Astronomiya tarixi - Астрономия - Презентации

Astronomiya tarixi

Загружено в:

05.05.2023

Скачано:

0

Размер:

799.0478515625 KB

ASTRONOMIYA TARIXI

Ushbu loyiha 11-sinf o'quvchilari tomonidan ko'rish uchun mo'ljallangan. Qadimgi astronomiya nazariyasi bilan tanishishlari uchun asrlar. Foydalanish bo'yicha kichik ko'rsatmalar: - keyingi sahifaga o'tish uchun tasvirni to'xtatgandan so'ng faqat sichqonchani bosing. -Ko'rinishdan chiqish uchun ESC tugmasini bosing . - menyudan ko'rishni boshlash uchun F5 tugmasini bosing . Umid qilamanki, quyida yozilgan barcha ma'lumotlar bo'ladi ovoz chiqarib o'qing o'qituvchi.

* Tarkib *  1 . Stonehenge bronza davri rasadxonasi  2. Boshqa misrliklar dunyosi g'oyasi  3. Mesopotamiya xalqlari dunyosi haqidagi g’oyalar  4. Qadimgi yunonlar fikricha olam  5. Aristotel bo'yicha dunyo tizimi  6. Ptolemey dunyosi tizimi  7. Hindistondagi astronomik tomoshalar  8 ta qadimgi Mayya rasadxonasi  9. O'rta asrlarda dunyo haqidagi g'oyalar Pastga qarang

* Tarkib *  10. Buyuk o‘zbek astronomi Ulug‘bek  11. Sekstant yordamida ochiq dengizdagi pozitsiyani aniqlash  12. Osmon globusi  13.XVI asr boshlaridagi astronomlar idorasi  14. Kopernik portreti  15. Kopernik bo'yicha dunyo tizimi  16. Astronomlarning qadimgi tasvirlarida quyosh va kometalar

Endi orqaga o'tir! ! ! !

1. Stonehenge - Bronza davri rasadxonasi  Vertikal bloklarga yotqizilgan gorizontal panjarali ulkan toshlardan iborat bu bino Angliyaning janubida joylashgan. U uzoq vaqtdan beri olimlarning e'tiborini tortdi. Ammo yaqinda arxeologiyaning zamonaviy usullaridan foydalangan holda, uning qurilishi 4000 yil oldin, tosh va bronza asrlari chegarasida boshlanganligini isbotlash mumkin edi. Rejaga ko'ra, Stonehenge - bu umumiy markazga ega bo'lgan deyarli aniq doiralar seriyasi bo'lib, ular bo'ylab muntazam ravishda ulkan toshlar joylashtirilgan. Tashqi qatordagi toshlarning diametri taxminan 100 metrni tashkil qiladi. Ularning joylashuvi yozgi kun toʻxtashi kunida quyosh chiqishi nuqtasiga yoʻnalishga simmetrik boʻlib, baʼzi yoʻnalishlar tengkunlik va boshqa kunlarda quyosh chiqishi va botishi nuqtalari yoʻnalishiga mos keladi. Shubhasiz, Stounxenj astronomik kuzatishlar uchun ham, diniy tabiatdagi ba'zi marosimlarni o'tkazish uchun ham xizmat qilgan, chunki o'sha uzoq davrlarda samoviy jismlar ilohiy ahamiyatga ega bo'lgan.  Shunga o'xshash tuzilmalar Britaniya orollarining ko'p joylarida, shuningdek, Brittani (shimoli-g'arbiy Frantsiya) va Orkney orollarida topilgan.

2. Qadimgi misrliklar dunyosi haqidagi tasavvurlar  Qadimgi xalqlar atrofdagi dunyo haqidagi g'oyalarida, birinchi navbatda, o'zlarining his- tuyg'u organlarining guvohliklaridan kelib chiqqanlar: ularga Yer tekis bo'lib tuyuldi, osmon esa - Yerga yoyilgan ulkan gumbaz. Rasmda osmonning dunyoning oxirida joylashgan to'rtta baland tog'da qanday yotishi ko'rsatilgan! Misr nah-Xia Yerning markazida. Osmon jismlari gumbazga osilganga o'xshaydi.  Qadimgi Misrda o'z aravasida osmonni aylanib yuradigan quyosh xudosi Raga sig'inish mavjud edi.  Ushbu rasm piramidalardan birining ichidagi devorda.

