logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Экология
  4. GMO

GMO

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

7253 KB
Скачать
Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya yo’nalishi 4- kurs 43 – guruh talabasi Nizomova Gulshanning Biotexnologiya fanidan “ Transgen mahsulotlarning organizmga ta’siri” mavzusida Mustaqil ish taqdimot www.arxiv.uzwww.arxiv.uz www.arxiv.uzwww.arxiv.uz GMO, ya’ni rus tilida – «gennomodifitsirovanniy organizm» atamasi bu – o’simliklar genetikasi, ya’ni irsiyatiga ta’sir ko’rsatishdir. Inson oziqlanishida bunday turdagi mahsulotlarni iste’mol qilish insonning genetikasiga ijobiy ta’sir etadi deb ayta olmaymiz. GMO mahsulotlarini  iste’mol qilish inson sog’ligi uchun havf tug’dirishi haqida ko’p gapirilmaydi. Ba’zilar bu mavzuga e’tiborsiz bo’lsalar, ba’zilar esa axborotning kamligidan bexabardirlar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Eng muhim narsani unutmaslik kerak, kim o’z irsi va keyingi avlodi haqida qayg’ursa, u albatta o’z taomnomasiga GMO mahsulotlarini kiritmasligi kerak. O’z farzandlaringizni ehtiyot qiling. O’ylaymizki, hozirgi kunda insoniyat sog’ligi va umuman barcha tirik organizmlar uchun bunday mahsulotlar havflidir. Ayniqsa, ular inson tanasining immun va jinsiy tizimiga salbiy ta’sir o’tkazadi. Immun tizim inson sog’ligi uchun zararli hisoblangan bakteriya va viruslardan himoya qiladi, jinsiy taraf esa insoniyatning o’zidan keyin nasl qoldirishiga javob beradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz GMO mahsulotlarining inson salomatligiga ta’siri hali to’laligicha o’rganilmagan, lekin u barcha tirik organizmlarning nobud bo’lishiga olib kelishi mumkinligi haqida fikr bildirish mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Yod bo’lgan, ya’ni begona DNK, inson tanasiga oziq- ovqat bilan tushishi bilan ichak tizimi orqali qonga o’tadi va undan so’ng esa u organizmning istagan xujayrasiga kirish imkoniga ega bo’ladi va DNKning tarkibini o’zgartirish (mutirovat') imkoniga ega bo’la boshlaydi. Undan tashqari shunday ma’lumot ham mavjudki, unga ko’ra transgen antibiotiklarga kuchli chidamlikka egaligi aniqlangan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Shunday qilib GMO mahsulotlari ro’yxati: Birinchi bo’lib ro’yxatda: "Lipton" choyi "Neskafe" kofesi Modifikaciyalangan kofeni hozirda «Neskafe» kompaniyasi faol ishlab chiqarmoqda. Hozirda bunday kofeni V'yetnamning keng plantaciyalarida yetishtirmoqdalar. GMO ro’yxati: Unilever ishlab chiqaruvchi kompaniyasi Lipton (choy) Brooke Bond (choy) Beseda (choy) Calve (mayonez, ketchup) Rama (yog’i) Pishka (margarin) Delmi (mayonez, yogurt, margarin) Al'gida (muzqaymoq) Knorr (ziravorlar) Nestle ishlab chiqaruvchi kompaniyasi Nescafe (kofe va suti) Maggi (sho’rvalari, bul'onlari, mayonez, ziravorlar, kartoshka pyuresi) Nestle (shokolad) Nestea (choy) Nesquik (kakao) Kellog's ishlab chiqaruvchi kompaniyasi Corn Flakes (xlop'ya) Frosted Flakes (xlop'ya) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Rice Krispies (xlop'ya) Corn Pops (xlop'ya) Smacks (xlop'ya) Froot Loops (xlop'ya) Apple Yacks (xlop'ya) All-bran