O`zbekistonda fizik tadqiqotlar fizika ta`limining rivoji va shakllanishi - Физика - Презентации

O`zbekistonda fizik tadqiqotlar fizika ta`limining rivoji va shakllanishi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

7719.7978515625 KB

O`zbekistonda fizik tadqiqotlar fizika ta`limining rivoji va shakllanishi.

Reja  1. O`zbekistonda fizika fanining rivojlanishida dastlabki qadamlar.  2. Jahon miqyosida tan olingan fizik tadqiqotlar  3. Buxoro Davlat Universitetida amalga oshirlayotgan ishlar  4. Buxoro Davlat Universiteti Giotexnika maktabi.

“ Natural falsafaning matematik asoslari”  O‘zbekistonda fizika fanining rivoji, boshqa fanlarni rivoji bilan bir qatorda o‘tgan asrning 20-30 yillaridan boshlangan desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Ma’lumki, O‘zbekistonda birinchi oliy o‘quv yurti 1920 yilda tashkil topgan bo‘lib, dastavval u Turkiston universiteti, keyinchalik O‘rta Osiyo universiteti, Toshkent davlat universiteti, hozirgi kunda esa O‘zbekiston Milliy Universiteti nomi bilan yuritiladi. Ushbu universitet negizida birin-ketin institutlar tashkil topaboshladi va O‘zbekiston Fanlar Akademiyasini tuzishga zamin paydo bo‘laboshladi.

 O‘zbekiston Fanlar Akademiyasining tarkibi bir qator bo‘linmalardan, shu jumladan “Fizika- matematika” hamda “Mexanika, jarayonlarni boshqarish va informatika” bo‘linmalaridan iborat.  Akademiyaning “Fizika-matematika” bo‘linmasi tasarrufiga V.I. Romanovskiy nomidagi Matematika instituti, Yadro fizikasi instituti (“Radioapparat” ishlab chiqarish korxonasi bilan), S.A. Azimov nomidagi “Quyosh fizikasi” ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi, U.O. Orifov nomidagi Elektronika instituti, lazer fizikasi tatbiqi instituti bilan birgalikdagi Issiqlik fizikasi bo‘limi, Astronomiya instituti (Ulug‘bek nomidagi xalqaro Kitob kenglik stantsiyasi va tog‘lardagi observatoriyalar kompleksi bilan).  Akademiyaning bu bo‘linmasi tarkibida “Matematika fanlari”, “Yadro fizikasi va uning tatbiqi”, “Qattiq jism fizikasi”, “Umumiy fizika va astronomiya” Ilmiy Kengashlar faoliyat yuritadi. Akademiyaning “Mexanika, jarayonlarni boshqarish va informatika” bo‘linmasi tasarrufiga M.T. O‘rozboev nomidagi “Mexanika va inshootlarning zilzilaga mustahkamligi instituti, “Kibernetika” ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi tarkibidagi Kibernetika instituti, ushbu institut tarkibiga kiruvchi hisoblash markazi va “Algoritm” ilmiy-tadqiqot instituti, Energetika va avtomatika instituti va suv muammolari institutlari kiradi. O‘zbekistonda fizika fani va bu fan bilan bog‘liq sohalarning rivojlanishi, avvalambor, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasining quyidagi institutlari, markaz va laboratoriyalarining faoliyati bilan bevosita bog‘liq .

 Ilmiy asbobsozlik  1975 yilda O‘zR FAning Davlat konstruktorlik byurosi bazasida Markaziy ilmiy asbobsozlik loyiha-kostruktorlik va texnologik byuro tashkil etildi. Unig asosiy vazifasi etib respublika fani, sanoati va qishloq xo‘jaligi ehtiyojlar uchun eng yangi tadqiqot asboblarini ishlab chiqish va yasash belgilandi. Quyidagi ustuvor yo‘nalishlar belgilandi:  - ion-nurlanishli ishlov berishda materiallar parametrlarini modifikatsiyalash va ionli- stimulyatsiyalangan qatlamlar hosil qilish (akad. T.D. Rajabov);  - yangicha texnologiyalar va materiallar asosida yuqori sezgirlikdagi (selektiv) kichik gabaritli datchiklar yaratish;  - atrof muhitni, shu jumladan yer silkinishlarini avtomatik nazorat qiluvchi apparatlar yaratish (texn. f. d. A.Ya. Yafasov);  - aniq mexanika elementlaridan foydalangan holda mikroprotsessorli texnika bazasida ishlaydigan asbob va sistemalar ishlab chiqish;  - mikroelektronika va yarim o‘tkazgich mahsulotlarini ishlab chiqarilishini nazorat qiluvchi asboblar yaratish;  - gelotexnika va yoruhlik texnikasi optikasi.

Azimov Sodiq Azimovich  Azimov Sodiq Azimovich , 7.XI.1915 – 12.ХI.1988 Uzbekiston Fanlar akademiyasining akademigi (1962 yil )., 1948 yilda «Doiraviy qurilma yordamida kosmik nurlarni tadqiq etish» degan mavzuda kandidatlik dissertatsiyasini 1955 yilda «Issledovanie elek tronno- yadernix livney i pog loщeniya yaderno-aktivnix chas tits v vozduxe i v plotnix pog lotitelyax raznogo atomnogo vesa» degan temada doktorlik dissertatsiyasini yoqlagan. O‘zbekistonda XX asr fizikasini rivojlantirish tashkilotchilaridan biri bo‘lmish Sodiq Azimovichning butun ilmiy faoliyati yadro fizika si va kosmik nurlar fizikasiga bag‘ishlangan bo‘lib, bunda u kosmik nurlarning yumshok. komponentlari va elektron-yadro quyunlarini kashf etdi, lionlarning protonlar va pioplar bilan difraktsiyasi generatsiyasining jarayonlarini aniqladi, uning 100 dan ortik. ilmiy ishlari kosmik nurlar ning tabiati va yadro fizika si masalalariga bag‘ishlangan.