3. Mesopotamiya xalqlari dunyosi haqidagi g’oyalar  Miloddan avvalgi 7-asrdan boshlab Mesopotamiyada yashagan xalqlar - xaldeylarning g'oyalari ham qadimgi Misr g'oyalariga yaqin edi. Ularning fikriga ko'ra, Olam yopiq dunyo bo'lib, uning markazida Yer bo'lib, dunyo suvlari yuzasida joylashgan va ulkan tog'ni ifodalaydi. Yer va "osmon to'g'oni" o'rtasida - dunyoni o'rab turgan baland o'tib bo'lmaydigan devor - taqiqlangan deb hisoblangan dengiz bor edi. Uni o'rganishga harakat qilgan har bir kishi o'limga mahkum edi. Xaldeylar osmonni katta gumbaz deb hisoblagan, u yer yuzida baland ko‘tarilgan va “osmon to‘g‘oni”ga tayangan. U oliy bor Marduk tomonidan qattiq metalldan yasalgan. Kunduzi falak quyosh nurini aks ettirdi, kechasi esa xudolarning o'yini - sayyoralar, oy va yulduzlar uchun quyuq ko'k fon bo'lib xizmat qildi. 

4. Qadimgi yunonlar fikricha olam  Boshqa ko'plab xalqlar singari ular ham Yerni tekis deb tasavvur qilishgan. Bu fikrni, masalan, qadimgi yunon faylasufi Fales Miletlik egallagan. U tabiatning barcha hodisalarini o'zi suv deb hisoblagan yagona moddiy printsip asosida tushuntirdi. U yerni yassi disk deb hisoblagan, atrofi inson yetib bo‘lmaydigan dengiz bilan o‘ralgan, undan har oqshom yulduzlar kelib-ketib turadi. Sharqiy dengizdan oltin aravada quyosh xudosi Helios har kuni ertalab ko'tarilib, osmon bo'ylab yo'l oldi. Keyinchalik, Pifagorchilar Fales nazariyasidan voz kechib, yerning dumaloqligini taxmin qilishdi. A. Samosskiy Yerning boshqa sayyoralar bilan birgalikda quyosh atrofida aylanishini ta'kidladi. Buning uchun u surgun qilingan.

5. Aristotel bo'yicha dunyo tizimi  Buyuk yunon faylasufi Arastu Yer shar shakliga ega ekanligini tushunib, buning eng kuchli isbotlaridan birini – Oy tutilishida Oydagi Yer soyasining dumaloq shaklini keltirgan. Shuningdek, u Oyning Quyosh tomonidan yoritilgan va Yer atrofida aylanadigan qorong'i to'p ekanligini tushundi. Ammo Arastu Yerni dunyoning markazi deb hisoblagan. U materiyani to'rtta sharni tashkil etuvchi to'rt elementdan iborat deb hisobladi: yer, suv, havo va olov. Bundan ham uzoqroqda sayyoralarning sharlari - yulduzlar orasida harakatlanuvchi ettita yoritgich joylashgan. Uzoqroqda qo'zg'almas yulduzlar shari joylashgan.  Arastu ta’limoti ilm-fan nuqtai nazaridan ilg‘or edi, garchi uning dunyoqarashi ilohiy tamoyilni tan olgani uchun idealistik bo‘lsa-da. Keyinchalik bularning barchasi cherkov tomonidan dunyo tartibining geliotsentrik tizimi tarafdorlarining ilg'or g'oyalariga qarshi ishlatilgan.  Bu suv soati - quyosh soati bilan birga antik davrda vaqtni o'lchash uchun asosiy asbob.

6. Ptolemey dunyosi tizimi  Milodiy 2-asrda Iskandariyada ishlagan astronom Klavdiy Ptolemey. e. U qadimgi yunon astronomlarining, asosan, Gipparxning ishlarini, shuningdek, oʻzining kuzatishlarini umumlashtirib, Aristotel olamining geosentrik tizimi asosida sayyoralar harakatining mukammal nazariyasini qurdi. Sayyoralarning kuzatilgan aylanma harakatlarini tushuntirish uchun Ptolemey ular Yer atrofida aylanib yurgan ba'zi nuqtalar atrofida kichik doiralar (epitsikllar) bo'ylab harakatlanishini taklif qildi. Sayyora orbitalarining ekssentrikligini hisobga olish uchun u qo'shimcha epitsikllarni kiritishi kerak edi. O'zining og'irligi va asossizligiga qaramay, Ptolemey tizimi 15 asr davomida Kopernik tomonidan rad etilgunga qadar umumiy qabul qilingan. Katolik cherkovi Ptolemeylar tizimining mavqeini mustahkamlashda katta rol o'ynadi.

