Tabiatda azot aylanishi - Биология - Презентации

Tabiatda azot aylanishi

Загружено в:

30.03.2024

Скачано:

0

Размер:

22066.936523438 KB

TABIATDA AZOT AYLANISHI M i k r o b i o l o g i y a v a v e r i s o l o g i y a .

Azot tirik organizmlar tanasining muhim tarkibiy qismidir. Azot atomlari barcha oqsillar va ning asosi hisoblanadi. Azot atmosferada gaz holatida uchraydi. Azot fiksatsiyasi jarayonida bakteriyalarni ammiakka, yaʼni oʻsimliklar foydalanishi mumkin boʻlgan azotga aylantiradi. Hayvonlar oʻsimliklar bilan oziqlanganda ular azotning ishlatishga yaroqli birikmalariga ega boʻladi. Azot tabiatda va qishloq xoʻjaligida keng tarqalgan cheklangan ozuqa hisoblanadi. Cheklangan ozuqa – bu zaxirasi kam boʻlgan va oʻsishni cheklaydigan ozuqa moddasi. Azotli va fosforli oʻgʻitlar koʻl va daryolarga oqib tushganda suvoʻtlar paydo boʻlishi mumkin, bu eutrofikatsiya deb ataladi.

Azot hamma joyda bor! Darhaqiqat, gazi hajmi boʻyicha atmosferaning 78% ini tashkil qiladi va bu biz “havo” deb hisoblagan dan ancha yuqori Ammo atrof-muhitda azotga ega boʻlish va undan toʻgʻri foydalanish ikki xil narsadir. Bizning tanamiz hamda oʻsimlik va hayvonlarning tanasini ishlatishga yaroqli holatga aylantirish xususiyatiga ega emas. Inson, hayvon va oʻsimliklar atmosferadagi azotni tutib oluvchi yoki oʻziga tortuvchi kerakli fermentlarga ega emas.

Azot fiksatsiyasi nomli jarayon orqali bakteriya va boshqa bir hujayrali prokariotlarning atmosferadagi azotni biologik yaroqli holatga aylantirishi yordamida azot tirik olamga kirib keladi. Azotni fiksatsiyalovchi bakteriyalarning ayrim turlari tuproqda yoki suvda erkin yashaydi, boshqalari esa oʻsimliklar ichida yashaydigan foydali simbiontlardi Azotni fiksatsiyalovchi mikroorganizmlar atmosferadagi azotni ammiakka (NH3) aylantiradi va oʻsimliklar uni qabul qilib, organik molekulalar hosil qilish uchun ishlatishi mumkin. Hayvonlar oʻsimliklar bilan oziqlanganda, tarkibida azot boʻlgan molekulalar hayvonlarga oʻtadi. Ular hayvonning tanasiga kirishi yoki parchalanishi va siydik tarkibidagi karbamid kabi chiqindi bilan tashqariga chiqarilishi mumkin

Azot tirik organizmlar tanasida abadiy qolmaydi. Buning oʻrniga u bakteriyalar tomonidan organik azotdan gaziga aylantiriladi. Bu jarayon koʻpincha quruqlik ekotizimining bir necha bosqichlarni oʻz ichiga oladi. Oʻlik organizmlar yoki chiqindilarning azotli birikmalari bakteriyalar tomonidan ammiakka (NH3), ammiak esa nitrit va nitratlarga aylantiriladi. Oxir-oqibat nitratlar denitrifikator prokariotlar yordamida gaziga aylantiriladi.

Hozirgacha biz quruqlik ekotizimlarida sodir boʻladigan tabiiy azotning davriy aylanishiga eʼtibor qaratdik. Biroq odatda shunga oʻxshash bosqichlar dengiz azotining davriy aylanishida ham sodir boʻladi. U yerda ammonifikatsiya, nitrifikatsiya va denitrifikatsiya jarayonlari dengiz bakteriyalari va arxeylar tomonidan amalga oshiriladi. Baʼzi azotli birikmalar choʻkindi sifatida okean tubiga tushadi. Uzoq vaqt davomida choʻkindilar presslanib, choʻkindi jinslarni hosil qiladi. Pirovardida geologik koʻtarilish choʻkindi jinslarni quruqlikka haydashi mumkin. Ilgarilari olimlar azotga boy ushbu choʻkindi jinslarni quruqlik ekotizimlari uchun muhim azot manbai deb oʻylashmagan. Ammo soʻnggi tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, choʻkindi jinslarning nurashi yoki yemirilishi natijasida azot asta-sekin oʻsimliklarga tarqalishi bilan juda muhim boʻlishi mumkin.

Inson faoliyati azotning davriy aylanishiga taʼsir qiladi Biz odamlar biologik jihatdan azotni fiksatsiyalay olmaymiz, lekin buni sanoatda albatta uddalaymiz! Haber-Bosch deb nomlangan kimyoviy usul yordamida har yili 450 million tonna fiksatsiyalangan azot ishlab chiqariladi, bunda vodorod bilan (H2) yuqori haroratda reaksiyaga kirishadi.Ushbu fiksatsiyalangan azotning katta qismi maysazorlar, bogʻlar va qishloq xoʻjalik maydonlarida qoʻllash uchun oʻgʻit ishlab chiqarishga sarflanadi

Umuman olganda, inson faoliyati azotni atrof-muhitga ikkita asosiy vosita orqali chiqaradi: qazib olinadigan yoqilgʻilarni yoqish va qishloq xoʻjaligida azotli oʻgʻitlardan foydalanish. Ikkala jarayon ham atmosferada azotli birikmalar miqdorini oshiradi. Atmosfera azotining yuqori miqdori (N2 dan tashqari) zararli taʼsirlar bilan bogʻliq, masalan, nitrat kislotasi (HNO3) boʻlgan kislotali yomgʻirlarning yogʻishi va issiqxona effektiga hissa qoʻshuvchi azot oksidi (N2O)shular jumlasidandirShuningdek, azot va fosforli sunʼiy oʻgʻitlar qishloq xoʻjaligida ishlatilganda, ortiqcha oʻgʻit koʻl va daryolarga oqib quyilishi mumkin. Oʻgʻitlarning oqizilishidagi asosiy taʼsir bu shoʻr va chuchuk suvlarning eutrofikatsiyasidir. Ushbu jarayonda ozuqa moddalarining oqishi suvoʻtlarning “gullashiga” yoki boshqa mikroorganizmlarning koʻpayishiga olib keladi. Oziq moddalar oqimi boʻlmaganda, ular oʻsishda azot yoki fosfor mavjudligi bilan cheklangan boʻlar ediEutrofikatsiya jarayoni tunda suvdagi kislorod miqdorini kamaytirishi mumkin, chunki ular bilan oziqlanadigan suvoʻtlar va mikroorganizmlarning hujayralari nafas olishda koʻp miqdordagi kislorodni isteʼmol qiladi. Buning taʼsiri ekotizimlarda yashaydigan boshqa organizmlarning, masalan, baliq va qisqichbaqalarning oʻlimiga olib kelishi mumkin va natijada oʻlik zonalar deb ataladigan kam kislorodli va turlari kamaygan hududlar paydo boʻlishi mumkin

THANK YOU

Похожие

Tabiatda suvning aylanishi

Tabiatda suv

Tabiatda uglerod va azot aylanishida mikroorganizmlarning roli aerob va anaerob sharoitda kletchatkani parchalovchi mikroblar

Mikroorganizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi roli

Biosferada modda almashinuvi