Alveolatalar (Alveolata) tipi - Зоология - Рефераты

Alveolatalar (Alveolata) tipi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64 KB

Alveolatalar (Alveolata) tipi Reja: 1. Alveolata tipi. Dinoflagellata kenja tipi umumiy belgilari, vakillari va axamiyati. 2. Kipriklilar (Ciliophora) kenja tipi. 3. Sporalilar (Apicomplexa, Sporozoa) kenja tipi. 4. Amyobasimon bir h o‘jayralilar (Sarcodina). 5. Foraminiferea, Actinopoda, Radiolaria, Acantharea, Heliozoa sinflari vakillari o‘ziga xos belgilari . 6. Bir ho‘jayralilar kelib chiqishi va evolyutsiyasi.

Alveolata tipi. Dinoflagellata kenja tipi umumiy belgilari, vakillari va a h amiyati. Alvelotalar tipi 3 ta ke n ja tipga bo‘linadi. Bular: Dinoflagellyatalar, Kipriklilar va Sporalilar kenja tiplaridir. Bularning barcha vakillarida rib o soma DNK tuzlishidagi oxshashlik va pellikulalari tarkibida al’veolalar bo‘ladi. Sodda hayvonlar tanasi odatda faqat hо‘jayra membranasi bilan chegaralangan bо‘ladi. Tanani о‘zgaruvchanligi ya’ni ularda tana formasini о‘zgartirish imkoniyatini hо‘jayra membranasi ostida joylashgan sitoskelet belgilaydi. Hо‘jayra membranasi va sitoskelet sodda hayvonlarda о‘ziga xos “ hо‘jayra devori” ni “ pellikula ” hosil qiladi. Sitoskelet kо‘pincha oqsil plastinkachalari (flamentlari), mikrotrubkachalar va pufakchalardan (alveolalar kabi) yoki uchala elementlarni birgalikdagi kombinatsiyasidan hosil bо‘ladi. Oqsil plastinkalari hо‘jayra membranasi va sitoplazmasi orasida zich tо‘r hosil qiladi. Kо‘proq sezilarli darajadagi sitoskelet strukturasi – hо‘jayra yuzasini mustahkamlovchi pellikulyar mikrotrubkachalar hisoblanadi. Hо‘jayra membranasi ostida joylashgan pufakchalar (alveolalar) Dinoflagellyatalar, Kipriklilar va Sporalilar kenja tiplari kenja tiplarini barcha vakillarida uchraydi. Shuning uchun mazkur takson nomi ham Alveolata shundan olingan. Dinoflagellata kenja tipiga 4000 dan ortiqroq tur kirib bu turlarning 2000 ortig‘ida ho‘jayra tarkibida xloraplast bo‘lishi xarakterlidir. Shuning uchun Dinoflagellyatalar ikki guruhga fotoavtotrof va geteroavtotroflarga ajratiladi. Ba’zi turlari ikkala usulni ham o‘zlashtirgan. Fotoavtotroflar dengizlarda birlamchi produtsent sifatida muhim rol o‘ynaydi. Dinoflagellyatalar kenja tipiga tegishli Ksantafillar taksoni vakillari “ перидинин ” pigmenti ishlab chiqaradi va dengiz suvini “ qo‘ng‘ir-tillo” rangga bo‘yaydi. Dengiz va okeanlarda zaharli “Qizil oqimlar” hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Bu oqimga tushgan hayvonlar zaharlanadi. Ulardan olingan mahsulotlarni inson iste’mol qilganda kuchli zaharlanish holatlari kuzatilgan.