7. Hindistondagi astronomik tomoshalar  Qadimgi hindlarning muqaddas kitoblarida misrliklarning qarashlari bilan juda ko'p umumiy bo'lgan dunyoning tuzilishi haqidagi g'oyalari aks ettirilgan. Ushbu g'oyalarga ko'ra, markazida ulkan tog'li tekis Yerni okeanda suzuvchi ulkan toshbaqa ustida turgan 4 ta fil qo'llab-quvvatlaydi.  400-650 yillarda Hindistonda turli mualliflar tomonidan yozilgan "Sidxanta" deb nomlangan matematik va astronomik asarlar tsikli yaratildi. Ushbu asarlarda biz Aristotel dunyosi tizimiga yaqin va Ptolemey tizimiga nisbatan biroz soddalashtirilgan markazda sharsimon Yer va uning atrofida aylana orbitalari bo'lgan dunyoning rasmini uchratamiz. Yerning o'z o'qi atrofida aylanishi bir necha bor eslatib o'tilgan. Hindistondan astronomik bilimlar gʻarbga, birinchi navbatda arablar va Oʻrta Osiyo xalqlariga tarqala boshladi.  Bu Dehlidagi rasadxonaning quyosh soati.

8 ta qadimgi Mayya rasadxonasi  Markaziy Amerikada 250-900 yillarda hozirgi Meksikaning janubiy qismida, Gvatemala va Gondurasda yashagan mayya xalqlarining astronomiyasi yuksak taraqqiyotga erishdi. Mayyalarning asosiy tuzilmalari hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Rasmda Mayya rasadxonasi tasvirlangan (taxminan 900 yil) Shakli boʻyicha bu inshoot bizga zamonaviy rasadxonalarni eslatadi, biroq mayya tosh gumbazi oʻz oʻqi atrofida aylanmadi va uning tubida teleskoplar yoʻq edi. Osmon jismlarini kuzatish goniometrlar yordamida yalang'och ko'z bilan amalga oshirildi. Mayyalarda Veneraga sig'inish bor edi, bu ularning taqvimida aks ettirilgan, Veneraning sinodik davriga (Quyoshga nisbatan Venera konfiguratsiyasini o'zgartirish davri) 584 kunga teng bo'lgan. 900- yildan keyin mayya madaniyati tanazzulga yuz tutdi, keyin esa umuman mavjud boʻlishni toʻxtatdi. Ularning madaniy merosi bosqinchilar va rohiblar tomonidan vayron qilingan.  Orqa tomonda qadimgi mayyalarning Quyosh xudosining boshi tasvirlangan.

9. O'rta asrlarda dunyo haqidagi g'oyalar  O'rta asrlarda katolik cherkovi ta'siri ostida tekis Yer va unga asoslangan osmon yarim sharlari haqidagi antik davrning ibtidoiy g'oyalariga qaytish sodir bo'ldi.  Unda 13-asr astronomlarining ibtidoiy asboblari yordamida osmonni kuzatish tasvirlangan.

10. Buyuk o‘zbek astronomi Ulug‘bek  O'rta asrlarning ajoyib astronomlaridan biri mashhur bosqinchi Timurablinning nabirasi Muhammed Taragbaiblin Ulug'bekblindir. Otasi Shaxruxomblin tomonidan Samarblinkard hukmdori etib tayinlangan Ulugʻbekblin bu yerda rasadxona qurib, u yerda radiusi 40 metr boʻlgan, oʻsha davrdagi goniometrik obʼyektlar orasida tengi boʻlmagan ulkan kvadrant oʻrnatilgan. Ulug‘bekblin tomonidan tuzilgan 1018 yulduzning joylashuvi katalogi aniqligi bo‘yicha boshqalardan oshib ketdi va Yevropada 17-asrgacha ko‘p marta qayta nashr etilgan. Ulug'bekblin ekliptikaning ekvatorga moyilligini, yillik yurishning doimiyligini aniqladi, shuningdek, sayyoralar harakati jadvallarini tuzdi. Ulug‘bekblinning ma’rifiy faoliyati, dinni mensimasligi musulmon cherkovining g‘azabini qo‘zg‘atdi. U xoinlik bilan o'ldirilgan.  Bu erda daraja bo'linmalari bilan Ulug'bekblin kvadrantining plitasi ko'rsatilgan.

