Ribosomalar - Ботаника - Презентации

Ribosomalar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

839.814453125 KB

RIBOSOMALAR Ribosomalar—ribonukleotid zarrachalari bo‘lib ular oqsil sintezlovchi mikrofabrikalardir.

• Ribonuklein kislotalar • RNK xujayraning hamma qismida uchraydi, ko‘proq ribosomalarda to‘plangan. Molekulalarning og‘irligi, kimyoviy tuzilishi va funksiyasiga qarab bir-biridan farq qiladi. RNK tarkibida A, G, S, U , uglevodlardan riboza va fosfat uchraydi. DNK ikki zanjirli RNK esa bir zanjirli bog‘. Hujayrada uch hil RNK uchraydi. • 1. Hujayradagi RNKning 80% ga yaqini ribosoma RNK (r — RNK) tashkil qiladi. R — RNKning molekulyar massasi 1,5 — 2 millionga teng va 4000 — 6000 nukleotid qoldig‘idan iborat. R — RNK hujayrada oqsillar bilan birikkan holda uchraydi.

2. RNKning ikkinchi turi transport (t —RNK) deb ataladi. Bu umumiy RNKning 15% ga yaqin. Oqsil sintezida u aminokislota- larni tashish vazifasini bajaradi. Molekulyar massasi 25-30 ming, iukleotid qoldig‘i esa 60 — 90 tadan iborat. 3. RNKning uchinchi turi informatsiya RNK [i-RNK) yoki vositachi RNK deb oksil sintezida DNKdan ribosomaga xabar keltiradi. I —RNK umumiy RNKning 2 — 3% tashkil etib molekulyar massasi 1 millionga yaqin. RNK molekulasi polinukleotid zanjirlarining ba’zi qismlari bir-biriga yaqin kelib, o‘zaro vodorod bog‘lar bilan birikadi va spiral struktura hosil kiladi.

T-RNKlarning birlamchi va ikkilamchi strukturasi aniqlandi. Ularning bir tomoni G ikkinchi uchi SSA dan iborat bo‘lib aminokislota Adenin ribozasidagi 3' S uglerod atomiga bog‘lanib ribosomaga tashiladi. Ikkilamchi strukturali t-RNK vodorod bog‘lari orqali birikadi va «beda bargini» eslatuvchi murakkab konfiguratsiyasi hosil bo‘ladi. Oqsil biosintezi jarayonida ribosomalar bir butun struktura va ikkita subbirliklar (30 S , 50 S) shaklida ishtirok etadi. Intakt kompleks subbirliklarga dissotsilanadi, subbirliklarning o‘zi esa RNK va oqsil molekulalariga ajraladi. Ribosomalar tarkibiga kiradigan barcha oqsil va ribosoma molekulalarning birlamchi strukturasi to‘la o‘rganilgan 5 S r — RNK 120 nukleotid, 16 S r- RNK 1542 va 23 RNK 2904 nukleotid tutadi.

Ular ribosoma tuzilmasi kartasini tuzishdan tashqari, oqsil molekulalari bilan spetsifik munosabatda bo‘ladilar. Ribosoma tarkibidagi bu komponentlar, shu jumladan, oqsil molekulalari xam bittadan nusxada mavjud. Ribosomalar rekonstruksiyasi hujayrada kechadigan tabiiy jarayon, uni «to‘plashi, yig‘ishtirish» ham deyiladi. Sinov savollar. 1. Azotli asoslar. 2.Nukleozid va nukleotidlarga tavsif. 3. DNK —ning tuzilishi. Koperatovlik tizimi va uning ahamiyati. • 4.Xromasomada DNK — roli. • 5.Ribonuklein kislotalar va ularning xillari.

Ribosoma tarkibida 60 hil makromolekula aniqlangan. Translyatsiya jarayonida 10 dan ortiq oqsilli omillar qatnashadi. Oqsil sintezining birinchi pog‘onasida aminokislota ATF bilan birikib aminoatsiladenilat va pirofosfat hosil bo‘ladi. Pirofosfatning hosil bo‘lishi reaksiyaning qaytmasligini belgilaydi. Ferment aminoatsilsintetaza ishtirok etadi. Ikkinchi pog‘onada hosil bo‘lgan aminoatsiladenilat transport RNK bilan va aminoatsilsintetaza ishtirokida reaksiyaga ki-rishib aminoatsil-t-RNK hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan aminoatsil —t-RNK ribosomaga boradi. Ribo soma esa oqsil sintezlovchi mikrofabrika. Ribosomalar tarkibida RNK va oqsil bo‘lib, ular yassi, yalpaygan steroid shaklida, bo‘yi 160A, diametri 250L molekulyar massa 4 million sedementatsiya koeffitsiyenti 80S birlikda. Ularning yaxlitligi magniy ioniga bog‘liq.