Dinoflagellata kenja tipini aksariat turlari “ plankton ” hayot kechiradi. Ba’zi dengiz dinoflagellyatalari ko‘p ho‘jayrali dengiz suv o‘tlariga yopishgan holda yashaydi. Barcha turlar bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi. Kipriklilar (Ciliophora) kenja tipi. Infuzoriyalar sP – bularning barchasi harakatchan va xilma-xil 8000 dan ortiq turi 8 ta sinfga ajratiladi. Haqiqatan juda kо‘pgina turlari hayvonlarga о‘xshab ketadi. Infuzoriyalardagi bu о‘xshashlik ikkilamchi ixtisoslashgan va murakkab tuzilgan organoidlarni bо‘lishi va shunga bog‘liq murakkab xulq-atvorning shakllanishidir. Hayvonlar tо‘qimalari va oganlarida . jumladan muskullari va ichaklarida mavjud funksional о‘xshashliklarni infuzoriyalarda juda ham oson topish mumkin. Ular chuchuk suvlarda, dengizlar va tuproqlarda uchraydi. Barchasi geterotrof va uchtadan bitta turi ekto- yoki endokommensal yoki parazit hayot kechiradi. Vakil: Infuzoriya (Paramecium sp.). Bu hayvonning tanasi yassiroq tuzilgan bo‘lib, oldingi qismi bir oz ensiz tumtoqroq, orqa tomoni serbarroq-uchlik bo‘lib, tanasi umuman tuflini tagcharmini eslatadi. Tanasi kiprikchalar bilan qoplangan (15 mingtagacha) bular yordamida harakat qiladi. Infuzoriya tanasining bir tomonida kattagina botiqlik bo‘lib, buni og‘iz oldi qismi peristom deyiladi. Og‘iz oldi botiqligining oldida ho‘jayra og‘izchasi – sitostoma joylashgan. Infuzoriya asosan suvdagi mikroblar bilan oziqlanadi. Ba’zan u chirindi yoki suv o‘ti parchalari ham oziq sifatida o‘zlashtiradi. Endoplazmaga o‘tgan oziq tomchi bilan o‘ralgan holda oziq vakuoli hosil qiladi. Infuzoriya ikkita qisqaruvchi vakuolalar hosil bo‘ladi, biri oldida – biri orqa tomonidan joylashgan, mikroskop ostida yulduzchaga o‘xshaydi. Bular ayirish vazifasini navbatma-navbat bajaradi. Har 45 minutda o‘z hajmi barobar suyuqlik ajratadi. Infuzoriya kattа yadrosi makronukleus va kichik yadro mikronukleus. Infuzoriya ko‘ndalangiga bo‘linib ko‘payadi.

Parazit infuzariyalar. Bir qancha xil umurtqali va umurtqasiz hayvonlarda hamda insonda parazitlik bilan hayot kechiruvchi infuzariyalarning turlari nihoyatda ko‘p bo‘lib, bular har xil turkum va guruhlarga bo‘linadi. Balantidiy (Balantidiu coli) odamning yo‘g‘on va ingichka ichagida parazitlik qiladi. Kattaligi 30-150 mk keladi. Tanasi loviyasimon. Odamning ingichka ichagi devorlarini yallig‘lab, qonli ichburug‘ kasalini keltirib chiqaradi va qizil qon tanachalarini yutib ovqatlanadi. Lekin yo‘g‘on ichakda zarar keltirmasligi mumkin, biroq bunday odam “sista” tarqatadi. Balantidiy cho‘chqa, sichqon, kalamush va odamsimon maymunlarda ham uchraydi. Ot, eshak va qoramollarning ichagida 100 ga yaqin turdagi parazit infuzariyalar uchraydi. Ko‘pincha otlarning yo‘g‘on, ko‘richak ingichka ichagida ko‘payib ketib ot ichagidan olingan 1sm3 suyuqlikda 3 mln.tagacha infuzariya uchraydi. Ixtioftirius – karp, sazan va boshqa baliqlarning terisida, suzgichlari yoki jabralarida parazitlik qiluvchi yirik (0,5-1mm) infuzariyalar bo‘lib baliqchilik xo‘jaligida katta zarar yetkazadi. Baliq tanasida (5 sutkada) voyaga yetadi va yetilgan parazit maxsus sistalanib ko‘payadi ya’ni sistalangan 1 ta parazit suv tubiga cho‘kadi va sista ichida minglarcha mayda “kezuvchi” individlar bo‘ladi. Bu kezuvchi parazitlar sog‘lom baliqlar terisiga yopishib oladi. So‘ruvchi infuzariyalar. Bu infuzoriyalar uchun voyaga etgan davrda kiprikchalar bo‘lmasligi, bularning o‘rniga bir nechta maxsus o‘simtalar – suruvchi o‘simtalar – paypaslovchilari bo‘lishi xarakterlidir. Poyachasi yordamida o‘troq hayot kechiradi. So‘ruvchi paypaslagichlar – ovqatni ushlab olish, surish vazifalarini bajaradi. Bularga vakil suktoriya infuzoriyasidir. Agarda suktoriyaning oldidan birorta tufel’ka, yoki boshqa infuzoriya o‘tgudek bo‘lsa so‘ruvchi paypaslagichlar darrov uni ushlab oladi va uning butun tanasidagi hamma qismini so‘rib uni endoplazmasiga o‘tkazadi. Suktoriya o‘troq hayot kechiradi.

