logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Геология
  4. Музликлар

Музликлар

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2993.5 KB
Скачать
Q.D.P.I. Q.D.P.I. Tabiat va geografiya fakulteti.Tabiat va geografiya fakulteti. «« Geografiya o’qitish metodikasiGeografiya o’qitish metodikasi »» yo’nalishi yo’nalishi 11 – – «« BB »» guruh talabasi guruh talabasi Jo’rayeva MohichehraJo’rayeva Mohichehra «« GeologiyaGeologiya »» fanidan fanidan Mustaqil ishiMustaqil ishi Rahbari: Rahbari: Otajonov Sh. Otajonov Sh. Qo’qon – 2015 y.Qo’qon – 2015 y. www.arxiv.uz РЕЖА: 1. Музликлар хосил бўлиши 2. Қор қоплами ва қор чизиғи 3. Қор кўчкилари www.arxiv.uz Музликлар ер сиртининг қор чизиғи чегарасидан юқори қисмида, Музликлар ер сиртининг қор чизиғи чегарасидан юқори қисмида, рельеф ҳамда иқлим шароити қулай келган жойларда қорнинг тўпланиши рельеф ҳамда иқлим шароити қулай келган жойларда қорнинг тўпланиши ва зичлашишидан ҳосил бўлади. Улар ўзи жойлашган ҳудуднинг ва зичлашишидан ҳосил бўлади. Улар ўзи жойлашган ҳудуднинг иқлимига, дарёларининг сув режимига сезиларли таъсир кўрсатади, иқлимига, дарёларининг сув режимига сезиларли таъсир кўрсатади, айниқса тоғ музликлари дарёларни тўйинтирувчи асосий манбалардан айниқса тоғ музликлари дарёларни тўйинтирувчи асосий манбалардан бири ҳисобланади. бири ҳисобланади. Музликлар www.arxiv.uz Қор қоплами қорнинг ер сиртида тўпланишидан ҳосил бўлади. Шамол таъсирида у ер сиртида нотекис тақсимланади. Натижада қор қопламининг асосий кўрсаткичлари -қалинлиги, структураси (тузилиши), зичлиги, сув миқдори турли ҳудудларда турлича бўлади. Дарёларнинг сувлилиги кўп жиҳатдан уларнинг ҳавзаларида йилнинг совуқ даврларида тўпланган қор қоплами миқдорига боғлиқ бўлади. Қор қоплами ва қор чизиғи www.arxiv.uz Табиатда қуруқ ва хўл қор қопламлари бир-биридан фарқ қилади. Қуруқ қор қопламининг зичлиги ўртача 0,06 гҒсм3 га тенг бўлса, хўл қор қопламиники эса 0,20 гҒсм3 атрофида бўлади. www.arxiv.uz Ер сиртида шундай юза(сатҳ)лар мавжудки, у жойларда қор кўринишида ёққан атмосфера ёғинларининг ўртача йиллик миқдори унинг эришига ва буғланишига сарф бўлган қийматига тенг бўлади. Аниқроғи маълум баландликда қор тўпланиши ва унинг сарфланиши мувозанатда бўлади. Рельеф ва иқлим шароитларининг ўзаро муносабати туфайли вужудга келган бундай сатҳ қор чегараси ёки қор чизиғи деб аталади. www.arxiv.uz Қор чизиғидан пастда қор шаклида ёққан ёғинларнинг миқдори уларнинг эришга ва буғланишга сарфланишидан кам, қор чизиғидан юқорида эса бунинг акси бўлади. Қор чизиғидан юқорида, хионосфера деб аталадиган қатлам доирасида, мунтазам равишда қорнинг тўпланиши кузатилади. Худди шу хионосфера чегарасида доимий қорликлар ва музликлар ҳосил бўлади. Хионосфера қатламидан юқорига кўтарилган сари эса ёғадиган қор миқдори сарф