11. Ta'rif sekstant bilan ochiq dengizdagi pozitsiyalar  muvaffaqiyatlar navigatsiya Va davr ajoyib geografik kashfiyotlar talab qildi yangi rivojlanish astronomiya, chunki _ kema pozitsiyasi V okean mumkin edi aniqlash faqat astronomik anglatadi . Yoniq chizilgan _ _ tomonidan original I . Strada - nousa Va gravyura I . Galle (1520), tasvirlangan kapitan kemani belgilash _ balandligi quyosh yuqorida gorizont Bilan Yordam sekstant - ruxsat beruvchi qurilma orqali burilish tekis oynalar aralashtirmoq tasvir quyosh Bilan gorizont Va tomonidan ortga hisoblash yoqilgan masshtabni belgilaydi burchak balandlik quyosh yuqorida gorizont . Kenglik va uzunlik belgilangan tomonidan xarita grafik jihatdan .  Uchun ta'riflar kengliklar Va uzunlik oldin 11- asr 16- asr ham qo'llaniladi astrolab — goniometrik asbob , bilan Yordam qaysi mumkin edi o'lchash uchun Qanaqasiga azimutlar , shuning uchun Va zenit yorug'lik masofalari . Yoniq aylanmasi otkritkalar tasvirlangan astrolab Nemis astronomi ikkinchi yarmi 15- asr I . Regiomontana , ishlab chiqarilgan 1468 yilda . _

12. Samoviy globus  Osmondagi yulduz turkumlari va yulduzlarning joylashishi uning qisqartirilgan modeli - samoviy globusda qulay tarzda tasvirlangan. Evropada birinchi samoviy globuslar 16- asrning o'rtalarida Germaniyada yaratila boshlandi, ammo Sharqda bunday globuslar ancha oldin - 13- asrning ikkinchi yarmida paydo bo'lgan. Maratdagi rasadxonada ajoyib ozarbayjon astronomi Nasi-riddin Tuya rahbarligida usta Muhammad bin Muyid el Ordi tomonidan 1279 yilda yaratilgan samoviy globus saqlanib qolgan. Rasmda 1584 yildagi samoviy globus tasvirlangan. tasvirlangan va aftidan 16- asr Daniya astronomi Tycho Brahe tomonidan ishlatilgan . Unda samoviy qutbga va ekliptika qutbiga yaqinlashuvchi samoviy ekvator, ekliptika, egilish doiralari va kenglik doiralari belgilangan. Globusni o'rab turgan gorizontal halqa gorizont tekisligini bildiradi. Rasm tekisligida bo'linishlari bo'lgan vertikal aylana samoviy meridiandir. Globusda yulduz turkumlarining ramziy konturlari tasvirlangan va yalang'och ko'zga ko'rinadigan yulduzlar (eng zaiflaridan tashqari) qo'llaniladi.

13. Vazirlar mahkamasi astronom boshlash XVI asr  Rasm taxminan 1520-yillarda I. Galle tomonidan oʻyib ishlangan I. Stradanning zamonaviy chizmasi asosida yaratilgan. Biz 16- asr boshidagi astronom , Kopernikning zamondoshini ko'ramiz. Kompas yordamida u yulduzning planisferadagi holatini (tekislikdagi sharning tasvirini) o'lchaydi. Yaqin atrofda uning stolida samoviy globus, qum soati, kvadrat, u o'lchovlarini taqqoslaydigan jadvallar mavjud. Boshqa stolda biz armiller sharni (osmon sferasining asosiy doiralari modeli), eklimetr, kitoblar va boshqa asboblarni ko'ramiz. Oldinda markazda qattiq Yer joylashgan koinot modeli, uning atrofida sayyora orbitalari ko'rinadi. Orqa fonda o'sha davr kemasi namunasi. O'sha davr astronomlarining asosiy vazifasi yulduzlar va oyning o'rnini iloji boricha aniqroq aniqlash edi, unga ko'ra uzunlik aniqlandi. Bundan tashqari, o'sha davr astronomlari dunyoning Ptolemey tizimiga asoslangan sayyoralar harakati nazariyasini yaxshilashga harakat qilishdi.

