Trаnslyasiyaning аsоsiy bоsqichlаri vа hujayradа o’tish jоylаri. Rеkоgnisiya - Биотехнология - Презентации

Trаnslyasiyaning аsоsiy bоsqichlаri vа hujayradа o’tish jоylаri. Rеkоgnisiya

Загружено в:

27.08.2024

Скачано:

0

Размер:

1441.521484375 KB

TRАNSLYASIYANING АSОSIY BОSQICHLАRI VА HUJAYRADА O’TISH JОYLАRI. RЕKОGNISIYA

Reja:  Prokariotlarda translyatsiya mexanizmi.  Aminokislotalarti aktivlanisnining ahamiyati.  Aminokislotalarti aktivlanisnida t- RNKning ahamiyati.  Aminokislotalarti aktivlanisnining ikki bosqicni haqida tushuncha

Oqsil sintezi besh bosqichlari. 1. Aminokislotalarning faollashuvi. 2. Initsiatsiya – sintezning boshlanishi. 3. Elongatsiya – polipeptid zanjirning uzayishi. 4. Terminatsiya – polipeptid zanjir sintezining tugallanishi. 5. O‘z-o‘zidan o‘ralish va protsessing.

Translyatsiya  Translyatsiya –RNK dagi irsiy matnni oqsil polipeptid zanjiriga – muntazam aminokislotalar ketma - ketligida o`tkazish. Translyatsiya mahsuloti maxsus oqsil bo`lganligi uchun translyatsiya jarayonni keng ma’noda oqsil biosintezi deb atasa ham bo`ladi. Translyatsiya jarayonini hujayraning turli qismlarida boradigan ikki bosqichga bo`lish mumkin:  Rekognitsiya , ya’ni aminokislotalarning faollanishi va oqsil biosintezining o`zi. Rekognitsiya gialoplazmada, oqsil biosintezi esa ribosomalarda amalga oshadi

Sitoplazmada har bir 20 ta aminokislota o‘zining spetsifik tRNKsi bilan kovalent bog‘lar yordamida birikib, aminoatsil-tRNK hosil qiladi. Bunda ATF energiyasi sarflanadi va magniy ionlari ishtirok etadi. Tirik organizmlarni barcha hujayralarida aminokislotalar aktivlanishi va ularni tegishli tRNKlar bilan bog‘lanishi spetsifik fermentlar yordamida amalga oshishi tajribada isbotlangan. Bu fermentlar toza holatda E. Coli dan ajratilgan, sekvenirlangan va ba’zilarini uchlamchi strukturasi aniqlangan. Ularning hammasi SH- guruhlari reagentlariga sezgir va Mg +2ionlarini bo‘lishini talab etadi. Fermentlar absolyut spetsifiklikga ega, chunki faqat 1 ta aminokislotani yoki 1 ta tRNKni taniydi.

Genetik kod tuzilishi 2 . Takrorlanmaydigan gen –- har uchtalikning har biri bir-biridan mustaqil. Har bir nukliotid bir marta kodlaydi Boshqa kodni o’rini bosa Bosa oladigan kod olmaydigan kodon 1, 2, 3 – treplet tartibi

Davomiylik - barcha nukleotidlar kodlashda ishtirok etadi. Shu bilan birga, kodda bitta uchlikning boshlanishini yoki oxirini ko'rsatadigan ajratish signallari (tinish belgilari) mavjud emas. Shuning uchun o'qishni (ramkani) boshlanishini aniqlash o'ta muhim ahamiyat kasb etadi. Agar o'qish doirasi urib tushirilsa, bu nuqsonli oqsilning biosinteziga olib keladi, masalan, ba'zi antibiotiklar mikroorganizmlarda oqsil biosinteziga ta'sir ko'rsatganda va ularning o'limiga olib keladi (masalan, streptomitsin va boshqalar).

Xususiyati - har bir aminokislotaga faqat ma'lum kodonlar mos keladi, ular boshqa aminokislotalarni kodlay olmaydi. O’ziga xosligi - polipeptid tarkibidagi mRNK va aminokislota uchliklarining chiziqli ketma- ketligiga muvofiq amalga oshadi Umumiyligi -- bir xil aminokislotani kodlovchi uchlik barcha organizmlar (bakteriyalar, o'simliklar, hayvonlar va odamlar) uchun bir xil tarkib va ketma-ketlikka ega.

Genetik kodning tuzilishi 1 . xususiyati (Har bir aminokislata triptofan va metianindan tashqari birtadan birnechtagacha kodlashi mumkin http://www.myshared.ru/slide/663329/

oqsil sintezi - mRNK dan foydalanib, GTP energiyasini sarflash bilan ribosomalarda amalga oshiriladi

Aminoatsil tRNK sintetazlari (ARSazlar) - bu aminokislotalarga mutlaqo xos bo'lgan va tRNK uchun nisbatan o'ziga xos fermentlar .