Sporalilar (Apicomplexa, Sporozoa) kenja tipi. Sporalilar ( Apicomplexa, Sporozoa ) kenja tipiga kiruvchi hamma hayvonlar turli hayvon va inson organizmida parazitlik qilib hayot kechirishga moslashgan. Ba’zilari hayvon to‘qimalarida, jigarida ichagida va odamning qonida hayot kechiradi. 5 ming turi bor. Bu kenja tip uchta sinfga bo‘linadi. 3.1. Gregarinalar ( Gregarinea) sinfi. Tuzilishi, ko‘payishi usuli bilan boshqa sporalilardan farqlanadigan gregrinalar faqat umurtqasiz hayvonlarda (chuvalchang, mollyuskalar) ba’zilari esa turli hashoratlarning ichagida, tana bo‘shlig‘ida parazitlik qilib yashaydi. Gregorinaning tanasi deytomerit, protomerit va epimerit degan qismlardan iborat bo‘lib, deytomerit qismida kattagina yadro bo‘lib, ektoplazmadan tuzilgan epimerit qismi ichak ho‘jayralariga yopishishga xizmat qiladi. 3.2. Koksidiyalar( С occidia) sinfi. Sporalilarning eng xarakterli guruhi bo‘lib, deyarli hamma turlari ichak ho‘jayralarining parazitlari hisoblanadi. Bular turli hayvonlarda uchraydi. Bularga vakil Eymeriya uy quyonlarining ichagida parazitlik qiladi. Bularda shunday hususiyat borki quyon eymeriyasi otga yuqmaydi, har bir hayvonning maxsus o‘zining koksidiyasi mavjud. (Koksidiyalarning rivojlanishi gapiriladi). 3.3. Qon sporalilar (Hematozoa) sinfi. Bular umurtqalilar, jumladan insonning qonida, qon tanachalarida parazitlik qiluvchi bir ho‘jayralardir. Bular ikkita organizmda qushlar va qon so‘ruvchi chivinlarda biridan ikkinchisiga o‘tib hayot kechirishga moslashganligi harakterlidir. Bezgak qo‘zg‘atuvchisi (Plasmodium sp.). insonning jigar va qon ho‘jayralarida yashab xavfli “isitma bezgak” (malyariya) kasalligini keltirib chiqaradi. Ular odam qonida har 48 soatda bir ko‘payadi. Hozirgi paytda bezgak hosil qiluvchi plazmodiylarning 4 ta turi ma’lum.

