Makon va vaqt harakat va rivojlanish - Философия - Презентации

Makon va vaqt harakat va rivojlanish

Загружено в:

29.11.2023

Скачано:

0

Размер:

738.8310546875 KB

Makon va vaqt harakat va rivojlanish

2Макон ва вақт борлиқнинг фундаментал шакллари. Бизни қуршаган дунё мазмуни, борлиқнинг умумий хоссаси бўлган борлиқ ҳақида сўз юритар эканмиз, макон ва вақт тушунчаларини четлаб ўтишимиз мумкин эмас. Зеро, ҳар қандай жисм, нарса, ҳодиса доим борлиқнинг бошқа предметлари ва ҳодисалари билан ёнма-ён келади, кўламлилик хусусиятига эга бўлади. Шунингдек улар ўз ички ва ташқи ҳолатларини бир-бирига нисбатан ўзгартиради ва бу турли ҳолларда ҳар хил тезлик, маром, суръат ва давомлилик билан юз беради. Алоҳида ҳолда айрим ягона деб қараладиган бу кўрсаткич- лар мажмуи бизга вақт ҳақида тасаввур беради. Макон ва замон ўз ранг-баранглигида чексиз борлиқнинг шакллари сифатида амал қилади.

Субстанционал йўналиш Макон ва вақт фалсафа тарихида Реляцион йўналиш макон ва замон материя ва онгга боғлиқ бўлмаган мустақил моҳиятлар сифатида қаралган макон ва вақтни мустақил моҳиятлар сифатида эмас, балки реал дунё объектлари ва жараёнлари ўртасидаги алоҳида муносабатлар сифатида тушуниш билан боғланади

6. Субстанционал концепция асосчилари Макон ва замонни материяга ҳам, бир-бирига ҳам боғлиқ бўлмаган мустақил моҳиятлардир Макон атомлардан иборат . У бўшлиқдир. Макон мутлақ, бир жинсли ва ҳаракатсиз бўлади, вақт эса бир текис оқади. Демокрит, Эпикур Лукреций Кар макон объектив, бир хил ва чексизДемокрит , Платон Демокрит Эпикур

«...ҳамма нарса вақтда юзага келмайди ва юз бермайди, балки вақтнинг ўзи шу шаклланиш, юзага келиш ва юз беришдир». Ф.Гегель Диалектик тафаккур соҳиби бўлган. У макон мустақил бўлиши мумкин эмаслигини қайд этган . 9

10. Аристотель ҳаракат «олдин» Вақт шу «ҳозир»нинг кетма-кетлиги, уларнинг алмашуви, саноғи, ҳисоби, «олдинги ва кейингига боғланган ҳаракатлар сони»дир«кейин» «кейин»«олдин» «ҳозир» «ҳозир» вақт

11Ижтимоий макон. Макон ва вақт муносабатларининг янада мураккаброқ манзараси ижтимоий тузил- маларда кузатилади. Бу инсоннинг дунёга муносабати билан белгиланган, инсон фаолияти ва амалиётининг ўзига хос хусусиятларига тарихий боғлиқ бўлган ижти- моий макон тўғрисида сўз юритиш ўринли бўлади. У алоҳида инсоний маъно касб этади ва биосфера, сайёра ва коинот даражасидан бир вақтда ўрин олади, шу би- лан бирга инсон яратган инфратузилма, ўзлаштирилган ҳудудлар, фойдалани- лаётган сув ва фазо океанлари, жамулжам ҳолда инсон яшайдиган маконга айлан- ган коинот кенгликлари кўринишида улардан ажралиб туради. Бунда кўламли струк- туралар ўз ҳолича, хаотик тарзда вужудга келмайди, балки жамият эволюцияси объектив жараёнларининг маҳсули ҳисобланади ва муайян халқларнинг турмуши ва маданиятини, уларнинг иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш даражасини, маъ- лум вақт руҳини ўзида акс эттиради. Буларнинг барчаси пировардида «иккиламчи табиат»ни ташкил этадиган тегишли архитектура, ўзгартирилган ландшафт ва шу кабиларда ўз аксини топади.

12Ижтимоий вақт Ижтимоий вақтда муайян одамлар, ижтимоий жамоалар, айрим ҳамжамиятлар, миллатлар, давлатлар ва пировард натижада бутун инсоният борлиғининг вақт кўрсаткичларини фарқлаб, ижтимоий вақт структурасининг мураккаблиги тўғрисида ҳам сўз юритиш мумкин. Ижтимоий вақт ҳам ўзига хос хусусиятга эга бўлиб, у, биологик ва планетар-космик вақтдан фарқли ўлароқ, нотекис оқади. Инсоният шаклланиш жараёнининг дастлабки босқи- чида бошланган ижтимоий вақт кейинги даврларда деярли ўзгаришсиз кечди ва фан-техника тараққиётининг илк аломатлари пайдо бўли- ши билан, XVII-XVIII асрлардан эътиборан жадалроқ суръат касб эта бошлади. ХХ асрда юз берган фан-техника инқилоби ижтимоий макон- ни кенг қамраб олди ва ижтимоий-иқтисодий жараёнларнинг ривож- ланишига алоҳида тус бериб, вақт ҳаракатини мисли кўрилмаган даражада жадаллаштирди.

Похожие

Borliq (ontologiya) va rivojlanish falsafasi

Fanning paydo bo'lishi va rivojlanish bosqichlari

Dialektika, gegel dialektikasi, tarix va ruh, o’rganish va rivojlanish

Insoniyat tarixida tarbiya va ta’limning rivojlanish bosqichlari

Фалсафа категориялари 2