Ribasomaning funksiyasi https://www.slideshare.net/PabloCollova/ traduccionampsintesisproteinas2013

Inisasiya http://medicina.med.up.pt/bcm/trabalhos/2005/Biocel_final/main/ trad_dna.htm

 Ikki yoki undan ortiq tRNKsi mavjud bo‘lgan aminokislotalar uchun tegishli aminoatsil-tRNK sintetaza barcha tRNKlarni aminoatsillanishini katalizlaydi. Bu holat juda muhimdir, chunki keyinchalik oqsil sintezida aminoatsil – tRNKni «tanib olish» aminokislotani xususiyatiga emas, tRNK antikodonning kimyoviy tabiatiga asoslangan.

aminoatsil – tRNKsintetaza  Har bir aminoatsil – tRNK – sintetazani molekulasida 3ta bog‘lovchi markazi bor: aminokislotalar, tRNK va ATF uchun; fermentlar ular faolligini ingibirlovchi o‘xshash aminokislotalarga juda sezgir. Ba’zi fermentlar bitta polipeptid zanjirdan, boshqalari – 2 yoki 4 gomogen yoki geterogen subbirlikdan iborat

 Aminoatsil-tRNK-sintetaza aktiv markazida gistidin saqlaydi, uni imidazol halqasi Mg+2ionlari orqali ATFni bog‘lanishida ishtirok etadi. Fermentlar o‘ziga xos tRNKlar bilan bog‘lanish xususiyatiga ega. Vaholanki, ferment qanday qilib o‘zini tRNK bilan bog‘lanish mexanizmi haligacha noaniq. Ayni vaqtda bu fermentlar past molyar faollik bilan farqlanadilar

 Barcha transport aminokislotalar uchun bir xil bo‘lgan oxirgi SSA tripletini AMFdagi 31 – OH gidroksil guruhi bilan birikadi. Izotop usul yordamida oqsil sintezini N – oxirdan boshlanib, C – oxir bilan tamom bo‘lishi aniqlangan, ya’ni jarayon NH2 ! COOH yo‘nalishda boradi.

Ular tRNKva aminokislatanini taniydi va quydagicha birikadi

Ikkinchi bosqichda initsiatsiyalovchi kodon GTF bilan bog‘langan IF-2 va N-formilmetionin-tRNKf met bilan birikadi. N–formilmetionintRNK birinchi aminoatsil- tRNK bo‘lib, N-oxir aminokislota bog‘lanishini belgilaydi. IF-1ning vazifasi ma’lum emas. Uchinchi bosqichda hosil bo‘lgan 50 S ribosoma 30 S subbirligi bilan birikadi. Bu vaqtda GTF GDF va fosfatgacha gidrolizlanadi, IF- 3, IF-2 initsiatsiya omillari ajralib chiqadi. Initsiatsiyalovchi kompleks deb nom olgan funksional aktiv 70 S ribosoma hosil bo‘ladi

Ribosomada 2 qism tafovut qilinadi: 1. A–aminoatsil – qism 2. R–peptidil – qism. Initsiatsiyani boshlovchi fmet–tRNK faqat P– qism bilan bog‘lanishi mumkin. Qolgan yangi keluvchi amino–atsiltRNKlar A-qismga birikadi, P–qism ribosomaning aminokislotadan bo‘shagan tRNKlar ketadigan joyi hisoblanadi.

 III. Elongatsiya. Bu bosqichda aminokislotalarning ketma-ket kovalent bog‘lanishi orqali polipeptid zanjirning uzayishi sodir bo‘ladi. Elongatsiya jarayonida uchta oqsil omillar EF – Tu, EF – Ts va EF – Q qatnashadi; eukariotlarda TF – 1 va TF – 2 deb nomlangan elongatsiya omillari mavjud. Ularni barchasi molekulyar og‘irligi yuqori bo‘lgan oqsillardir (70000 dan 200000 Da gacha)

 Bu 3-bosqichda davom etadi: 1. Tu elongatsiya faktori bilan kompleks hosil qilgan bog‘lariga GTF tutuvchi ikkinchi amino–atsil-tRNK ribosoma bilan bog‘lanadi. GTF gidrolizlanadi, hosil bo‘lgan GDF Ts elongatsiya faktori katalizlaydigan reaksiya natijasida qaytadan GTFga aylanadi. 2. Ribosomaning A va P–qismlarida joylashgan tRNKlarning aminokislotalari o‘rtasida peptid bog‘i hosil bo‘ladi. Bu jarayonni peptidiltransferaza katalizlaydi va A–qismda peptidil tRNK hosil bo‘ladi. P–qismda esa «bo‘sh» tRNKfmet qoladi 3. Ribosoma mRNK bo‘ylab 3 oxirga tomon bir kodonga siljiydi. Dipeptidil tRNK A–qismdan P–qismga siljiydi, bu vaqtda bo‘shagan tRNK P–qismdan ajraladi va qaytadan sitoplazmaga tushadi. Endi A– qismda mRNKdagi uchinchi kodon joylashadi. Ikkinchi kodon esa P– qismda bo‘shab qoladi. mRNKning ribosoma bo‘yicha siljishiga translokatsiya deyiladi. Bunda elongatsiya faktori Q yoki translokaza ishtirok etadi va bir molekula GTF sarflanadi

