Noorganik Ionlarning ahamiyati va vazifasi - Биология - Презентации

Noorganik Ionlarning ahamiyati va vazifasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

654 KB

Noorganik Noorganik IonlarIonlar ning ahamiyati va vazifasi ning ahamiyati va vazifasi  Reja: Reja:  1. Ionlar haqida tushuncha 1. Ionlar haqida tushuncha  2. Noorganik ionlar 2. Noorganik ionlar  3. Mikro va makro elementlar 3. Mikro va makro elementlar

 IonlarIonlar (yun. ion — borayotgan, (yun. ion — borayotgan, harakatlanayotgan) — harakatlanayotgan) — zaryadlangan zarralar; atom zaryadlangan zarralar; atom yoki atomlar guruhi yoki atomlar guruhi (molekulalar, radikallar va b.) (molekulalar, radikallar va b.) elektron (yoki b. zaryadlangan elektron (yoki b. zaryadlangan zarra) qabul qilganda yo zarra) qabul qilganda yo yo`qotganda hosil bo`ladIonlar yo`qotganda hosil bo`ladIonlar "I." tushunchasi va terminini "I." tushunchasi va terminini 1834 y. da ingliz olimi M. 1834 y. da ingliz olimi M. Faradey birinchi bo`lib tat-biq Faradey birinchi bo`lib tat-biq etgan. etgan.

 U ishqorlar, kislotalar, tuzlarning suvdagi U ishqorlar, kislotalar, tuzlarning suvdagi eritmalari elektr o`tkazuvchanligi IONLAR eritmalari elektr o`tkazuvchanligi IONLAR harakatiga bog`liq deb hisobladIonlar harakatiga bog`liq deb hisobladIonlar Eritmalarning manfiy qutb (katod)ga Eritmalarning manfiy qutb (katod)ga harakatlanadigan musbat zaryadli IONLAR harakatlanadigan musbat zaryadli IONLAR kationlar, musbat qutb (anod)ga kationlar, musbat qutb (anod)ga harakatlanadigan zaryadli IONLAR harakatlanadigan zaryadli IONLAR anionlar deyiladIonlar IONLAR zaryadining anionlar deyiladIonlar IONLAR zaryadining kattaligi elektron zaryadiga karrali kattaligi elektron zaryadiga karrali nisbatdadir:nisbatdadir:

 atom 1, 2, 3, ... elektron yo`qotganda yoki kabul atom 1, 2, 3, ... elektron yo`qotganda yoki kabul qilganda shunga mos ravishda 1, 2, 3 va h. k. qilganda shunga mos ravishda 1, 2, 3 va h. k. zaryadli IONLAR hosil bo`ladIonlar Elektrolit zaryadli IONLAR hosil bo`ladIonlar Elektrolit eritmasida IONLAR erituvchi bilan o`zaro ta`sir eritmasida IONLAR erituvchi bilan o`zaro ta`sir etishi tufayli barqaror bo`ladIonlar IONLAR etishi tufayli barqaror bo`ladIonlar IONLAR mavjudligi sababli eritmalar elektr tokini mavjudligi sababli eritmalar elektr tokini o`tkazadi (q. o`tkazadi (q. Elektrolitik dissotsiatsiyaElektrolitik dissotsiatsiya ). Atomdan ). Atomdan elektron ajralib, kation hosil bo`layotganda elektron ajralib, kation hosil bo`layotganda ma`lum miqdorda energiya sarflanadi va uni ma`lum miqdorda energiya sarflanadi va uni atomning ionlash potensiali deyiladIonlar atomning ionlash potensiali deyiladIonlar IONLAR ning xossalari ularning kattaligi va IONLAR ning xossalari ularning kattaligi va elektron qobig`ining tuzilishiga, za-ryadning elektron qobig`ining tuzilishiga, za-ryadning ishorasi hamda mikdoriga bog`liq.ishorasi hamda mikdoriga bog`liq.

