Adabiyot fanini o‘qitishda badiiy tahlil - Литература - Презентации

Adabiyot fanini o‘qitishda badiiy tahlil

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

2017.9169921875 KB

Adabiyot fanini o‘qitishda badiiy tahlil

Бадиий таҳлилини амалга оширишдан мақсад: • адабий-бадиий наср ва назмнинг жамият ижтимоий тафаккурига таъсирини ва миллий бадиият хазинасидаги аҳамиятини ўрганиш; • ўқувчи маънавиятини шакллантиришга ва бадиий адабиётни ўқишга қизиқишини ошириш; • шеър ёки асарнинг сюжетини тўғри қабул этиш орқали ўқувчиларда эзгу сифатларини шакллантириш.

Asar nomi – tahlilning boshi Asarni o`rganishdagi birinchi qadam shu badiiy asar nomining tahlilidan boshlanadi. Jumladan:  Nega Usmon Nosir o‘z she’rini “Yurganmisiz birga oy bilan” , deb atagan?  Navoiyning pand-nasihat shaklidagi asari “Mahbub ul-qulub” (“Ko‘ngillarning sevgani”) ning shunday atalishiga sabab nima? Bu sarlavha qay darajada asarda o‘z aksini topgan, o‘zini oqlagan?

Asar nomi – tahlilning boshi  Mirtemirning eng mashhur she’rlaridan biri “Shudring ” deb ataladi. Shunday atalishiga sabab nima? Shudring timsoli sarlavha bo‘lishi uchun qanday ramziy ma’nolarni bildirishi va nimalarga qiyoslanishi kerak bo‘ldi?  Nodar Dumbadzening hikoyasi “Hellados” deb atalishiga sabab nima? “Hellados” so‘zining lug’aviy ma’nosi nima?

Asar nomi – tahlilning boshi “ Asrga tatigulik kun”, “O‘tkan kunlar”, “Kecha va kunduz”, “Chinor” va hokazo asarlarning nomlanishidagi ramziylikning idrok qilinishi asarni tushunish uchun birinchi qadam hisoblanadi. Masalan, Chingiz Aytmatovning birinchi romani “Asrga tatigulik kun” (“И дольше века длится день”) deb atalgan. Nima uchun? ( Axborot bilan ishlash, kommunikativ, o‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyalari)

АСАР ТАҲЛИЛИДА: • Муаллиф тасвирлаган бадиий манзара билан ўқувчи томони идрок этилган бадиий манзара ҳамиша ҳам адиб истаганидай бўлавермай баъзан ўқувчи адиб мутлақо кўзда тутмаган, хаёлга келтирмаган, муаллифнинг қарашларига зид, аммо ҳаёт ҳақиқати олдида тўғри бўлиши мумкин.

Sujet elementlari Tahlilda ikkinchi bosqich asar sujetini, uning elementlarini o‘rganib chiqishdir. O‘quvchi asarning kirish (prolog) qismidayoq ijodkorning mahoratiga tan berishni boshlashi kerak. Jumladan,  “ Uning ikki ertagi bo‘lardi. Biri o‘ziniki bo‘lib, uni hech kim bilmasdi. Ikkinchisini esa bobosi so‘zlab bergandi. Keyin birontasi ham qolmadi. Gap shu xususda ”. (Chingiz Aytmatov, “Oq kema”)

Sujet elementlari  “ 1264-inchi hijriy, dalv oyining o‘n yettinchisi, qishki kunlarning biri, quyosh botqan, tevarakdan shom azoni eshitiladir…” (Abdulla Qodiriy, “O‘tkan kunlar”)

Sujet elementlari Savollarga javob berish asnosida asarning ichiga kirib boriladi . Prolog dan so‘ng tugun, voqealar rivoji, asardagi ziddiyat, kulminatsion nuqta, yechim, epilog - bularning barchasi yozuvchining mahorati bilan yuksak cho‘qqiga olib chiqilgani, shu badiiy asarni mashhur qilgani o‘quvchi tomonidan his qilinishi kerak. ( Ba’zi o‘rinlarda o‘qituvchi yordamida )

Badiiy asarda ramz Badiiy asarda ramz katta ahamiyatga ega. O‘quvchi ramziylikni tushunib yetsa, asarni tushungan bo‘ladi. Jumladan, Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romani shom tasviri bilan boshlanadi, “Yusufbek hoji xatmi Qur’on qilib elga osh berdi, O‘zbek oyim qora kiyib, aza ochdi” , - degan so‘zlar bilan yakunlanadi.

O‘quvchilar tomonidan berilgan har qanday tahlil qabul qilinishi va birgalikda asoslanishi lozim. O‘quvchilar birgalikda asar qahramonlarining ijobiy, salbiy va o‘xshash tomonlarini topadilar. O‘quvchilar timsollarining o‘xshash va farqli jihatlarini aytishadi. Muhimi, ular mustaqil fikrlaydilar. O‘quvchi yordamida umumiy xulosalanadi.

Atoyi g‘azali Ul sanamkim su(v) yaqosinda paridek o‘lturur, G’oyati nozukligidin suv bila yutsa bo‘lur. To magarkim salsabil obina javloni qila, Keldi jannat ravzasindin obi Kavsar sori hur. Ul ilikkim suvdin oriqtur, yumas oni suda, Balki suvni pok bo‘lsun deb, iligi birla yur. Emdi bildim rost ermish, balki ko‘rdim ko‘z bila, Ulki derlar suv qizi goh-goh ko’zga ko‘runur. Qoshlaring yosin Atoyi ko’rgali husn ichra toq, Subhidam mehroblarda surayi Yosin o‘qir.

Похожие

Ilmiy adabiyot va badiiy adabiyot tahlili

Adabiyot o’qitish metodikasi

Badiiy asarda g’oya

Badiiy asar tili. Badiiy nutqning o`ziga xos xususiyatlari

Badiiy asar ustida ishlash