Mikrobiologiya fani, uning predmeti, vazifasi va ahamiyati - Биология - Презентации

Mikrobiologiya fani, uning predmeti, vazifasi va ahamiyati

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1264.5 KB

Mikrobiologiya fani, uning predmeti, vazifasi va ahamiyati Reja: 1. Mikrobiologiya va virusologiya fanining maqsadi va vazifalari. 2. Mikroorganizmlarning ahamiyati . 3. Mikrobiologiya fanining bo‘limlari.

Mikrobiologiya juda mayda, oddiy ko’z bilan ko’rinmaydigan faqat optik asboblar-yorug’lik yoki elektron mikroskoplar yordamida ko’rinadigan mikroorganizmlarni o’ranadi. Mikrobiologiya - grekcha so’z bo’lib, mikros -mayda, bios -hayot va logos-fan demakdir. Mikrobiologiya -mikroskopik zambrug’lar, bakteriya, riketsiyalar, mikoplazma, virus, aktinomitsetlar va mikroskopik so’vutlarining morfologiyasi, fiziologiyasi, bioximiyasi, genetikasi, ekologiyasi va sistematikasini o’rganadigan fandir. Shuningdek mikrobiologiya mikroorganizmlarning inson, hayvon va o’simliklar hayotidagi ahamiyatini, tabiatda moddalarning almashinishi, turli yuqumli kasalliklarning yuqatishdagi roli haqida ham ma’lumot beradi. Mikrobiologiya biologiyaning nisbatan yosh tarmogi bo’lib, u kun sayin rivoj topmo q da. Bioximiya, molekulyar biologiya, biotexnologiya, agroximiya, fitopatologiya, veterinariya, meditsina, epidemiologiya, qishloq ho’jaligi, sanoat, dengiz, geologiya, genetika, kosm onavtika va boshqalar bilan chambarchas bo g’ li q dir.

Mikroorganizmlar olami g’oyat boy va turli-tuman. Eng keng tarqalgani prokariotlarga mansub bakteriyalar bo’lib, ular eng sodda va mayda organizmlar. Bakteriyalar boshqa tirik organizmlardan farqi bo’lib ularni alohida olam Rrocariotae ga kiritiladi.

Oziq-ovqat sanoatda qatiq, qimiz, pishloq tayyorlash, silos bostirish sut kislotali bijgituvchi bakteriyalarning faoliyatiga bog’liq. Novvoychilik, turli ichimliklar (spirt, vino) va x.k. ham achitqilar ishtiroki bilan boradigan jarayondir. Ko’pgina foydali qazilmalarning (torf, toshkumir, neft, temir, oltingugurt rudalarining) hosil bo’lishi ham bakteriyalar faoliyati bilan bog’liqdir. Chirituvchi bakteriyalar o’simlik qoldiqdari, hayvon jasadlari va boshqa chiqindilarni parchalab, yer yuzini tozalaydi va tabiatda moddalarning aylanishini ta’minlaydi. Iflos suvlarni tozalash, ko’mir konlarida metan gazini parchalash va havoni tozalashda ham mikroorganizmlarning roli katta. Ko’pgina mikroorganizmlar turli fiziologik aktiv moddalar: fermentlar, vitaminlar, amiiokislotalar, biologik stimulyatorlar, vaksinalar va antibiotiklarni sintezlash xususiyatiga ega. Masalan, saharomitset achitkilari 45—50%gacha oksil sintezlay oladi. Ba’zi bakteriyalar antibiotiklarni sintezlaydi: tirotritsin, batsitratsin, subtilin, polimiksin V. Ba’zi bakteriyalar esa sirka kislotani sintezlaydilar. Aktinomitsetlar: streptomitsin, aureomitsin, neomitsin, tetratsiklin antibiotiklarni sintezlaydilar.

Dehqonchilikda ham mikroorganizmlar muhim rol o’ynaydi, chunki ularning faoliyati natijasida tuproqda o’simliklar uchun zarur bo’lgan oziq moddalar to’planadi, tuproqning unumdorligi ortadi, natijada ekinlarning hosili ham yuqori bo’ladi. Tuproqlarda boradigan jarayonlarning ko’pchiligi undagi mikroorganizmlarning faoliyatiga bog’liq. Masalan, tuproqlarning hosil bo’lish jarayonlari, yerga ishlov berish, yephi o’g’itlash, sug’orish, tuproqda ro’y beradigan fiziologik ishkoriylik va kislotalikni yo’qotish, zah yerlarning suvini qochirish, organik o’g’itlar tayyorlash, ularni saqlash va ulardan foydalanish mikroorganizmlarning faoliyati bilan bog’liqdir.

