Ҳиссий, эмпирик, назарий, мантиқий ва интуитив билиш даражалари - Философия - Презентации

Ҳиссий, эмпирик, назарий, мантиқий ва интуитив билиш даражалари

Загружено в:

29.11.2023

Скачано:

0

Размер:

2189.212890625 KB

ҲИССИЙ, ЭМПИРИК, НАЗАРИЙ, МАНТИҚИЙ ВА ИНТУИТИВ БИЛИШ ДАРАЖАЛАРИ 1

2Ҳиссий даражадаги билимнинг шакллари Хотира, хаёл ва тасаввур Сезги ва идрок Хаёл тажрибада мавжуд образларни нафақат қайта чақиради,бир-бири билан боғлайди ва уларни тасаввурлар даражасига кўтарадиХотира ўтмиш ҳозирги замонни бирлаштиради, уларнинг бир-бирига ўтишини таъминлайди Тасаввурлар –бир пайтлар инсоннинг сезги аъзоларига таъсир кўрсатган, мияда сақланиб қолган алоқалар бўйича гавдаланадиган нарсаларнинг образларидир Сезиш ва идрок этиш инсонташқи дунёга амалий таъсир кўрсатиши жараёнида,меҳнатда, сезги аъзолари фаол ишлаши натижасида амалга ошади ва ривожланади; масалан, ҳаракатсиз кўз нарсалар рангини фарқлашга қодир эмас

4Эмпирик билим ва унинг шакллари . Кузатиш – билиш объектининг муҳим хоссалари ва муносабатларини аниқлаш мақсадида атайлаб амалга ошириладиган изчил идрок этишдир . Эксперимент – бу шундай тадқиқот методики, унинг ёрдамида объект ё сунъий тарзда яратилади, ё тадқиқот мақсадларига мос келадиган маълум шарт-шароитларда ўрганилади Далил – билимининг тасдиқланган бойлигига айланган моддий ёки маънавий дунё ҳодисаси, бирон-бир ҳодиса, хосса ёки муносабатни қайд этиш

6Гипотеза – янги далилларнинг моҳиятини тушунтирувчи қонун мавжудлиги ҳақидаги асосли тахминдир. Назария – ҳодисаларнинг муайян туркуми, бу туркумдаги ҳодисаларнинг моҳияти ва уларга нисбатан амал қиладиган борлиқ қонунлари ҳақидаги билимларнинг мантиқий асосланган ва амалиёт синовидан ўтган тизимидир. Категориялар – борлиқнинг энг муҳим томонлари, хоссалари ва муносабатларини акс эттирувчи умумий тушунчалардир. Фан категорияларига ҳам шундай таъриф бериш мумкин.Парадигма – фан ривожланишини белгиловчи барқарор тамойиллар, умумий меъёрлар, қонунлар, назариялар ва методлар мажмуи тушунтириш мумкин эмаслигини ифодаловчи вазиятдирИлмий муаммо – объектив тарзда юзага келадиган, ечимини топиш муҳим амалий ёки назарий аҳамиятга эга бўлган масала ёки масалалар мажмуидир Муаммоли вазият аниқланган далилларни мавжуд билим доирасида Тамойиллар деганда, асосий назарий билим, илмий далилларни тушунтиришда дастуриламал бўлиб хизмат қилувчи раҳбар ғоялар тушунилади. Назарий билим ва унинг шакллари

8Тафаккурнинг асосий шакллари Тафаккур – бу инсоннинг нарсалар муҳим хоссалари ва муносабатларини изчил, билвосита ва умумий акс эттиришидир . Тушунча – нарсалар ва ҳодисаларнинг умумий, муҳим хосса ва алоқалари акс этувчи фикр, тафаккур, тушуниш фаолиятининг маҳсули Мулоҳаза – фикрнинг шундай шаклики,унда тушунчаларни боғлаш йўли билан бирор нарса ҳақидаги бирон-бир фикр тасдиқланади/рад этилади Хулоса –мушоҳаданинг нисбатан тугалланган бирлигиБашорат қилиш «мураккаб нарсани оддий нарсага айлантириш» нинг олий даражаси

9Билишнинг эмпирик ва назарий даражаларини фарқлаш мезонлари Эмпирик тадқиқот замирида тадқиқотчининг ўрганилаётган объект билан амалда бевосита алоқа қилиши ётади Назарий билиш да бошқа тадқиқот воситалари қўлланилади

10ХХ аср бошида ҳар хил мактаблар Гуссерлнинг феноменологик интуиция (редукция), Бергсоннинг интуитивизм, Фрейднинг онг ости интуицияси ва бошқа йўналишлар юзага келди. Бу мак- таблар интуицияни билишнинг инстинкт, онг ости ҳодисаси, диний эътиқод ва ҳоказоларни ўзида уйғунлаштирган иррационал ҳаракати сифатида тушу- нади. Бу йўналишларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, улар дунёни илмий билишда ақлнинг, тушунчалар воситасида тафаккурнинг ролини камситади. Тафаккур ўрнига предметни кераксиз рационалистик мулоҳазаларсиз «асл ҳолича» қамраб олиш имконини берувчи интуиция қўйилади. Бугунги кунда иррационализм ғояларини экзистенциализм, неопозитивизм ва ҳозирги замон фалсафасининг айрим бошқа йўналишлари ривожлантирмоқда. Масалан, экзистенциалист Хайдеггер фикрига кўра, «экзистенция»ни манти- қий тушуниш мумкин эмас. Ясперсда эътиқод, интуитив тарзда қараладиган мистик «ваҳий» биринчи ўринга қўйилади. Марсель «абстракциялар руҳи»га қарши аёвсиз курашни тарғиб қилади. Инглизлар Росс, Мур, Ричард моддий нарсаларни билишнинг сезги ва ақл даражаларини четлаб ўтиб, қандайдир мистик интуиция ёрдамида, бевосита билиш мумкинлигини исботлашга ҳара- кат қилади.

11Муаммонинг чегараланган -лигиИлмий муаммонинг тўғри қўйилиши учун омиллар Муаммонинг таркибига киритиш мумкин бўлган билимларнинг мавжудлиги (назария, методика, маълумот) Мақбул ечим белгилари ҳамда тўғри ечимни текшириш усулларининг мавжудлигиЕчимнинг ягоналигиАсосларнинг сохта бўлмаслигиШаклан тўғри тузилганлиги

Похожие

Билиш назарияси - асосий муаммолари ва йўналишлари

Билиш фалсафаси

Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari. Hukmning tarkibi va xususiyatlari. Falsafa tarixida bilishga oid qarashlar evolyutsiyasi

O‘rtа аsrlаr, uyg‘оnish dаvri vа yangi davr G‘аrbiy Ovro‘pа fаlsаfаsi

Фалсафанинг предмети, мазмун ва моҳияти, жамиятдаги роли