14. Kopernik portreti  Buyuk polyak olimi Nikolay Kopernik (1473-1543) Yer dunyoning markazida emas, balki Quyosh atrofida aylanuvchi oddiy sayyora ekanligini isbotlab, dunyoqarashda inqilob qildi. Savdogarning o'g'li Kopernik avval Krakov universitetida, so'ngra Italiya universitetlarida mukammal ta'lim oldi. U astronomiyadan tashqari huquq va tibbiyot fanlarini ham o‘rgangan. Ptolemey dunyosi tizimi bilan tanishib, Kopernik uning nomuvofiqligiga amin bo'ldi va yoshligidayoq dunyoning geliotsentrik tizimini ishlab chiqa boshladi. Ushbu ish davomida Kopernik yulduzlar joylashuvining aniq katalogini tuzdi, sayyoralarning pozitsiyalarini muntazam ravishda kuzatib bordi. Kopernik o‘z nazariyasining to‘g‘riligiga ishonch hosil qilgandan keyingina “Osmon sferalarining inqilobiga oid” asarini matbuotga berdi. Kitob Kopernik vafoti arafasida nashr etilgan.

15. Kopernik bo'yicha dunyo tizimi  Ga binoan geliosentrik tizimi tinchlik markaz bizning sayyoramiz tizimlari hisoblanadi Quyosh . Atrofda uni aylantiring ( yaxshi uzoqlik dan quyosh ) sayyoralar Merkuriy , Venera , Yer , Mars , Yupiter Va Saturn . faqat samoviy chizadigan tana _ atrofida Yer , bu Oy .  Kopernik ishining qiymatini ortiqcha baholash qiyin. Bu haqda F.Engels shunday yozgan edi: “Tabiatni oʻrganish oʻz mustaqilligini eʼlon qilgan inqilobiy harakat... oʻlmas ijodning nashr etilishi boʻlib, unda Kopernik tabiat masalalarida cherkov hokimiyatiga qoʻrqoq boʻlsa-da, taʼbir joiz boʻlsa, shubha ostiga qoʻydi. faqat o'lim to'shagida." Kopernik nazariyasi I.Kepler va I.Nyuton asarlarida yanada rivojlantirilib, ulardan birinchisi sayyoralar harakatining kinematik qonuniyatlarini, ikkinchisi esa bu harakatlarni boshqaruvchi kuchni, ya’ni butun dunyo tortishish kuchini kashf etdi. Kopernik tizimini tasdiqlashda Galileyning teleskopik kashfiyotlari va bu dunyo tizimini XVI asrning ikkinchi yarmi va 17-asr boshlarida Giordano Bruno tomonidan targʻib qilinishi katta ahamiyatga ega boʻldi.

16. Quyosh Va kometalar yoqilgan vintage tasvirlar astronomlar  Birinchidan bir xil teleskopik kuzatishlar Jalila LED ochilishga dog'lar yoqilgan Quyosh . Biroq ularning tabiat edi birinchi navbatda tushunarsiz kuzatuvchilar . In vaqt to'la quyosh tutilishlar chetida quyosh kuzatilgan o'xshash bo'lgan ko'rinishlar olov favvoralari . Chizma tasvirlaydi ko'rinish quyosh ga binoan A ning kuzatishlari. Kircher Va P . Shaner 1635 yilda _ tomonidan chizish birinchi . Spotlar Quyosh ko'rib chiqildi Keyin bo'shliqlar ichida tashqi issiq qatlam Quyosh , ostida qaysi joylashgan ko'p Ko'proq sovuq qatlamlar mos keladi Uchun hayot .  "Quyruqli yoritgichlar" - kometalar - qadimgi davrlarda va o'rta asrlarda xurofotli odamlarni dahshatga solgan . Hatto ilm-fanga yaqin odamlar cherkov a'zolarining Xudoning g'azabining alomati ekanligiga ishontirishlariga ergashib, kometalarni qilich sifatida tasvirlashgan. Boshqa tasvirlar yanada realistik. Pochtadagi rasm uchun 15- asrning ikkinchi yarmidagi kometalarning tasvirlari ishlatilgan.

Xulosa: Loyihani 1905-sonli maktab o'quvchisi Aleksey tayyorlagan Feoktistov. Unda ishlatilgan barcha materiallar edi o'qituvchim Antonova V.V tomonidan taqdim etilgan. Umid qilamanki, ushbu materialni ko'rganingizdan so'ng sizda bo'ladi hech bo'lmaganda qadim zamonlar astronomiyasi haqida miyamda bir narsa !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Похожие

Astronomiya fanining rivojlanish tarixi

Astronomiya fanining rivojlanish tarixi

AL va KHK larda astronomiyadan teleskoplar yordamida kuzatishlarni tashkil etish

Astronomiyadan amaliy mashg’ulotlarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish

Koinot