Apple Cinnamon/ Blueberry (olma, korica, golubika mazali kepaklar) Chocolate Chip (shokoladli chipslar) Pop Tarts (turli mazali nachinkali pechen'yelar) Nutri-grain (tostlar, barcha turlari) Crispix (pechen'ye) Smart Start (xlop'ya) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz KARTOSHKA BARGIDA CHAYON IRSI 1973 yilda Stenford universitetining bir guruh olimlari tomonidan DNK molekulasining olinishi biologiya fani rivojida yangi davrni boshlab berdi. To‘g‘rirog‘i, biologiya va texnika imkoniyatlarini birlashtiradigan ilmiy yo‘nalish — biotexnologiya hamda gen injeneriyasi paydo bo‘ldi. Bu bilan insoniyat irsiyatning moddiy asosi, ya’ni genlar ustidan hukmronlik qilish yo‘llari o‘zlashtirildi. Bu esa, eng avvalo, sanoat, jumladan qishloq xo‘jaligi va tibbiyot sohalarining keyingi taraqqiyotida muhim o‘rin tutmoqda. Ayniqsa, zamonaviy meditsinada, xususan, irsiy kasalliklarni erta aniqlash va tashxis qo‘yish, kishilarning kasalliklarga moyillik darajasini o‘rganish, turli foydali gormonlar, vaksina hamda vitaminlar olishda gen injeneriyasining o‘rni muhim ahamiyat kasb etdi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Bugun esa tadqiqotchilar bu sohaning beqiyos imkoniyatlarini, yuqorida ta’kidlaganimizdek, iste’mol qilishimiz mumkin bo‘lgan oziq-ovqat, eng avvalo, meva va sabzovot mahsulotlariga nisbatan qo‘llamoqda. Ilgari seleksioner ekinlardan yetarlicha hosil olishi uchun ba’zan butun umrini sarflashiga to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, zamonaviy gen injeneriyasi ko‘magida yetishtirilgan trans gen o‘simliklar juda qisqa fursat ichida mo‘l hosil berishi mumkinligi aniqlandi. Bundan tashqari, genomi o‘zgartirilgan qishloq xo‘jaligi ekinlarining zararkunanda hasharotlar, turli kasalliklar, gerbitsidlar (begona o‘tlarni yo‘qotishda qo‘llaniladigan kimyoviy moddalar) xurujiga bardoshliligi dehqonlarni yana bir mushkulini oson qildi. Masalan, seleksionerlar uzoq vaqtgacha asosan kartoshka urug‘iga qiron keltirayotgan Kolorado qo‘ng‘izi va shu tufayli paydo bo‘lgan fuzarium kasalligidan qutulish choralarini topolmayotgan edi. Vaholanki, kartoshka barglariga chayonning geni sun’iy ravishda ko‘chirilgach, bu muammo bartaraf etildi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz MUZQAYMOQDA TRANSGEN 1996 va 2007 yillar orasida geni o‘zgartirilgan ekinlarning 90 foizi AQSh, Argentina hamda Kanadada yetishtirilgan. 2004 yilda mazkur mamlakatlardagi ekin maydonlarining 84 foizi aynan transgen o‘simliklar xo‘jaligiga ixtisoslashgan. Keyingi yillarda bu kabi maydonlar Braziliya, Xitoy va Hindistonda ham kengayib bormoqda. —   Hozir dunyo qishloq xo‘jaligida sakson bir xil genomi o‘zgartirilgan o‘simlik bor,  — deydi O‘zRFA Biokimyo instituti katta ilmiy xodimi, biologiya fanlari nomzodi Dilbar Dalimova. —  Xususan, soya (dukkakli o‘simlik turi va uning doni), makkajo‘xori, paxta, raps, qovoq, papayya, beda va sholi asosiy transgen o‘simliklar sirasiga kiradi. Aksar  ye guliklar, jumladan, go‘sht, kolbasa, sut hamda qandolat mahsulotlari, shuningdek, har xil shirinliklar (shokolad, karamel, quritilgan kartoshka, yogurt, yorma) va hatto, muz qaymoq tarkibida ham ma’lum miqdorda sun’iy genlar bor mahsulotlar mavjud. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz www.arxiv.uzwww.arxiv.uz POMIDOR POMIDORLIGICHA QOLADIMI? Odatda, yangi tibbiy va biodori-darmonlar uzoq yillar hayvonlarda sinab ko‘rilganidan so‘ng odamlarga tavsiya etilardi. Transgen mahsulotlar esa yaratilganiga hali ko‘p vaqt bo‘lmasdan, iste’molga kiritilgan. Shuning uchun, olimlar tobora rivojlanib borayotgan geni o‘zgartirilgan o‘simliklar yetishtirishning salbiy oqibatlari xususida o‘z taxminlarini ma’lum qilmoqda. Ularning fikricha, bunda eng avvalo biologik xatar paydo bo‘lishi ehtimoli ko‘proq. Ya’ni, yangi genlar ekinlarda turli kasalliklar, zararkunanda hasharotlarga qarshi immunitet hosil qilishi bilan bir qatorda, ulardagi himoyaviy xislat «vahshiy» o‘simliklarga ham o‘tib qolishi, ya’ni yuqishi mumkin. Bu esa o‘ta yovvoyi o‘tlarning paydo bo‘lishiga olib keladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz NAZORAT — ENG YAXSHI CHORA Bugungi kunda bir qator mamlakatlarda geni o‘zgartirilgan oziq- ovqatlar ishlab chiqarish hukumat nazorati ostiga olingan. Xususan, 2000 yilda imzolangan xalqaro Kartaxan shart nomasi aynan butun jahonda bioxavfsizlikni ta’minlashga qaratilgan. Unga ko‘ra geni o‘zgartirilgan mahsulotlarning zararsizligi tasdiqlanganidan keyingina ularni ishlab chiqarishga tatbiq etish ko‘zda tutilgan. 2008 yilga kelib bu shartnomaga a’zo bo‘lgan davlatlar soni 147 taga yetdi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz E’tiborlisi, mazkur mamlakatlar qonun hujjatlarida agar mahsulot tarkibida 0,9 foizdan ortiq sun’iy tarzda ko‘chirilgan yangi genlar mavjud bo‘lsa, xaridorlarni bu haqida ogohlantiruvchi maxsus belgilar bo‘lishi lozimligi ko‘rsatilgan. — Yurtimizda hozirgi kunda geni o‘zgartirilgan mahsulotlarni tekshirish va ularni nazorat qilishga alohida e’tibor qaratilmoqda. —  deydi Dilbar Dalimova .— Xususan, yaqinda O‘zRFA Biokimyo instituti qoshida istalgan o‘simlik tarkibidagi genom komponentlarini o‘ta yuqori aniqlikda tekshirish imkoniyatiga ega bo‘lgan «Biotest» laboratoriyasi ochildi. Shuningdek, O‘zRFA ning Genetika va o‘simliklar eksperimental biologiyasi ins titutining genom markazidagi maxsus laboratoriyada ham bu borada tadqiqotlar olib borilmoqda. Bundan tashq ari, «O‘zstandart» agentligida mana shunday mahsulotlarni o‘rganadigan maxsus ishchi guruhi ham tuzilgan. Biz ko‘pgina davlatlarning me’yorii hujjatlari bilan ham tanishdik. Ularda transgen ozuqalar qanday usullar orqali tekshirilishini o‘rgandik. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Xulosa Xulosa qilib aytganda, geni o‘zgartirilgan mahsulotlarni inson salomatligiga foydali yoki zararli ekanligini yanada chuqurroq o‘rganish va taqdim etish soha xodimlarining muhim vazifalaridan biri bo‘lib qolmoqda. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Похожие

Ekologik ekspertizani baholash
Ekologiya
O`zbеkistоnning trаnschеgаrаviy ekоlоgik muаmmоlаri vа ulаrni hаl etish yo`nаlishidаgi sа`y-hаrаkаtlаr
The Aral Sea
O`zbekiston Respublikasi hududida kuzatiladigan tabiiy ofatlar va ularning oqibatlari