 Hujayra tarkibiga jonsiz tabiatda Hujayra tarkibiga jonsiz tabiatda uchraydigan kimyoviy uchraydigan kimyoviy elementlardan elementlardan 70 70 taga yaqini taga yaqini kiradikiradi . . Ular koUlar ko '' pincha pincha biogen biogen elementlar elementlar deb ataladideb ataladi . . Bu tirik Bu tirik va jonsiz tabiatni umumiyligini va jonsiz tabiatni umumiyligini tata '' kidlovchi dalillardan biridirkidlovchi dalillardan biridir . . Biroq tirik va jonsiz tabiatdagi Biroq tirik va jonsiz tabiatdagi kimyoviy elementlarning okimyoviy elementlarning o '' zaro zaro nisbati turlicha bonisbati turlicha bo '' ladiladi . . Tirik Tirik organizm tarkibiga kiruvchi organizm tarkibiga kiruvchi kimyoviy elementlar miqdoriga kimyoviy elementlar miqdoriga qarab bir necha guruhga qarab bir necha guruhga bobo '' linadilinadi . . BularBular : : makroelementlarmakroelementlar (( CC , , OO , , HH . N. . N. PP . . SS . . KK , , NaNa , , CaCa , , MgMg , , CICI , , FeFe ) ) va mikroelementlarva mikroelementlar ( ( ZnZn , , Си, Си, JJ , , FF . . CoCo . . MoMo . . CrCr , , MnMn , , BB )) dirdir ..  Hujayra massasining Hujayra massasining 98% 98% ni ni toto '' rtta elementrtta element : : vodorodvodorod , , kislorodkislorod . . uglerod va uglerod va azot tashkil qiladiazot tashkil qiladi . . Ular Ular makroelementlar makroelementlar deb deb ataladi.ataladi.

 Bulardan tashqari biologik poli-merlar (yunonchada: Bulardan tashqari biologik poli-merlar (yunonchada: "poli" — ko'p, "meros" — qism) hisoblangan oqsil va "poli" — ko'p, "meros" — qism) hisoblangan oqsil va nuklein kislotalar tarkibida yana fosfor va oltingugurt ham nuklein kislotalar tarkibida yana fosfor va oltingugurt ham uchraydi.uchraydi.  Hujayra tarkibida birmuncha kam miqdorda oltita Hujayra tarkibida birmuncha kam miqdorda oltita element: kaliy, natriy. kalsiy, magniy, temir va xlor ham element: kaliy, natriy. kalsiy, magniy, temir va xlor ham mavjud. Ularning har biri hujayrada muhim vazifalarni mavjud. Ularning har biri hujayrada muhim vazifalarni bajaradi. Masalan, Na, bajaradi. Masalan, Na, К К va CI hujayra membranalari va CI hujayra membranalari orqali turli xil moddalarni o'tkazishni ta'minlaydi. Nerv orqali turli xil moddalarni o'tkazishni ta'minlaydi. Nerv hujayralarida hosil bo'ladigan qo'zg'alishlarini o'tishi ham hujayralarida hosil bo'ladigan qo'zg'alishlarini o'tishi ham shu elementlar yordamida amalga os-hiriladi. Ca va P shu elementlar yordamida amalga os-hiriladi. Ca va P suyak to'qimalarini hosil qilishda ularning suyak to'qimalarini hosil qilishda ularning mustahkamligini ta'minlashda ishtirok etadi.mustahkamligini ta'minlashda ishtirok etadi.

 Bundan tashqari Ca qonning Bundan tashqari Ca qonning normal ivishini ta'minlovchi normal ivishini ta'minlovchi omildir. Fe elementi omildir. Fe elementi eritrositlar oqsili — eritrositlar oqsili — gemoglobin gemoglobin tarkibiga kiradi tarkibiga kiradi va kislorodni o'pkadan va kislorodni o'pkadan to'qimalarga olib borishda to'qimalarga olib borishda ishtirok etadi. Va nihoyat Mg ishtirok etadi. Va nihoyat Mg o'simlik hujayralarida o'simlik hujayralarida fotosintezda ishtirok etuvchi fotosintezda ishtirok etuvchi pigment — pigment — xlorofill xlorofill tarkibiga tarkibiga kiradi, hayvonlarda esa, kiradi, hayvonlarda esa, biologik katalizatorlar biologik katalizatorlar tarkibida biokimyoviy reak-tarkibida biokimyoviy reak- siyalarni tezlashtirishni siyalarni tezlashtirishni ta'minlaydi.ta'minlaydi.

