Global hám turaqlı rawajlanıw filosofiyası - Философия - Презентации

Global hám turaqlı rawajlanıw filosofiyası

Загружено в:

28.02.2024

Скачано:

0

Размер:

2942.5634765625 KB

Global hám turaqlı rawajlanıw filosofiyası • Globallıq mashqalalar túsinigi. • Filosofiyada globallıq mashqalalardı klassifikaciyalaw. • Aral ekologiyalık krizisinin kelip shıǵıwı hám aqıbetleri. • Globallık problemalardıń sheshiliw máselesi.

• Globallasıw termini birinshi bar 1960 jıl Giddins tárepinen paydalanilgan1. Bul termin XX ásirdiń 90 –jıllariga shekem paydalanilmagan. 1985 jılǵa kelip amerikalıq sotsiolog R. Robertson «globallasiw» atamasına túsinik bergen. Globalizatsiya termini birinshi bolıp ekonomist ilimpazlar tárepinen 1981 jıldan beri qollanilib kelingen. Biraq bul sózdiń tolıq mánisi, konsepsiyası 1990 jıldıń yarımında amerikalıq alım CHarlz Taz Rassel tárepinen tolıq ashıp berilgen

• Búgingi kúnde házirgi zamannıń ǵalabalıq mashqalaları dep atalatuǵın urıs hám paraxatshılıq, ekologiyalıq demografiyalıq, energetikalıq, shiyki zat h. t. b mashqalalar tuwralı esitpegen adam joq desek lap bolmas. • Durıs, bul mashqalalar burında bolǵan, biraq, XX-ásirde ǵalabalıq (globallıq) xarakterge iye boldı. Basqa mashqalalardan olardıń ayırmashılıǵı sonda, ǵalabalıq mashqalalar planetalıq masshtabqa iye bolıp atır. • Basqasha aytqanda dúnyada bolıp atırǵan qıyın jaǵdaylar: ekologiyalıq krizis, rawajlanıwdaǵı ellerdegi ashlıq, hár túrli tochkalardaǵı urıslar, energetikalıq hám basqada resurslardıń qurıp joq bolıwǵa keliwi, mádeniyattaǵı krizis, demografiyalıq jarılıwlar h.t.b. endi lokal, jergilikli, milliy mashqalalar bolıwdan qalıp, planetalıq, ǵalabalıq xarakterge iye boldı

• Globallıq problemaǵa tán ózgeshelikler • -Globallıq sózi latın tilinen alınıp, sózbe-sóz awdarması jer jarı degendi ańlatadı. (60-70-jıl XX ásir) • -Barlıq global problemalar jer sharına tiyisli (geografiyalıq ólshem). • -hár bir adamnıń hám adamzattıń táǵdiri, ómir pámleri menen baylanıslı. • -Olardı sheshiw ushın jer sharı xalqınıń kópshilik bóleginiń birigiwi hám kelsimge tiykarlanǵan maqsetke baǵdarlanǵan is-háreketler talap etiledi. • -olar dúnya júziniń rawajlanıw obektiv faktorı bolıp, hesh kim tárepienen dıqqatqa ılayq emes dep tán alınbawı múmkin emes. • Globallıq problemalardıń sheshilmewi adamzat ómirine qáwip hám dúzetip bolmaytuǵın nátiyjelerge alıp keledi. • -Barlıq globallıq poblemalar óz-ara bir-biri menen baylanıslı.

Teoriyalıq oylawdıń mádeniyatın rawajlandırıw múmkinshiligin beredi Global problemalar haqqında ósip baratırǵan ilimiy maǵlıwmatlar aǵımın baǵdarlawǵa múmkinshilik jaratadı Ómirdiń mazmunı, ólim, ómir problemaların kóteredi «Tábiyat» «jámiyet» «civilizaciya» «ilim-texnikalıq revolyuciya» h.B. Kategoriyalardı islep shıqqan• Házirgi zaman globallıq problemaları Global problemalardı filosofiyalıq túsiniwdiń ózgesheligi

Mashqalanıń túrli dárejeleri 1 Jeke mashqalalar 2 Jergilikli mashqalalar 3 Millmiy mashqalalar 4 Riogionlıq mashqalalar 5 Global mashqalalar

Jeke mashqalalar Mámleket iskerligi tárepinen bolatuǵın, ayrım qalıq jasaytuǵın punktlerinde yaki kishkantay tábiyiy obektlerge tiyisli bolǵan mashqalalar. Bularǵa mıs: avariyalar, jaramsız bolǵan zatlar nátiyjesinde payda bolatuǵın mashqalalar.

Jergilikli mashqalalar joqarıda aytılǵan mashqalalarǵa qaraǵanda ayrım mámleketlerge yaki joqarı mámleketleriniń kóp aymaqlarına tiyisli bolǵan mashqalalarǵa mısal boladı. Yaǵnıy jer silkiniwler, suw tasqınları yaki kishi mámleketlerdegi puqaralıq urıslar

Milliy mashqalalar túsnigi-social- siyasiy hám ilimiy mashqalalarda. Arasında ayrım mámleket yaki milliy jámiyetshilik , belgili qıyınshılıqlarǵa, ǵam-uwayımlardi sáwlelendiredi

Riogionlıq mashqalalar ayrım continent dúnyanıń úlken sociallıq- siyasiy aymaqları yaki biraz úlken mámleketlerde júzege keletuǵın kerekli máseleler sheńberine kiredi. Bunday mashqalalarǵa shıǵıs Evropanıń bir neshi mámleketleri aymaǵına záqarleniwine alıp kelgen Chernobil apatshılıǵı yaki bir qatar mámleketlerdi orap alǵan úlken aymaqlarda júz bergen klimat ózgeriwine mısal bola aladı. Yaǵnıy 1968-jılı Saxel aymaǵında júz bergen qurǵaqshılıq «ásir apatshılıǵı» degen attı aldı. Ol Afirka materiginiń 18 mámleketi jábir kórdi. Nátiyjede 250 mıńnan zıyat adam qaytıs boldı. 18 millon aslam qara mal qurban boldı. Kóp keselliklerdi keltirip shıǵardı hám bul aymaqlarda saxralardıń payda bolıwına alıp keldi.

