Biologiya fanining rivojlanish tarixi - Биология - Презентации

Biologiya fanining rivojlanish tarixi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1193.5 KB

Biologiya fanining Biologiya fanining rivojlanish tarixirivojlanish tarixi www.arxiv.uz

R e ja: 1. Biologiya fanining shakllanishi. 2. Tiriklikning tub mohiyatlari. Mavjudotlarning tiriklik darajasi. 3. Biologiyaning ilmiy tad q i q ot metodlari. 4. Biologiyaning muammolari. Biologiyani o`rganishning nazariy va amaliy ahamiyati. www.arxiv.uz

 Biologiya yunoncha atama bo`lib bios-hayot, logos-fan demakdir, yani u hayot va uning shakllari, tuzilishi, rivojlanish o`onuniyatlari to`risidagi fandir.  Biologiyaning tekshirish ob`ekti o’simliklar, hayvonlar, zamburug`lar, mikroorganizmlar va odamlar hisoblanadi. Biologiya tabiiy fanlar sistemasiga kirib, botanika, zoologiya, anatomiya, fiziologiya, sitologiya, sistematika, paleontologiya sohalariga bo`linadi. Shuningdek bioximiya, biofizika, genetika, evolyutsiya ta`limoti, ekologiya, embriologiya, molekulyar biologiya, biogeotsenologiya sohalari ham biologiya kompleksidagi fanlardir. www.arxiv.uz

 Tirik organizmlarning 98% S, O, N, N elementlaridan iborat bo`lib boshqa elementlarning miqdori juda kamdir.  Tirik organizmlarning muhim xossasi moddalar almashinuvi xususiyatiga ega ekanligidir. Yani bir-biri bilan uzviy bog`liq bo`lgan assimilyatsiya va dissimilyatsiya jarayonidir.  Har bir organizm urchiydi, rivojlanadi, yashaydi va o`ladi. Bu jarayonda irsiy xususiyatlarni saqlab qolish bilan birga tashqi muhit ta`sirida o`zgaruvchanlik xususiyatiga ham ega. www.arxiv.uz

Biologiyaning turli sohalarida quyidagi ilmiy-Biologiyaning turli sohalarida quyidagi ilmiy- tadqiqot metodlaridan keng foydalaniladi.tadqiqot metodlaridan keng foydalaniladi. www.arxiv.uz

 Ta`sirlanish ham faqat tirik organizmlarga xos xususiyatdir.  Tirik organizm molekula, xujayra, organizm, populyatsiya – tur, biogeotsenoz, biosfera darajasida tadqiq qilinadi.  Tirik organizm molekula va xujayra darajasida bo`lishidan boshlab moddalar va energiya almashinish va irsiy axborotlarni berish qobiliyatiga ega bo`ladi. Organizm darajasida esa muhim organlar rivojlanadi. www.arxiv.uz

 Populyatsiya, tur tiriklikning yuqori darajasi bo`lib atrofdagi boshqa tur organizmlar va anorganik tabiat kompleksi bilan chambarchas bog`liqdir. Bu hayotning biogeotsenologik darajasidir. Barcha biogeotsenozlar yig`indisi biosferaga birlashadi. Bu daraja moddalar va energiyaning davra bo`ylab aylanishi ro`y beradi va barcha tirik organizmlar o`zaro aloqador bo`ladi www.arxiv.uz

 biologiya fani tirik organizmlarni o`rganar ekan bu faqat nazariy bilimlarini yechish bilangina cheklanib qolmasdan amaliy ahamiyatga ega bo`lgan, yani jahon aholisini soni tobora ortib borayotgan bir vaqtda ularni oziq-ovqat, kiyim-kechak va boshqa zarur narsalar bilan ta`minlashni ham o`z oldiga maqsad qilib qo`yadi.  Binobarin sermahsul hayvon zotlari, o`simlik navlarini yetishtirish, o`simliklardan mo`l hosil olish, tuproq unumdorligini saqlash va oshirish, almashib ekishni joriy etish, kasallik va zararkunandalarga qarshi kurashish, o`rmon xo`jaligini saqlash va ko`paytirish, ovchilik va mo`ynachilikni to`g`ri yo`lga solish va boshqa qator muammolarni o`z oldiga maqsad qilib qo`ydi. www.arxiv.uz