бўладиганидан камая боради. www.arxiv.uz Қор чизиғининг географик кенгликлар бўйича тақсимланиши 11-расмда келтирилган. Қор чизиғи қутб доирасида, ҳаво ҳароратининг пастлиги туфайли, океан сатҳигача тушади. Жумладан, жанубий ярим шарда қор чизиғи 620 жанубий кенгликдан бошлаб океан сатҳига тўғри келади. Сабаби, жанубий ярим шар иқлимига асосий таъсирини океан кўрсатади. Қор чизиғининг энг баланд нуқтаси субтропикларда жойлашган (6400 м гача). Экватор ҳавоси нам бўлиб, у ерда ёғин миқдори бир мунча ортади ва қор чизиғи баландлиги 4400-4900 м гача тушиб қолади. Тоғли ҳудудудларда қор чегараси баландлиги йил фасллари бўйича ўзгариб туради (45-расм, а). www.arxiv.uz www.arxiv.uz Ер сиртининг қор тўпланадиган қисмида қор қоплами ва музликлар заҳираси доимий равишда камайиб туради. Бу камайиш икки хил йўл билан -қор кўчкилари ва музликларнинг қор чизиғидан пастга силжиши кўринишида кузатилади. www.arxiv.uz Қор кўчкилари Қор кўчкилари (лавиналар) деб, тоғ ёнбағирларининг қия юзалари бўйлаб (лавиналар) деб, тоғ ёнбағирларининг қия юзалари бўйлаб сурилиб тушадиган қор уюмларига айтилади. Кўчкилар қиялиги 150 дан катта сурилиб тушадиган қор уюмларига айтилади. Кўчкилар қиялиги 150 дан катта ва қор қалинлиги 0,5 м дан кўп бўлган тоғли ва қутб олди ҳудудлари учун ва қор қалинлиги 0,5 м дан кўп бўлган тоғли ва қутб олди ҳудудлари учун характерлидир.характерлидир. Қор кўчкилари www.arxiv.uz Кўчкиларнинг пайдо бўлиши сабаблари турличадир. Масалан, қуруқ кўчкилар Кўчкиларнинг пайдо бўлиши сабаблари турличадир. Масалан, қуруқ кўчкилар янги ёққан қор билан эски қор орасида ишқаланиш кучи кичиклиги ва шу янги ёққан қор билан эски қор орасида ишқаланиш кучи кичиклиги ва шу туфайли яхши жипслашмаганлиги сабабли вужудга келади. Шамолнинг кучли туфайли яхши жипслашмаганлиги сабабли вужудга келади. Шамолнинг кучли эсиши ҳам маълум шароитларда кўчкиларга сабаб бўлиши мумкин. Баъзан эсиши ҳам маълум шароитларда кўчкиларга сабаб бўлиши мумкин. Баъзан ҳаво ҳароратининг кўтарилиши ер сирти билан қор қатлами ўртасида эриган ҳаво ҳароратининг кўтарилиши ер сирти билан қор қатлами ўртасида эриган сув ҳосил бўлишига олиб келади. Сув эса тунги соатларда ёки ҳароратнинг сув ҳосил бўлишига олиб келади. Сув эса тунги соатларда ёки ҳароратнинг кескин пасайиши натижасида музлайди. Бу билан қорнинг сурилишига ва кескин пасайиши натижасида музлайди. Бу билан қорнинг сурилишига ва "хўл кўчкилар" ҳосил бўлишига шароит яратилади. Кўчкилар ҳосил "хўл кўчкилар" ҳосил бўлишига шароит яратилади. Кўчкилар ҳосил бўлишининг бошқа жуда кўп сабаблари мавжуд.бўлишининг бошқа жуда кўп сабаблари мавжуд. www.arxiv.uz Қор уюмларининг ёнбағирларда сурилиш ҳолатига кўра Г.К.Тушинский Қор уюмларининг ёнбағирларда сурилиш ҳолатига кўра Г.К.