Bezgak qo‘zg‘atuvchisi, malyariyaning (Plasmodium sp.) rivojlanish sikli va migratsiyasi. Malyariya (bezgak) qo‘zg‘atuvchisi (Plasmodium sp.) fransuz armiyasi vrachi Lui Levaran tomonidan 1880 yilda Shimoliy Afrikada (kasal soldat qonida topilgan) kashf etilgan. Malyariyani qon so‘ruvchi chivinlar orqali odamga yuqishini Britaniyalik harbiy vrach Ronald Ross 1887 yilda Hindistonda aniqlagan. Bezgak qo‘zg‘atuvchisi, malyariyaning (Plasmodium sp.) rivojlanish sikli va migratsiyasi qon so‘ruvchi chivindan odamga o‘tishi bilan boshlanadi. O D A M 1. Qon so‘ruvchi chivin so‘lag bezidagi yupqa chuvalchangsimon shakldagi sporozoidlar chivin odamni chaqqanda odam qoniga o‘tadi. 2. Sporozoidlar odam qonida harakatlanib odam jigari to‘qimalari ho‘jayralariga o‘tadi. 3. Jigar to‘qimalari ho‘jayralarida jinssiz ko‘payish to‘qimaviy shizogoniya yo‘li bilan merazoidlar hosil bo‘ladi. 4. Jigar to‘qimalarida hosil bo‘lgan merazoidlar jigar ho‘jayrasidan chiqib, qonga o‘tadi va qizil qon tanachalari eritrotsitlarga kiradi. 5. Eritrotsitlarga tushgan merozoidlar, eritrotsitlarda eritrotsitar shizogoniya yo‘li bilan ikkinchi bor jinssiz ko‘payadi. да Eritrotsitar shizogoniya bitta merozoiddan 10-20 tagacha merozoidlar hosil bo‘ladi va eritrotsitlarni yemira boshlaydi. Shuning uchun isitma siklliligi merozoidlar va ular tomonidan qon plazmasiga ajralib chiqqan metabolizm jarayoni mahsulotlari ajralib chiqishi siklliligi bilan bog‘liq. 6. Eritrotsitar shizogoniya bir necha bor takrorlangandan so‘ng jinssiz ko‘payishning yangi ovlodi gamontlar ya’ni erkak va urg‘ochi gametalar hosil bo‘ladi. Shu bilan malyariyaning odam organizmidagi migratsiyasi tugaydi. Qachonki qonida gamontlar bo‘lgan odamni chivin chaqqanda odam qonidagi gamontlar chivin oshqazoniga o‘tadi va malyariyaning navbatdagi rivojlanish sikli davom etadi. Gamontlar odamdan chivinga o‘tmasa rivojlanish sikli to‘xtab qoladi.

Agar gamontlar odamdan chivinga o‘tsa rivojlanish sikli chivin organizmida davom etadi. C H I V I N 7 . Chivin oshqazoniga tushgan erkak va urg‘ochi gametalar qo‘shilib jinsiy ko‘payish kopulyatsiya yo‘li bilan harakatchan ookineta (zigota) hosil bo‘ladi. 8. Ookineta chivin oshqazoni bo‘ylab migratsiya qiladi va chivin ichak devorlariga o‘tib ootsistaga aylanadi. 9. Chivin ichak devorlaridagi ootsista yadrolari bo‘linib, bitta ootsistа dan 10000 tagacha sporozoid lar dunyoga keladi va ular qon orqali chivin so‘lag beziga o‘tadi. So‘lak bezida malyariya sporazoidi bo‘lgan chivin odamni chaqqanda malyariya odamga yuqadi va migratsiya boshlanadi. Shunday qilib Bezgak qo‘zg‘atuvchisi, malyariyaning ( Plasmodium sp .) rivojlanish sikli va migratsiyasida odam - oraliq xo‘jayin , qon so‘ruvchi chivinlar - oxirgi xo‘jayin vazifasini o‘taydi. Bezgak qo‘zg‘atuvchisi, malyariya ikki usulda ham jinssiz, ham jinsiy ko‘payadi. Bezgak qo‘zg‘atuvchisi, malyariyaning jinsiy ko‘payishi chivinda, jinssiz ko‘payishi odamda kechadi. Amyobasimon bir xo‘jayralilar (Sarcodina) tipi. Bu psevdopodiyalar hosil qilish layoqatiga ega bo‘lgan ko‘pgina dengiz, chuchuk suv, tuproq organizmlari va organizmlarda parazitlik qiluvchi bir ho‘jayralilar kiradi. Psevdopodiyalar oziqni ushlash, bentos formalarida harakatlantirish “lokomatsiya” vazifasini o‘taydi. Amyobalar sitoplazmasi – shaffof, zich tashqi ektoplazma va suyuq ektoplazmaga ajratiladi. Odatda amyobalarni psevdopodiyalari ikkiti shaklda bo‘ladi. 1. Lobopodiya – ko‘pgina amyobalar uchun psevdopodiyasi oldingi qismi doirasimon, to‘mtoq shakl xarakterli bo‘ladi. 2. Filopodiya – ko‘pchilik mayda amyobalar uchun xarakterli bo‘lib juda yupqa, shaffof va ingichka uchli shoxchalar shaklida bo‘ladi. Amyobalar yolong‘och yoki chig‘anoq bilan o‘ralgan holatda bo‘ladi. Asosan chuchuk suvlarda, nam tuproqlarda va moxlarda yashovchi chig‘anoqli

