

Похожие

Yerning ichki tuzilishini o’rganishda sesmologik usullar. Yerdagi asosiy sesmik toʻlqinlar

Mahsuldor qatlamlarga suvni haydash uchun tayyorlash

Muruntau kareri sharoitida burg’ilash - portlatish ishlarining marksheyderlik ta’minoti

Geoxronologiya haqida tushuncha. Yerning yoshini aniqlash va rivojlanish tarixi

Tuproqshunoslik fanining mutaxassislik uchun ahamiyati. Tuproq hosil bo’lish jarayoni