Global mashqalalar pútkil jer sharın orap alǵan, bálki tek adamlar jasaytın jerler de emes jer astı boslıqları, atmosfera, gidrosfera hám hátteki insan iskerliginen tısqarıda jaylasqan kosmıs, álem (fazo) di orap alıw menen belgilenedi

Globallıq problemalardıń klassifikaciyalanıwı (shártli túrde) Sociotábiyǵıy problemalar Intersociallıq problemalar Antroposociallıq problemalar - hár hıylı mámleket arasında payda boladı -urıs hám paraxatshılıq máselesi -jańa dún’ya júzlik ekonomikalıq tártipti ornatıӯ -adam –jámiyet sistemasında payda bolatuǵın problemalar -demografiyalıq problema -den sawlıqtı saqlaw, bilimlendiriw problemalar h.t.b.-jámiyet hám tábiyattıń óz-ara tásir etisiӯ nátiyjesinde payda boladı -ekologiyalıq problema -energetikalıq problema -azıq aӯqat probleması -kosmoslıq keńislikti ózlestiriw probleması h.t.b. • Jámiyetlik qatnasıqlardı gumanizaciyaaw globallıq problemalardıń sheshiliw shárti sıpatında.

Galabalıq mashqalalardıń biri- urıs hám paraxatshılıq urıs zárúrli hátteki adamlardıń rawajlanıwı ushın paydalı yaki urıs adamzat ushın eń unamsız jaman waqiya bul rawajlanıwǵa keri tásir qıladı degen pikirlerde bar. N. Makiavelli, F. Venon, T. Gobbs, D. J. Prudon, F. Nicshe h. t. b E. Rotterdamskiy, J. J. Russo, I. Kant, M. V. Lomonosov h. b

Hár bir júz jıllıqtaǵı urıslar birinen- biri ótken zulımlıq hám qan tógispeler menen belgili. XVII ásirde Evropada 2 million XVIII-ásirde 5, 2 million (onıń 2 millionı Napoleon urıslarında) qırıldı Birinshi dúnya júzilik urısta 10 million ekinshi dúnya júzilik urısta 60 million adam qırıldı. Onda 61 mámleket qatnastı

Massalıq joq etiw qurallarınıń hár qıylı túrleriniń rawajlanıwı (yadrolıq, vodorod, neytron, ximiyalıq, bakteriologiyalıq h.t.b.) sonı ańlatadı, toplanǵan arsenallardıń adamzattı joq qılıp jer betin tirishilikten mahrum etiwge múmkinshiligi mol Házir «salqın urıs» tamamlandı, áskeriy- siyasiy bloklar aqırın qıyrap atır hám urıstıń qáwpin biraz tómenletti. Biraq urıstıń birden payda bolıp ketiw qáwpi saqlanıp tur. Sonıń ushın quralsızlanıw, birinshi gezekte massalıq qırıw quralların joq etiwdi qolǵa alıw kerek.

Házirgi zamannıń tiykarǵı globallıq ekologiyalıq problemaları hám xalıqaralıq ekologiyalıq qáwipsizlikke qáwipler: Globallıq ıssılıq prblemasıOzon qatlamınıń qısqarıwı Atmosferanıń pataslanıwı Dúnya júzi okeannıń pataslanıwı

A. E. Fersmannıń esaplawınsha XVI-XX ásirlerde jer betinde 50 milliard tonnaǵa deyin kómir, 2 milliard tonna temir 20 million tonna mıs, 20 mıń tonna altın h.t.b. jerden óndirilgen.

Demografiyalıq problema. - Biziń eramızdıń basında jer sharında 150-200 millionday adam jasadı - X ásirge ol 300 million boldı - XIX ásirdiń ortalarında (1850 jıllar) jer sharında 1 milliard adam jasadı -1930 jılı 2 milliard -1960 jılı 3 millard -1976 jılı 4 milliard -1986 jılı 5 milliard - házir 7 milliardtan ótip ketti

Házir xalıqtıń sanı jılına 90 million, sonnan 3 sekundta bir adamǵa kóbeymekte. Boljawlar boyınsha XXI-XXII ásirler aralıǵında xalıqtıń sanınıń ósiwi biraz turaqlasadı. Ósiw tempi, ásirese tábiyiy ósiw kóp ellerde kemeymekte. Máselen, olar: Germaniya, Ullı Britaniya, Skandinaviya elleri, Rossiya h.t.b. Ósiwdiń tómenlewi kóp ǵana Aziya ellerine de tán.

Похожие

Filosofiyanıń ilim hám dúnyaǵa kóz-qarasqa tiyisli mazmunı

Global muammolar falsafasi

Global jarayonlar dialektikasi

Global falsafa - ijmoiy falsafaning asosiy qismi

Bolmıs filosofiyasi