Mikrobiologiya fanining bir qancha tarmoqlari mavjud: • Umumiy mikrobiologiya; • Meditsina mikrobiologiyasi ; • Qishloq, xo’jalik mikrobiologiyasi; • Veterinariya mikrobiologiyasi; • Sanoat mikrobiologiyasi; • Suv mikrobiologiyasi; • Kosmik mikrobiologiya va boshqalar.

• Tuproqda uchraydigan azot to’plovchi mikroorganizmlarni o’rganish atmosfera azotidan foydalanish masalasini hal etishda muhim ahamiyatga ega. Akademik V. L. Omelyanskiy mikroblarni shunday harakterlaydi: «Ular (mikroblar) hamma joyda bor... Ular ko’zga ko’rinmasdan ular odamning hayot yo’lida hamroh bo’ladi». • Agar har gektar yerdan tarkibida 80 ming tonna atmosfera azoti tutgan havo ko’tarilib turishini hisobga olsak, bu azot o’simliklarga kam deganda million yilga yetadi. Buni o’simliklarga ko’pincha azot yetishmaslik fakti bilan solishtirsak, mikroorganizmlar qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida naqadar katta ahamiyatga ega ekanligi ravshan bo’lib qoladi. Atmosferadagi azot molekulyar holda bo’lganligidan o’simlik uni oziq sifatida o’zlashtirishga qodir emas. Buning oqibatida atmosferadagi azot miqdori bilan o’simliklar o’zlashtira oladigan azot miqdori o’rtasida farq vujudga keladi. Faqat ba’zi bir tuproq mikroorganizmlarigina bo’nday xususiyatga ega. Mikroorganizmlar nobud bo’lgandan keyin tuproqda bog’angan azot birikmalarini qoldirib, yephi o’simliklar uchun muhim bo’lgan elementga boyitadi. • Mo’l hosil olish uchun esa har gektar yerga 100 kg ga yetkazib azot solish kerak. Bundan ma’lumki, boglangan azotning barcha formalarini o’simliklar o’zlashtira olmas ekan. O’simliklar to’prok chirindisi tarkibiga kiruvchi, to’prokdagi boglangan azot zapasining 99% ga yaqinini o’zida tutuvchi murakkab azot birikmalarini umuman o’zlashtirmaydi. Saprofit bakteriyalar va zamburuglarning minerallashtirish faoliyati natijasidagina murakkab organik azot kompleksi birmuncha sodda birikmalarga parchalanib, mavjud azot zapasi sekin-asta o’simliklar o’zlashtira oladigan holga keladi.

Mikroorganizmlar meditsinada ham muhim ahamiyatga ega. O’z vaqtida Pasterning yuqumli kasalliklar ustida olib borgan ishi bilan boshlangan va keyinchalik juda ko’p mashhur mikrobiologlar tomonidan davom ettirilgan meditsina mikrobiologiyasida shunchalik behisob material tuplandiki, bu shubhasiz, «.mana shu mikroskopik, lekin shafqatsiz dushman ta’sirida butun-butun oblastlar halqlarini qirib bitiradigan va qisqa vaqt ichida yuzlab, minglab odamlarning yostig’ni quritadigan xavfli epidemiya paydo bo’ishini ko’rsatadi. Ko’rinmaydigan bu dushmanga qarshi ko’rash choralarini qidirish, qadimdan bakteriologiya fanining muhim va qiziqarli vazifalaridan biri hisoblanib kelgan. Bu sohada erishilgan yutuqlar hammaga ma’lum: bo’lar meditsina fanida yangi davr ochilganligidan dalolat berdi va jamiyatdagi ko’pchilik o’rtasida mikrobiologiyaga qiziqish uygotishga yordamlashdi.

ADABIYOTLAR М.Иноғомова, А.Ҳ.Ваҳобов. Микробиология ва вирусология асослари. “Университет” нашриёти, 2010 йил. 2.А.Х.Вахабов, Т.Х.Расулова, Я.Ф.Низаметдинова, М.И.Мансурова, И.А.Музафарова. Микробиологиядан амалий ва лаборатория машғулотлари учун ўқув қўлланма (лотинча).”Университет” нашриёти, 2009 йил. 3 . Вахабов А.Х. Умумий вирусологиядан амалий машгулотлар. 2004 й.

Похожие

Noorganik Ionlarning ahamiyati va vazifasi

Hujayra nazariyasi va uning ahamiyati

Oqsillar denaturatsiyasi va uning biologik ahamiyati

Mikrobiologiya tadqiqodlarinining asosiy metodlari

Gemoglabinning tuzilishi va uning kislorod tashish mexanizmidagi ahamiyati