logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Астрономия
  4. Qadimgi astronomik asboblar. Qadimgi astronomiyada ishlatilgan kvadrantlar

Qadimgi astronomik asboblar. Qadimgi astronomiyada ishlatilgan kvadrantlar

Загружено в:

08.06.2024

Скачано:

0

Размер:

13247.389648438 KB
Скачать
Qadimgi astronomik asboblar. Qadimgi astronomiyada ishlatilgan kvadrantlar Reja: 1. Qadimgi astronomik asboblar: gnomon, Quyosh soati, armillyar sfera, astrolyabiya, sekstant, teleskop. 2. Astronomik kvadrantlar. ASTRONOMIK ASBOBLAR Astronomik asboblar - bu astronomik kuzatishlar uchun ishlatiladigan asboblar. Gnomon - qadimiy astronomik asbob bo'lib, u tekis maydonga tik qilib o’rnatilgan ustuncha. Gnomon soyasining uzunligiga, yo’nalishiga qarab Quyoshning ufqdan balandligi va azimuti aniqlangan. Miletlik Anaksimandr Ushbu oddiy qurilma yordamida oyning kunlarini belgilash va yil uzunligini qayd etish mumkin edi. Gnomonni hisobga olgan holda, biz quyidagilarni aniqlashimiz mumkin: • peshin chizig'i va asosiy yo'nalishlar; • Quyoshning ufqdan balandligi va joyning kengligi; • haqiqiy peshin vaqti; • joyning uzunligi. QUYOSH SOATI Astronomik kuzatishlar soatsiz bajarilmaydi, eng sodda soatlardan biri Quyosh soatidir. Quyosh soati - Quyoshning osmonda turgan o’rniga qarab vaqtni ko’rsatadigan asbob. Quyosh soati ning markazida joyning geografik kengligiga teng bo’lgan burchak ostida tayoqcha, undan tashqari siferblat o’rnatilgan taxtachadan iborat. Quyosh soati tayoqchasi olam o’qiga parallel qilib o’rnatiladi. Siferblat tekisligining o’rnatilishiga qarab, Quyosh soatlari ekvatorial, gorizontal va vertikal turlariga bo’linadi.   Qadimgi Misrda Quyosh soatining maʼlum boʻlgan birinchi ko’rinishi. Miloddan avvalgi 1306–1290 yillarga tegishli boʻlgan Seti I qabridagi yozuvdir. Xitoyda Quyosh soati. Miloddan avvalgi 1100 yillarda tuzilgan qadimgi Xitoy muammoli kitobida keltirilgan gnomon muammosidir. Iskandariyadan janubga sayohat qilish Siena (hozirgi Asvan), odamlar yozda, o'sha kuni, quyosh osmonda eng baland bo'lganida (yozgi kun to'plami) - 22 iyun), peshin vaqtida u chuqur quduqlarning tubini yoritadi, ya'ni. faqat tepada, zenitda sodir bo'ladi. Hozirgi vaqtda ob'ektlar soyalarni ta'minlamaydi. Iskandariyada, shu kuni ham quyosh peshin vaqtida o'zining cho'qqisiga chiqmaydi, quduqlar tubini yoritmaydi, ob'ektlar soya beradi. Eratosfen Iskandariyadagi peshin quyoshining zenitdan qanchalik og'ishini o'lchadi va 7 ° 12' ga teng qiymatni oldi, bu aylananing 1/50 qismidir.   Yerning aylanasini bilish uchun Iskandariya va Siena oʻrtasidagi masofani oʻlchab, uni 50 ga koʻpaytirishgina qolgan edi. Bu shaharlar oʻrtasidagi masofa tuya karvonlari yurgan paytdan maʼlum boʻlgan. O'sha paytdagi birliklarda u 5000 stadiyaga teng edi. Agar Yer aylanasining 1/50 qismi 5000 stadiyaga teng bo'lsa, u holda Yerning butun aylanasi 5000 x 50 = 250 000 stadiyaga teng. Bizning o'lchovlarimizga tarjima qilinganda, bu masofa taxminan teng 39 500 км. QUYOSH SOATI TURLARI EKVATORIAL GORIZANTAL VERTIKAL ARMILLYAR SFERA Armillyar sfera  ( lotincha :  armilla  - halqa) — Qadimgi astronomik asbob; yoritkichlarning koordinatlarini aniqlashda qadim zamonlardan qoʻllanib kelingan. Gradus va minutlarga boʻlingan bir necha halqalardan iborat. Halqalar yonining tekisliklari osmon sferasining asosiy tekisliklariga parallel joylashtirilgan. Armillyar sferaga yoritkichlarni kuzatish uchun dioptrlar ham oʻrnatilgan. 