 Ekologiya yunoncha so`z bo`lib (eykos-yashash joyi, logos-fan) tirik organizmlarning yashash sharoiti yoki tashqi muhit bilan o`zaro munosabatini bildiradi.  Hozir fanda «inson ekologiyasi» degan atama ham bo`lib unda insonni atrof muhitga va aksincha muhitning insonga ta`sirini o`rganadi. Demak, ekologiya ham tabiiy fanlar sistemasiga kirib uning oboekti bakteriyalar, bir xujayrali sodda organizmlar, zamburug`lar, o`simliklar, hayvonlar, ularning jamoasi, biosfera va insonlar hisoblanadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 O`zbekistonda ekologik xavfsizlikni ta`minlash davlat darajasidagi eng muhim vazifalardan biridir. Hozir atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning  O`zbekistonda 2005 yilgacha mo`ljallangan dasturi ishlab chiqarilgan. Binobarin, biologiya tirik organizmlar to`g`risida nazariy va amaliy masalalarni hal qilishga xizmat qilsa, ekologiya kelajakda sog`lom avlod yetishtirish, tabiatni muhofaza oqilish bilan bog`langandir, yani insonlar ehtiyojini to`la qondirishga qaratilgandir. www.arxiv.uz

 Biologiya - bu tiriklik haqidagi fan bo`lib materianing ma`lum bir shakli sifatidagi tiriklikning yashash va rivojlanish qonuniyatlarini o`rganadi. Biologiya atamasi 1802 yilda bir-biridan mustasno frantsuz olimi J. B. Lamark va nemis olimi G. R. Treviranus tomonidan fanga kiritilgan. www.arxiv.uz

 Dastavval qadimgi yunon faylasuflari tabiat xodisalarini va dunyoni tabiiy kelib chiqishini izohlashga moddiylik asosida yondoshdilar. Demokrit barcha o`lik va tirik jismlar atomlardan iboratligini hamda material tanacha hususiyati shu atomlar kattaligi, shakli ularning joylashish tartibi va miqdoriy nisbatlariga bog`liqligini uqtirdi. www.arxiv.uz

 Aristotel (20. 384 - 322 y) dunyoning real mavjudligi va uni anglab olish mumkinligini takidladi. U biologiya sohasida ko`p ishlar qildi va hayvonlarning 510 turini izohlab, ilk bor ular tasnifini keltiradi. U tabiatning umumiy uyg`unlik va rivojlanishi jarayonida murakkablashishi kabi o`yalarni ilgari surdi. Tabiatda o`zgarishning mavjudligi va uning qay tarzda ro`y berishi azaldanoq faylasuf va tabiatshunoslik uchun qiziqarli soha bo`lib kelgan va bir-biriga qarama- qarshi metafizik hamda dialektik qarashlar mavjud bo`lgan. www.arxiv.uz

 Biologiyaning shakllanishi va rivojida keskin davr buyuk ingliz olimi Charlz Darvinning sodda shaklidan murakkabroqqa asta-sekin milliard yillar davomida, yer evolyutsiyasi nazariyasining yaratilishi bilan boshlandi. Bu nazariya o`simlik va hayvonot olamidagi barcha murakkab jarayonlar haqidagi tushunchalarni tubdan o`zgartirdi va qayta shakllantirdi. www.arxiv.uz