• Muhitdan magniy ioni olinsa ribosomalar ikki subbirlikka parchalanadi. 80S - ribosomalar ikki kichik bo‘lakchani 60S va 40S - ribosomalarni hosil qiladi. Ularning tarkibida RNK va oqsil (1:1) atrofda bo‘lib, ribonukleotid zarrachalari (RNP zarrachalari) deb ham ataladi. • Ribosomalar bir-birlari bilan birikib, polisoma yoki poliribosomalar hosil qiladi. • Aminokislotalarning angidridi bo‘lgan aminoatsiladenilat osonlik bilan ribosomada boshqa aminokislotalar bilan reaksiyaga kirisha oladi. • Ribosomada oqsil sintezi 3—bosqichdan iborat. Initsiatsiya— boshlanish; elongatsiya -uzaytirish va termipatsiya- tugatish.

DNK-molekulasida komplementar, qolip tizimida sintezlangan i-RNK molekulasida oqsilning aminokislota qatori nukleotid orqali kod shaklda belgilanadi. Nuklein kislota nukleotidlardan tashkil topgan, oqsil esa aminokislotalardan hosil bo‘lgan. n1 – n2 - n3 -....- nm nuklein kislota a1_ a2 – a3- . - . --am oqsil Oksildagi aminokislotalarning joylanish tartibi nuklein kislotalardagi nukleotidlarning joylanishiga bog‘liq. Kibernetikada bir obyektning ko‘rinishi ikkinchisinikiga bog‘liq bo‘lsa buni kodlanish tizimi deb ataladi. Demak 4 —hil nukleotid 20 xil aminokislotalarni joylanish tartibini belgilaydi. Genetik informatsiyani DNK molekulasidagi 4 xil nukleotid yordamida ifodalash genetik kod deyiladi.

Ribosomada oqsillarning sintezi — NH2 →SOON xarakat olib boriladi. Oqsil sintezining boshlanishi initsiatsiya qiluvchi kodonlar formil —metinin t —RNK va i —RNK bo‘lishi kerak. Oqsil sintezini boshlaydigan oqsil omillar aniqlangan. Bakteriyalarda uch xil IF, IF2, IF3. IF3— ossil — formil — metonil —t-RNK bilan, i —RNK bo-laydi, IF1 i-RNKni 30S cubbirlikka bog‘laydi. IFe2 30 S va 60 S ribosomalarni bir—biriga bog‘laydi. Oqsillar ribosomani barqaror holatga va yana GTf bilan bog‘laydi. Formil metionil —t—RNK, i —RNKni 30 S ribosomaga joylashishini ta’minlaydi. Hamma kompleks 30S bo‘lganda 1Fe3 ajralib ketadi va kompleks 50 S bilan bog‘lanadi va translyatsiya qobiliyatiga ega bo‘lgan 70 S ribosoma shakllanadi. Ribosomani dinamik holatiga keltirishda GTF energiya manbai sifatida xizmat qiladi. olatidagi funksional 70 S riboso Ribosomaning qayta qurilish jarayonida formil— metionil — t — RNK 50S ribosomadagi aminoatsil markaziga ko‘chiriladi. Ribosomaning konformatsiyasini o‘zgarishi natijasida (oqsil va GGF ishtirokida). Formil-metonil—t—RNK aminoatsil markazdan peptidil markazga ko‘chiriladi. Aminoatsil markaz yangi aa —t —TRN qabul qiladi. Ma’lum kod va antikodom mos ravishda amalga oshiriladi. GTF gidrolizida IF2 ishtirok etadi. Ribosomaning translokatsiya jarayonida i —PNK va aa— t — RNK xarakati maqsadga muvofik xarakat qiladi.

Похожие

O’simlik hujayrasining fiziologiyasi

O`simlik hujayralarining ontogenezi va hujayra tuzilmalarining biogenezi

Botanika va o’simliklar fiziologiyasi fanining predmeti va vazifalari. O’simlik hujayrasining tuzilishi

Suvo‘tlarining umumiy tavsifi

Lolanamolar qabilasi