 Barcha qolgan elementlar (rux, mis, yod, ftor, kobalt, Barcha qolgan elementlar (rux, mis, yod, ftor, kobalt, marganes, molib-den, bor va boshqalar) hujayrada juda marganes, molib-den, bor va boshqalar) hujayrada juda kam miqdorda uchraydi ya'ni hujayra massasining 0,02 kam miqdorda uchraydi ya'ni hujayra massasining 0,02 %ga yaqin qismini tashkil etadi. Shuning uchun ular %ga yaqin qismini tashkil etadi. Shuning uchun ular mikro-mikro- elementlar elementlar deb ataladi. Biroq ular ham hayotiy muhim deb ataladi. Biroq ular ham hayotiy muhim ahamiyatga ega. Mikro-elementlar biologik faolligi yuqori ahamiyatga ega. Mikro-elementlar biologik faolligi yuqori bo'lgan moddalar-gormonlar, fermentlar. vitaminlar bo'lgan moddalar-gormonlar, fermentlar. vitaminlar tarkibiga kiradi. Masalan, qolqonsimon bez tomonidan tarkibiga kiradi. Masalan, qolqonsimon bez tomonidan ishlab chiqariladigan tiroksin gormoni tarkibiga yod elementi ishlab chiqariladigan tiroksin gormoni tarkibiga yod elementi kiradi. Uning yetishmas-ligi tiroksinni hosu bo'lishini kiradi. Uning yetishmas-ligi tiroksinni hosu bo'lishini lamaytiradi, natijada bez gipofunksiyaga uchraydi va buqoq lamaytiradi, natijada bez gipofunksiyaga uchraydi va buqoq kasalligi rivojlanadi. kasalligi rivojlanadi. щщщщ bir qator fermentlarning tarkibiga bir qator fermentlarning tarkibiga kiradi. Jinsiy gormonlarning faolligini oshiradi. Kobalt B12 kiradi. Jinsiy gormonlarning faolligini oshiradi. Kobalt B12 vitaminining zaruriy tarkibiy qismidir. Bu vitamin qon hosil vitaminining zaruriy tarkibiy qismidir. Bu vitamin qon hosil bo'lishida muhim ahamiyat kasb etadibo'lishida muhim ahamiyat kasb etadi