 Kurrai zamindagi turli-tuman o`simlik va hayvonot dunyosi shundaygina tarqalib qolmay, balki uning tarqalishini o`zaro uzviy bo`lanish hosil qilgan yagona hamkor sistema bunyod etadi. Bu sistema yaratuvchilar, iste`molchilar, organik moddalarni parchalovchilar hamda muhitning qisman tirik bo`lmagan tarkibiy qismlarini o`z ichiga oladi. Tarkibiy qismlar orasidagi munosabat va shu jarayonda insonning o`rni muhim ahamiyatga egadir. www.arxiv.uz

 Biologiya fani bo`lg`usi agronom, selektsionerlarning shakllanishida dunyoqarashidagi ilmiy-tabiiy biri hisoblanadi. Zamonaviy biologiya bir tomondan xayot faoliyatining fizik-ximiyaviy asoslari va sistemali mexanizmlarni anglatuvchi bilimlarining tez rivojlanayotganligi bilan ifodalansa, ikkinchi tomondan biologiyaning sotsial mohiyati ortishi, ya`ni biologiyaning jamiyat xayoti hamda uning o`rganish ob`yekti hisoblanishi bilan uzviy bog`liqligi ortib bormoqda. www.arxiv.uz

 Mavjudotlar guruhi orasida o`zaro o`xshashlik va farqlar bo`lishidan qat`iy nazar ular, ya`ni barcha tirik mavjudotlar o`z tiriklik darajasiga egadir. Har bir organizmning tarkibi kimyoviy modda birikmalaridan iborat. Shu moddalar organizmning eng sodda tashkiliy darajasi hujayraning asosini tashkil etadi. Hujayralar o`z navbatida organizm uchun xos bo`lgan a`zo va to`qimalarni, ularning o`zaro murakkab munosabati bir butun yaxlit organizmni hosil qiladi. Tirik mavjudot tuzilmalarining bir tartibda ekanligi haqidagi tushuncha tiriklikning tashkiliy darajasida o`z aksini topadi. www.arxiv.uz

 Biologiyada boshqa fanlardagi kabi ko`p muammolar, o`z yechimini kutayotgan masalalar, tirik tabiat sirlari mavjud. Bu muammolar birinchidan molekulalarning tuzilishi va funksiyasini aniqlash: ikkinchidan, bir va ko`p hujayrali organizmlarning rivojlanishi tartibga solish mexanizmlarini bilish; uchinchidan, organizmlar shaxsiy rivojlanishdagi irsiyat mexanizmlari, ya`ni oqsil biosintezidan hujayra hosil bo`lguniga qadar tabaqalanishni oydinlashtirish; to`rtinchidan, organizmlar tarixiy rivojlanishini aniqlash; beshinchidan, yerda hayotning paydo bo`lishi muammosini yechish va tajribada isbotlash; oltinchidan, insonlarning tabiatdagi ko`rsatadigan ijobiy va salbiy ta`sirini bilish; ettinchidan odamning paydo bo`lishi bilan ochiq bo`lgan ba`zi muammolarni hal etishdan iborat. www.arxiv.uz

Adabiyotlar: 1.A. T. Gafurov. “Darvinizm” T. : «O`qituvchi», 1992. 2.M. Tuxtaev, A. Hamidov. “Ekologiya asoslari va tabiatni muxofaza qilish” T. : 1994. 3.Biologiya. Bibliograficheskiy spravochnik, K. : “Naukova dumka” 1994 4.Grin. N., Staut. U., Teylor. D., «Biologiya» Moskva «Mir» 1990 god 5.Turaqulov. E.X., G`ofurov. A.T., «Umumiy biologiya» Toshkent 1995 yil 6.Kemp. P., Aris. K., «Vvedenie v biologiyu» Moskva «Mir» 1998god www.arxiv.uz

Похожие

Laboratoriya ishi biologiya

Mikrobiologiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi. Hozirgi zamon mikrobiologoyasi

Sitologiya fanining qisqacha tarixi va boshqa fanlar bilan aloqasi

Biologiya – hayot haqidagi fan 2

Biologiya darslarida foydalaniladigan slaydlar tayyorlash