16-asrgacha qoʻllanilgan. ASTROLYABIYA Astrolyabiya  ( lot.  astrolibium), usturlab – joyning geografik koordinatalarini, vaqtni, obyektning azimutini, yulduzlarning chiqish va botish paytlarini, shuningdek amaliy astronomiyaning boshqa masalalarini hal qilishda ishlatiladigan koʻchma astronomik asbob. Astrolyabiya qadim zamonlardan (miloddan avvalgi 2-asrdan) beri maʼlum. Turli davrlarda tuzilishi va tashqi koʻrinishi turlicha boʻlgan. Oʻrta asrlarda Sharq mamlakatlarida keng tarqalgan. Astrolyabiya darajalarga boʻlingan doira, chizgʻich va vizirlovchi dioptrdan iborat. Yoritkich balandligini aniqlash paytida Astrolyabiya maxsus halqa yordamida osib qoʻyilgan (rasmga q.) Astrolyabiya - kenglikni aniqlash uchun asbob va eng qadimgi astronomik asboblardan biri.   SEKSTANT Sekstant  (lot. sextans — oltinchi) — ufq ustidagi osmon yoritkichlarining balandligini belgilash yoki kuzatuvchi joyi koordinatalarini aniqlash maqsadida koʻrinadigan jismlar orasidagi burchaklarni oʻlchash uchun moʻljallangan koʻzguli qaytargichli asbob. Uning yordamida 140° gacha burchaklarni oʻlchash mumkin. S.ning ishi yorugʻlikning yassi koʻzgulardan qaytish qonuniga asoslangan. Asosan, korpus, kuzatuv trubkasi (optik trubka) va shkaladan iborat. Limbi aylananing 1/6 qismi (60°) ni tashkil kiladi (nomi shundan). S. yordamida, mas, kosmonavt osmondagi oriyentirlar orasidagi burchak masofani yoki Oy sirtiga qoʻnganda ularning mahalliy ufqsan balandligini aniqlaydi. S. qadimdan koʻpgina rasadxonalarda (mas, Ulugʻbekrasadxonasit) qoʻllanib kelgan. [1] Sextant- bu o'lchov o'tkazilayotgan hududning geografik koordinatalarini aniqlash maqsadida ufqdan Quyosh va boshqa kosmik jismlarning balandligini o'lchash uchun ishlatiladigan navigatsiya o'lchov asbobidir.   TELESKOP Teleskop   (qadimgi yunon tilidan tῆle[tele] — uzoq + skepé[skopein] — qarayman) — elektromagnit nurlanish (masalan, koʻrinadigan yorugʻlik) toʻplash orqali olisdagi jismlarni kuzatishda yordam beruvchi asbob. Teleskopni osmonga qaratib, uni teleskopga aylantirgan va yangi ilmiy ma'lumotlarni olgan birinchi odam Galiley edi. 1609 yilda u o'zining birinchi teleskopini uch marta kattalashtirishni yaratdi. Xuddi shu yili u sakkiz marta kattalashtirishga ega, uzunligi taxminan yarim metr bo'lgan teleskop qurdi. Keyinchalik u 32 marta kattalashtirishni ta'minlovchi teleskop yaratdi: teleskopning uzunligi bir metrga yaqin, linzaning diametri esa 4,5 sm. Yerkes rasadxonasi Dunyodagi eng katta refraktor KVADRANT E’tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Astronomiyada teleskoplarning o’rni
Astronomiyada radioteleskoplarning o'rni
Astronomiya tarixi
Astronomiya fanining rivojlanish tarixi
Astronomiya fanining rivojlanish tarixi