Abdurazzoqov Abdujjabor Abdurazzoqovich  , (1932-1994) professor. Abdujabbor Abdurazzoqovning ilmiy faoliyati yadro fizikasi masalalariga bag‘ishlangan. Olim bir jinsli o‘zgarmas magnit maydonga ega bo‘lgan beta-spektrograflarni maydon ga keltirish, ichki konversiya tufayli elektronlar chiziqli energiyasini aniqlash metodlarini ishlab chiqish, NIKF— R—50 tipdagi fotoplastinka uchun plastinka qorayishining zichligiga qarab konversion chiziqlar nisbati intensivligili aniqlash metodini ishlab chiqdi . Abdujabbor Abdurazzoqovichning tashabbusi va aktiv ishtirokida mamlakatimizda ish qobiliyati 0,02—0,05 protsentgacha bo‘lgan energiyani 0,03 protsentgacha aniqlikda ulchay oladigan birinchi beta-spektrograflar kompleksi (SP-1, SP-2, SP-3) yaratildi, Birlashgan yadro tadqiqotlari instituti (Dubna)da sinxro-tsiklotronda olingan 80 dan ortiq qisqa yashash davriga ega bo‘lgan neytroni yetishmaydigan yadrolarning xossalarini o‘rganar ekan, u 8 ta yangi izotopni kashf etdi.  Abdujabbor Abdurazzoqovich 70 dan ortiq ilmiy ishlarning muallifi, uning (K. Gromov, G. Umarov bilan hamkor likda) «Doimiy magnitlarga ega bulgan beta-spektrograflar» monografiyasi yadro fizi kasi tadqiqot metodlari xazinasidan o‘ziga munosib o‘rin oldi.

O‘zbekistonda fizikani o‘qitish metodikasi masalalariga to‘xtalaylik.  Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, 19-asrning oxirlarida o‘lkamizda mavjud bo‘lgan musulmon maktablarida juda oz miqdorda bo‘lsada, hikmatshunoslik (fizika) fanidan dastlabki ma’lumotlar berilar edi. Yangi usuldagi maktablar 1890 yilda dastlab Toshkent, Buxoro,Qo‘qon, Samarqand, Farg‘ona so‘ng esa o‘lkaning boshqa shaharlarida barpo topdi. Bu maktablarda xikmat-fizika va tabiyotshunoslik, ximiya, biologiya, geologiya hamda gumanitar fanlar o‘qitila boshladi. Mazkur maktablarda fizika fani Abdulla Shunosiy darsligi asosida o‘qitildi. Unda mexanika, issiqliq, elektr, bug‘ mashinalarining ishlash jarayoni xaqida malumotlar berilgan edi.

 . Quqonlik fizika o‘qituvchi Husainxon-Niyoziy tamonidan 1922 yilda birinchi marta «hikmat- kimyo» darsligi yaratilgan bo‘lsa, 1140 terminni o‘z ichiga olgan fizika lug‘ati, yozilgandan ancha keyin, 1932 yildagina nashr etilli.1929 yilda Abdulla Shunosiyning fizika darsligi paydo bo‘ldi. Bu kitob o‘zbek maktablari uchun o‘sha davrning muhim darsligi sifatida, xizmat qildi. Ana Shu zayl maktablarda fizika o‘qitish saviyasi yil sayin yaxshilanib borish bilan birga, mutaxassis fizika o‘qituvchilari safi ham tobora o‘sib bordi. 1934 yilda Respublika Maorif xalq komissarligi tasarrufida O‘zbekiston Pedagogika ilmiy tadqiqot instituti barpo bo‘ldi. Pedagogika ilmiy tadqiqot institutining Nizomida institut maktablar ishining nazariy va amaliy muammolarini ilmiy tadqiq qilish hamda pedagogik ta’lim muammolari, o‘qituvchilarning ilg‘or ish tajribalarini o‘rganish yuzasidan ilmiy izlanishlar olib borish kerakligi ko‘rsatildi.

 Bundan tashqari, Respublikaning “Xalq ta’limi”, “Uzluksiz ta’lim” va “Fizika, matematika va informatika”, “Kasb-hunar ta’limi”, “Pedagogik ta’lim” ilmiy, ilmiy- metodik jurnallarida 2005- 2008 yillar oralig‘ida .... nafarga yaqin turli mualliflar tomonidan fizika va uni o‘qitish metodikasiga bag‘ishlangan ... chop etilganligi bu sohada ilmiy izlanishlar juda keng ko‘lamda olib borilayotganidan dalolat beradi.E`tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Fizik jarayon va fizik modellashtirish

Fizika va kimyoda plazma

Fizika tarixi

“Mexanik hodisalar” bobini o’qitishda pedagogik texnologiyalar asosida darslarni tashkil etish

Fizik va matematik mayatniklar