 Suv Suv — — tirik organizmlar tarkibida uchraydigan va tabiatda keng tarqalgan tirik organizmlar tarkibida uchraydigan va tabiatda keng tarqalgan , , anorganik moddaanorganik modda . . Uning miqdori keng doirada oUning miqdori keng doirada o '' zgarib turadizgarib turadi . . Tish email huTish email hu -- jayralarida jayralarida 10% 10% ga yaqinga yaqin , , oo '' simlik simlik hujayralarida esa hujayralarida esa 90% 90% dan kodan ko '' proq suv boproq suv bo '' ladiladi . . KoKo '' p hujayrali organizmda suvning op hujayrali organizmda suvning o '' rtacha rtacha miqdori miqdori 80% 80% ni tashkil etadini tashkil etadi ..  Hujayrada suvning ahamiyati juda kattaHujayrada suvning ahamiyati juda katta . . Tirik organizmlar uchun suv naTirik organizmlar uchun suv na -- faqat ular hujayrasinining faqat ular hujayrasinining zarariy tarkibiy qismizarariy tarkibiy qismi , , balki yashash muhiti hamdirbalki yashash muhiti hamdir . . Suvning vazifalari koSuvning vazifalari ko '' p jihatdan uning kimyoviy p jihatdan uning kimyoviy va fizikaviy xususiyatlari bilan aniqlanadiva fizikaviy xususiyatlari bilan aniqlanadi . . Bu xususiyatlar asosan suv molekulasining kichikligi va Bu xususiyatlar asosan suv molekulasining kichikligi va ularning qutblanishi hamda birularning qutblanishi hamda bir -- biri bilan vodorod bogbiri bilan vodorod bog '' lanishi orqali amalga oshiriladilanishi orqali amalga oshiriladi ..  Qutblanish Qutblanish deganda molekuladagi zaryadlarning notekis taqsimlanishi tushideganda molekuladagi zaryadlarning notekis taqsimlanishi tushi -- niladiniladi . . Suv Suv molekulasining bir chekkasi kuchsiz musbat zaryadga ega bomolekulasining bir chekkasi kuchsiz musbat zaryadga ega bo '' lsalsa , , ikkinchisi manfiy boikkinchisi manfiy bo '' ladiladi . . Bunday molekula Bunday molekula dipoldeh dipoldeh ataladiataladi . . Kislorodning eleKislorodning ele -- ktromanfiy atomi vodorod atomining ktromanfiy atomi vodorod atomining elektronlarini oelektronlarini o '' ziga tortishi tufayli eleziga tortishi tufayli ele -- ktrostatik oktrostatik o '' zaro tazaro ta '' sir vujudga keladi va suv molekulalarisir vujudga keladi va suv molekulalari «« yopishgandayyopishganday » » bobo '' ladi ladi

UglerodUglerod  UglerodUglerod (lot. Carbo — kumir, lot. (lot. Carbo — kumir, lot. Carboneum), S — Mendeleyev Carboneum), S — Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib mansub kimyoviy element. Tartib rakami 6, at. m. 12,011.2 ta rakami 6, at. m. 12,011.2 ta barkaror izotopi: 2S (98,892%) va barkaror izotopi: 2S (98,892%) va 3S (1,108%) bor. Radioaktiv 3S (1,108%) bor. Radioaktiv izotoplaridan |4S(T|/2=5600 izotoplaridan |4S(T|/2=5600 y.)ningahamiyati muhim. y.)ningahamiyati muhim. Atmosferaning yuqori qatlamida Atmosferaning yuqori qatlamida kosmik nurlar ney.tronlarining azot kosmik nurlar ney.tronlarining azot izotopi I4N ga ta`siri natijasida 4S izotopi I4N ga ta`siri natijasida 4S hosil buladi. 4S izotop indikatorlar hosil buladi. 4S izotop indikatorlar sifatida keng qo`llanadi.sifatida keng qo`llanadi.

 UU glerodglerod qadimdan ma`lum. Pista qadimdan ma`lum. Pista kumir rudalardan metallar eritib kumir rudalardan metallar eritib olishda, olmos qimmatbaho tosh olishda, olmos qimmatbaho tosh sifatida qo`llangan. Keyinroqesa sifatida qo`llangan. Keyinroqesa grafit tigel va qatlam tayyorlashda grafit tigel va qatlam tayyorlashda ishlatilgan. K.Lavuazye 1772 y.da ishlatilgan. K.Lavuazye 1772 y.da olmosning kristall holdagi Uolmosning kristall holdagi U glerodglerod ekanligini isbotladi. 1778 y.da ekanligini isbotladi. 1778 y.da shved kimyogari K. Sheyele shved kimyogari K. Sheyele grafitni selitra bilan qizdirilganda grafitni selitra bilan qizdirilganda qam ko`mirni selitra bilan qam ko`mirni selitra bilan qizdirilgandagi singari karbonat qizdirilgandagi singari karbonat angidrid hosil bo`lishini aniqladi. angidrid hosil bo`lishini aniqladi. Ingliz olimi S.Tennant 1797 y.da Ingliz olimi S.Tennant 1797 y.da kaltsiy karbonatga fosfor bug`i kaltsiy karbonatga fosfor bug`i ta`sir ettirib sof Uta`sir ettirib sof U glerodglerod . oldi.. oldi.