Тушинский кўчкиларни уч турга бўлади: кўчкиларни уч турга бўлади: қор сурилмалари, новсимон ёнбағирлар қор сурилмалари, новсимон ёнбағирлар кўчкилари кўчкилари ва ва сакровчи кўчкилар.сакровчи кўчкилар. Қор сурилмалариҚор сурилмалари қор жуда кўп миқдорда ёққан йиллари кузатилиб, қор жуда кўп миқдорда ёққан йиллари кузатилиб, бунда қор қоплами ёнбағирда кенг фронт бўйлаб сурилади. Иккинчи ҳолда бунда қор қоплами ёнбағирда кенг фронт бўйлаб сурилади. Иккинчи ҳолда эса қор маълум эса қор маълум новсимонновсимон ёнбағрда сурилади ва унинг тубида конуссимон ёнбағрда сурилади ва унинг тубида конуссимон уйилма ҳосил қилади. уйилма ҳосил қилади. Сакровчи кўчкиларСакровчи кўчкилар эса жуда катта тезликка эга бўлади, эса жуда катта тезликка эга бўлади, чунки улар нишаблиги кескин ортган ёнбағирларда кузатилади.чунки улар нишаблиги кескин ортган ёнбағирларда кузатилади. www.arxiv.uz Юқорида айтилганлардан кўриниб турибдики, кўчкилар жуда ҳавфли ҳодиса Юқорида айтилганлардан кўриниб турибдики, кўчкилар жуда ҳавфли ҳодиса бўлиб, катта зиён келтириши ва баъзи ҳолларда инсон ҳаётига ҳам ҳавф бўлиб, катта зиён келтириши ва баъзи ҳолларда инсон ҳаётига ҳам ҳавф солиши мумкин. Шунинг учун кўчкиларни ўрганишга катта аҳамият солиши мумкин. Шунинг учун кўчкиларни ўрганишга катта аҳамият берилмоқда. Бутун ўлкалар бўйлаб кўчкилар тушиши мумкин бўлган жойлар берилмоқда. Бутун ўлкалар бўйлаб кўчкилар тушиши мумкин бўлган жойлар хариталарга туширилади. Уларни ўрганиш, кузатиш учун махсус кузатиш хариталарга туширилади. Уларни ўрганиш, кузатиш учун махсус кузатиш жойлари-станциялар ташкил этилган. Масалан, Оҳангарон дарёси ҳавзасида жойлари-станциялар ташкил этилган. Масалан, Оҳангарон дарёси ҳавзасида ташкил қилинган Камчиқ қорташкил қилинган Камчиқ қор кўчки станцияси кўчки станцияси нинг фаолияти диққатга нинг фаолияти диққатга сазовордир.сазовордир. www.arxiv.uz Кўчкиларни олдини олиш учун тоғ ёнбағирларига дарахтлар экилади, уларда зинасимон майдончалар (террасалар) ҳосил қилинади. Айрим ҳолларда эса инсон ҳамда халқ хўжалиги иншоотларининг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида сунъий равишда ҳам қор кўчкиларини ҳосил қилиш мумкин. Бундай тадбирларни амалга ошириш мамлакатимиздаги айрим тоғ қишлоқлари ҳамда Камчиқ довони каби тоғли ҳудудлардан ўтадиган автомобил йўлларида хавфсизликни таъминлашга имкон беради.www.arxiv.uz ФОЙДАЛАНИЛГАН ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАРАДАБИЁТЛАР  http://ziyonet.uzhttp://ziyonet.uz  http://lib.uzhttp://lib.uz www.arxiv.uz

Похожие

Morenalar va uning geologik ishi
Ерларнинг мелиоратив ҳолатига табиий ва сув хўжалик шароитларининг таъсири
Tuproqshunoslik fanining mutaxassislik uchun ahamiyati. Tuproq hosil bo’lish jarayoni
Neft va gazni qayta ishlash texnologik jarayonlari
Geologik qidiruv ishlarida Temir yo`l transporti va uning ahamiyati