 IV Terminatsiya va polipeptid zanjirning ajralishi mRNKdagi terminator kodonlar polipeptid zanjir sintezining tamom bo‘lganligi haqida xabar beradi va polipeptid maxsus R1, R2, R3 «»rilizing» faktorlar ta’sirida ribosomadan ajraladi. UAA, UAG, UGA tripletlari terminator kodonlari rolini o‘ynaydi

 V. Polipeptid zanjirning o‘ralishi va protsessing. Polipeptid o‘zining nativ biologik shaklini egallashi uchun ma’lum fazoviy konfiguratsiyaga ega bo‘lib o‘ralishi kerak. O‘ralishdan oldin yoki keyin yangi sintezlangan polipeptid fermentlar ta’sirida sodir bo‘ladigan protsessinga (yetilishga) uchraydi. Bu vaqtda initsiatsiyalovchi aminokislotalar, ortiqcha aminokislota qoldiqlari ajratiladi, ba’zi aminokislotalarga fosfat, metil, karboksil va boshqa guruh qoldiqlari, shuningdek, oligosaxaridlar yoki prostetik gruppalar biriktiriladi.

 Oqsil molekulasining yoki uning subbirligining yetilish jarayonida oqsilning birlamchi strukturasida o‘zgarishlar sodir bo‘lishi mumkin. Bunda polipeptid zanjiri parchalanishi va qisqarishi mumkin. Ba’zi polipeptid zanjirlarning translyatsiyadan so‘ng bo‘ladigan o‘zgarishi qator aminokislota qoldiqlarining fosforlanish va atsetillanishidan iboratdir. Ba’zi fermentlar, xususan hujayra yuzasida joylashganlar, polisaxaridlar bilan membranada joylashganlari lipidlar bilan birikishi mumkin.

 Shunday qilib, oqsilning ikkilamchi, uchlamchi va to‘rtlamchi strukturasining hosil bo‘lishi maxsus genetik nazorat omillarini talab etmaydi va oqsilning birlamchi strukturasi tomonidan belgilanib termodinamik erkin jarayon hisoblanib, o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladi. Ribosomasiz peptidlar sintez mexanizmi bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlar, albatta, barcha tirik organlarda oqsil biosintezi asosida matritsa mexanizmini yotishini ko‘rsatadi.

 Oqsil sintezini boshqarishda uch xil genlar: struktur, boshqaruvchi va operator genlar ishtirok etadi. Struktur genlar hosil bo‘ladigan oqsillarning birlamchi strukturasini belgilaydi. DNK molekulasiga komplementar ravishda hosil bo‘lgan mRNK ribosomaga yetib oqsil sintezi uchun matritsa vazifasini bajaradi. Induksiya yo‘li bilan oqsil sintezining boshqarilishini quyidagi sxema bilan ko‘rsatish mumkin:

Boshqaruvchi gen muhim oqsil– repressorning sintezini ta’minlaydi.  Operatorlik qiluvchi gen operonning struktura genlari ishini boshqaradi.  Agar bu gen erkin bo‘lsa, struktur genlari ishlaydi yoki repressor bilan bog‘langan bo‘lsa, struktur genlarning ishi to‘xtaydi

 Oqsil sintezini boshqarishda promotor geni rol o‘ynaydi. Bu gen murakkab tuzilgan bo‘lib, ikki qismdan iborat. Bir qismi o‘zining B kichik birliklari yordamida bu genni bo‘lakka parchalovchi RNKpolimerazaning birikishi uchun xizmat qiladi. Bu genda o‘rnashib qolgan RNK–polimeraza operon struktur genlarining transkripsiyasini boshlashi mumkin. Promotorning ikkinchi qismi maxsus oqsil – resipiyentga sAMFning birikishidan hosil bo‘ladigan kompleksning birikish joyi bo‘lib xizmat qiladi.

steroid gormonlar ta’siri  Oqsil va fermentlar sinteziga asosan steroid gormonlar ta’sir etadi. Ularning ta’siri genom bosqichida bo‘lib, spetsifik RNK va oqsillar sintezi stimulyatsiya qilinadi. ranskripsiya jarayonining boshqarilishi xromatindagi giston va giston bo‘lmagan oqsillar yordamida boshqariladi. Gistonlar ATF hisobiga fosforlanish natijasida o‘zining ingibitorlik xususiyatlarini yo‘qotadilar. DNK bilan bog‘langan giston bo‘lmagan oqsillar RNK sintezini gistonlar bilan ingibirlanishiga qarshilik ko‘rsatadilar

Похожие

Gen muhandisligi fanining rivojlanish tarixi va bosqichlari. Gen muhandisligi usullarining tasnifi

Gibridlanish sp sp2 sp3 sp3d sp3d2

Tuproq strukturasi, suv xossalari, tuproqning havo xossasi va havo rejimi

Биотехнологияда ген мухандислиги

Assimiliatsion to'qima va uning o'simlik tanasida joylashishi va funksiyasi