 UU dleroddlerod . Yer po`stining massa jihatidan 2,310 . Yer po`stining massa jihatidan 2,310 2% ini tashkil etadi. U Yer po`stining yuqori qismi 2% ini tashkil etadi. U Yer po`stining yuqori qismi (biosfera)da bo`ladi. Tirik moddalarda 18%, (biosfera)da bo`ladi. Tirik moddalarda 18%, yog`ochda 50%, toshko`mirda 80%, neftda 85%, yog`ochda 50%, toshko`mirda 80%, neftda 85%, antratsitda 96% Uantratsitda 96% U glerodglerod bor. U bor. U glerodglerod ga xos ga xos minerallar soni 112 ta. Uminerallar soni 112 ta. U glerodglerod koinotda ham koinotda ham keng tarqalgan. Quyoshda Uglerod vodorod, keng tarqalgan. Quyoshda Uglerod vodorod, geliy va kisloroddan keyin 4o`rinni egallaydi.geliy va kisloroddan keyin 4o`rinni egallaydi.

 HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARIHAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI  tashqariga cbiqariladitashqariga cbiqariladi . . KoKo '' pchilik kimyoviy moddalar pchilik kimyoviy moddalar hujayraning tashqi memhujayraning tashqi mem -- branasi orqali faqat erigan holda branasi orqali faqat erigan holda oo '' tishi mumkintishi mumkin ..  Suv toza kimyoviy modda sifatida ham oSuv toza kimyoviy modda sifatida ham o '' ta muhim ta muhim ahamiyatga egaahamiyatga ega . . BirBir qator katalizatoriar ta'sinda suv gidroliz reaksiyaiarini qator katalizatoriar ta'sinda suv gidroliz reaksiyaiarini amalga oshiradL_Bu_amalga oshiradL_Bu_ reaksiyalarda suvning OH" yajjl^umhlari_turii reaksiyalarda suvning OH" yajjl^umhlari_turii xixi jmolekulalarninjmolekulalarnin g g erkinerkin valentlvalentl igiga bigiga b jj nkadlTNalijankadlTNalija da da yangi yangi xususiyatgaxususiyatga _ejga__ejga_ bo'lgan yangi moddbo'lgan yangi modd ajhosibjajhosibj Vb^SHLVb^SHL 11  Turli xil organizmlarda suvning har xil miqdorda bo'lishiniTurli xil organizmlarda suvning har xil miqdorda bo'lishini  tushintiring.tushintiring.  Nima uchun barcha kimyoviy jarayonlar suvli muhitda Nima uchun barcha kimyoviy jarayonlar suvli muhitda amalgaamalga  oshishini tushuntiring.oshishini tushuntiring.

