Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish - Экология - Презентации

Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1154.7109375 KB

Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish Reja: • Mineral xom - ashyo resurslari va ularning ekologik iqtisodiy xususiyatlari. • Mineral xom - ashyo resurslarini hisobga olish va ularning ko’rsatkichlari. • Mineral xom- ashyo resurslarini iqtisodiy baholash va uning asosiy ko’rsatkichlari. • O’zbekistonning mineral xom ashyo resurslari imkoniyati va ulardan unimli foydalanish. • Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilishning istiqbolli yo’nalishlari.

Mineral xom - ashyo resurslari va ularning ekologik iqtisodiy xususiyatlari Ushbu resurslar jonsiz tabiat resurslari bo’lib, ulardan konstruksiya matiriallari, kimyoviy qo’shilmalar, o’g’itlar, xar xil buyumlar, qurilish materiallari, asbob uskunalar, yoqilg’i kabi halq xo’jaligida ishlatilayotgan mahsulotlar ishlab chiqiladi. Bu resurslar qayta tiklanmaydigan resurslarga kiradi va yo’qalib ketmaydi o’zining xususiyatlarini ham yo’qotmaydi. Geologik va xo’jalik modda aylanishida esa o’z shakllarini va joylarini o’zgartiradi. Litosfera va qisman gidrosfera mineral xom-ashyo resurslarini manbayi bo’lib xizmat qiladi. Foydalanayotgan kimyoviy elementlar resurslari Amaliy jihatdan ularning xar yili qazib olinayotgan xajmidan 100 mln marotaba ko’proqdir.

Mineral xom - ashyo resurslarini hisobga olish va ularning ko’rsatkichlari Mineral xom - ashyo resurslari xududlar, rayonlar bo’yicha yotish cho’qurligi bo’yicha noteks joylashgan va xom-ashyo tarkibi bo’yicha xilma-xil. Shu sababdan ulardan foydalanish samarasi ham bir xil emas. Shuningdek, mineral xom ashyo resurslarning hisob kitoblari ham nisbiydir. U xalq xo’jaligida Ushbu resurslardan foydalanish nuqtai nazaridan o’tkaziladi, ya’ni hisob kitoblar iqtisodiy jihatdan o’zgartirish ma’qul va oson bo’lgan konlar bo’yicha ularni o’rganish darajasi va o’zlashtirishga tayyorlanishi bo’yicha olib boriladi.

Mineral xom- ashyo resurslarini iqtisodiy baholash va uning asosiy ko‘rsatkichlari Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish jarayonida xom ashyo yerning chuqur qatlamlaridan yer yuziga chiqadilar, undan foydali elementlar olinadi, so’ngra qayta ishlash uchun xo’jalik korxonalarida to’palanadi yoki mahsulot iste’moli uchun tarqatiladi.

O’zbekistonning mineral xom ashyo resurslari imkoniyati va ulardan unumli foydalanish Mineral xom ashyo resurslarini iqtisodiy baholash ulardan eng samarali foydalanish yo’nalishlarini hisobga olingan holda, ya’ni maksimal renta bo’yicha amalga oshiriladi. Turli resurslardan bir maqsadda foydalanishda ularni baholash asosiy mahsulotlarni ishlab chiqarishda resurslardan foydalanishning samaradorligi bo’yicha amalga oshiriladi. Masalan, yoqilg’ining turli xillari energiya va issiqlik ishlab chiqarish samaradorligi bo’yicha baholanadi, ya’ni resurslarni yoqishga ketadigan xarajatlarni hisobga olib shartli yoqilg’i bo’yicha hisoblanadi. Resurslardan substrat (asos) va yordamchi material sifatida foydalanilganda ularni asosiy mahsulotini ishlab chiqarish samaradorligiga to’g’ridan-to’g’ri ta’sir ko’rsatishi bo’yicha baholanadi.

Resurslarning kun komponentligi hollarida (ularning tarkibiga konlarni ochish jinslari ham kiradi) resursga renta xom ashyoga rentani ishlab chiqilishi yig’indisi sifatida va ularning resurs birligiga tarkibi asosida aniqlanadi. Resurslarga to’lovlar foydalanuvchilardan ulardan foydalanishdan qat’iy nazar olinishi kerak. Resurs birligini baholash konlarni optimal ekspluatatsiya qilish muddatlaridan kelib chiqib amalga oshriladi.

Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilishning istiqbolli yo’nalishlari  O’zbekiston hududlari turli foydali qazilma xom ashyolariga boy. Ular 100 ga yaqin mineral xom ashyo turlarini o’z ichiga oladi. Oltin, mis, qo’rg’oshin, rux, radioaktiv elementlar, tabiiy gaz, neft va boshqa foydali qazilmalar miqdori bo’yicha ko’pgina davlatlar orasida yetakchi o’rinda turadi.  Respublikada tuzlar, alyuminiy xom ashyosi, qoplama bezak va qimmatbaho toshlar, ba’zi kamyob elementlarning katta resurslari aniqlangan. O’zbekiston qurilish materiallari va yoqilg’i energetika resurslariga ham boy. Hozirgi qadar 2700 dan ziyod turli foydali qazilma konlari va istiqbolli joylar aniqlangan. 900 dan ortiq kon qidirib topilgan bo’lib, tasdiqlangan resurslari 970 mlrd AQSH dollarini tashkil etadi.  Respublikaning umumiy xom ashyo imkoniyati 3,3 trillion AQSH dollariga teng. Har yili respublika konlarida o’rtacha 5,5 mlrd dollarga teng miqdorida foydali qazilmalar olinmoqda va ular yoniga 6-7 mlrd dollarlik yangi resurslar qo’shilmoqda.

O’zbekiston hududlarida neft va gaz kondensati tabiiy gazning 155 ta istiqbolli konlarida qimmatbaho metallar bo’yicha 40 tadan ortiq nodir va radiaktiv metallar bo’yicha 40, konchilik kimyo xom ashyosi bo’yicha 15 ta konlari qidirib topilgan.

O’zbekiston oltin, uran, mis, tabiiy gaz, volfram, kaliy tuzlari, fosforitlar, kaolin resurslari bo’yicha dunyoda yetakchi o’rinni egallaydi. Masalan, oltin resurslari bo’yicha respublika dunyoda 4-o’rinda turadi, uni qazib olish bo’yicha 7-o’rinda, mis resurslari bo’yicha 10-16 o’rinda, uran resursi bo’yicha 7-8 o’rinda turadi.

Adabiyotlar ro’yxati: 1. Karimov I.A. Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot pirovord maqsadimiz.-T-.: 2000. 2. Karimov I.A. Biz tanlagan yo’l demogratik taraqqiyot va ma’rifiy Dune bilan hamkorlik yo’li.T. 2003. 3. Alimov T.A., Xaskin V.V. Ekologiya. Ucheb.posob. M., 1998. 4. Glushkova V.G., Makar S.V. «Ekonomika prirodopolzovaniya» uchebnoye-posobiye M:, Gardoraki 2005. 5. Xolina V.I. «Osnovi ekonomiki prirodopolzovaniya» Piter 2005. 6. Galitsin A.N. «Osnovi promishlennoy ekologii» Akademiya 2004.

Похожие

Rekreatsiya resurslaridan unumli foydalanish va ularni muhofaza qilish

O’zbekistonning tabiiy boylikklari va ularni muhofaza qilish

Atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish sohasidagi jinoyatlar

Tabiatni muhofaza qilish

Yer osti boyliklarini muhofaza qilish