 Suv katta issiqlik sig'imiga va issiqlikni yaxshi o'tkazish Suv katta issiqlik sig'imiga va issiqlikni yaxshi o'tkazish xususiyatiga ham ega. Shuning uchun hujayra ichidagi xususiyatiga ham ega. Shuning uchun hujayra ichidagi harorat deyarli o'zgarmaydi yoki hujayra atrofi-dagi harorat deyarli o'zgarmaydi yoki hujayra atrofi-dagi muhitga nisbatan juda kam darajada farqlanishi mumkin.muhitga nisbatan juda kam darajada farqlanishi mumkin.  Mineral Mineral tuzlar,/Hujayradagi anorganik moddalarning tuzlar,/Hujayradagi anorganik moddalarning katta qismi tuzlar si fatida uchraydi. Ularjon holatida yoki katta qismi tuzlar si fatida uchraydi. Ularjon holatida yoki qattiq erimaydigan tuz ko'finishida bo'ladi. Ion holda qattiq erimaydigan tuz ko'finishida bo'ladi. Ion holda uchraydiganlar orasida K+, Na+, Ca2+ tuzlari muhim uchraydiganlar orasida K+, Na+, Ca2+ tuzlari muhim ahamiyatga ega. Chunki ular tirik organizmlarga xos ahamiyatga ega. Chunki ular tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat qo'zg'atuvchanlikni amalga oshirishni bo'lgan xususiyat qo'zg'atuvchanlikni amalga oshirishni ta'minlaydi. ta'minlaydi. **  'Hujayraning buferlik xususiyati uning ichki qismidagi 'Hujayraning buferlik xususiyati uning ichki qismidagi tuzlarning aralash-masiga bog'liq. Hujayraning ichki tuzlarning aralash-masiga bog'liq. Hujayraning ichki muhitini mo'tadil darajada kuchsiz ishqoriv holatda muhitini mo'tadil darajada kuchsiz ishqoriv holatda saqlab turish qobiliyati uning saqlab turish qobiliyati uning buferligi buferligi deb ataladi. deb ataladi. Hujayraning ichki muhit buferligini asosan H2PO~ va Hujayraning ichki muhit buferligini asosan H2PO~ va HPO^~ — anionlari ta'minlaydi. Hujayra tashqarisidagi HPO^~ — anionlari ta'minlaydi. Hujayra tashqarisidagi suyuqlik va qonda buferlik vazifasini H2C03 va suyuqlik va qonda buferlik vazifasini H2C03 va НСО3 НСО3 bajaradi.bajaradi.

 Kuchsiz kislotalar va kuchsiz ishqorlarning Kuchsiz kislotalar va kuchsiz ishqorlarning anionlari vodorod ionlari hamda gidroksil-ionlar anionlari vodorod ionlari hamda gidroksil-ionlar (OH") bilan bog'lanadi. Natijada hujayraning (OH") bilan bog'lanadi. Natijada hujayraning ichki muhiti buferlik darajasi ya'ni, pH qiymati ichki muhiti buferlik darajasi ya'ni, pH qiymati deyarli o'zgarmaydi.deyarli o'zgarmaydi.  Ca va P ning asosiy qismi suyak to'qimalarini Ca va P ning asosiy qismi suyak to'qimalarini hosil qilishda ishtirok etadi. Ulardan asosan hosil qilishda ishtirok etadi. Ulardan asosan murakkab kalsiy fosfat va murakkab kalsiy murakkab kalsiy fosfat va murakkab kalsiy karbonat tuzlari ko'rinishda foydalaniladi. karbonat tuzlari ko'rinishda foydalaniladi. JJ  Suvning biologik ahamiyati bilan bog'liq bo'lgan Suvning biologik ahamiyati bilan bog'liq bo'lgan suv molekulalarining fazoviy tuzilishini suv molekulalarining fazoviy tuzilishini tushuntirib bering.tushuntirib bering.  Tirik organizmlar tarkibida ko'p uchraydigan Tirik organizmlar tarkibida ko'p uchraydigan mineral tuzlarni ayting. Hujayraning buferlik mineral tuzlarni ayting. Hujayraning buferlik hossasi qaysi moddalar bilan bog'liq.hossasi qaysi moddalar bilan bog'liq.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Ermolayev M.V. ,,Biologik ximiya’’1. Ermolayev M.V. ,,Biologik ximiya’’ Toshkent. 1981.Toshkent. 1981. 2. To’raqulov Yo. X. ,,Bioximiya’’2. To’raqulov Yo. X. ,,Bioximiya’’ 3. M.Valixonov “Biokimyo” Toshkent 2008y3. M.Valixonov “Biokimyo” Toshkent 2008y 4. w.w.w. Ziyo net4. w.w.w. Ziyo net 5. w.w.w. Ziyo.Uz.com5. w.w.w. Ziyo.Uz.com

Похожие

Mikrobiologiya fani, uning predmeti, vazifasi va ahamiyati

Noorganik ionlar2

Noorganik ionlar

Hujayra nazariyasi va uning ahamiyati

Biokimyo