amyobalarda radial va bilaterial – simmetrik chig‘anoqlar sitoplazmadan ajralgan suyuqliklar (sekretlar) dan hosil bo‘ladi. Chig‘anoq asosini organik matriks tashkil qilib, u ho‘jayra sekreti bilan ajralagan kremniy zarrachalari va boshqa materiallardan quriladi. Amyobalar chig‘anoqlarini ichki tomoniga sitoplazmasidan hosil bo‘lgan o‘simtalar bilan yopishib turadi. Ular 5 ta sinfga bo’linadi. 1. Foraminiferea sinfi. 2. Actinopoda sinfi. 3. Radiolaria sinfi. 4. Acantharea sinfi. 5. Heliozoa sinfi. Amyobasimon bir xo‘jayralilar (Sarcodina) boshqa bir ho‘jayrali hayvonlarga qaraganda bir muncha sodda tuzilgan. Sarkodinalar uchun o‘zgarib turuvchi yolg‘onoyoqlilar hosil qilib harakatlanish va shular vositasida oziq zarralarini ushlab olish harakterlidir. Vakil: Amyoba (Amoeba sp.). Ko‘llar, hovuzlar yoki suvi tozaroq kichik havzalar tubida yashaydi. Kattaligi 0,5 mm amyoba (Amoeba sp.) ning mikroskop ostida tanasi atrofida bir tomondan o‘sib ikkinchi tomondan qisqarib turuvchi to‘mtoq-cho‘ziq uchlarini aniq ko‘rish mumkin. Bular yolg‘onoyoqlilar deb ataladigan orgonoidlar bo‘lib amyoba shular vositasida harakatlanadi. Bu oyoqlar oziqni qamrab olishga ham xizmat qiladi. Amyoba tanasi tashqi qavat bilan o‘ralgan bo‘lib, bu ektoplazma deb ataladi. Ektoplazmaning ichki qismi sitoplazma bilan to‘lgan. Sitoplazma tananing qaysi tomoniga harakat qilsa, o‘sha tomonidan yolg‘on oyoq hosil bo‘ladi. Oziq hazm bo‘lishi – Yolg‘on oyoqlar bilan o‘rab olingan oziq endoplazmaga o‘tgach, tiniq suyuqlik pufakcha bilan qoplanadi. Bu pufakcha ovqat hazm qilish vakuolasi bo‘lib u oziqni eriydigan holga keltiradi va shu yo‘l bilan tanaga tarqatadi. Ayirish – Amyoba endoplazmasidagi tiniq po‘fakcha qisqaruvchi vakuolalar ortiqcha suvni tashqariga chiqarib turadi. Shu bilan birga mazkur “nasoscha” lar

moddalar almashinuvi tufayli tanada hosil bo‘lgan CO 2 na ham ayirishga yordam beradi. Hamma amyobalar mitoz yo‘li bilan ko‘payadi. Normal sharoitda yashayotgan amyobalar har 24-48 soatda bir ko‘payadi. Himoya va tarqalishi – Yashash sharoitining yomonlashishi (marta suvning quriy boshlashi) bilan amyoba tanasi kichrayadi. Ektoplazmasi atrofida maxsus himoya qobig‘i (sista) hosil bo‘ladi. Sistaga o‘ralgan amyoba o‘z hayotini uzoq muddat saqlab qola oladi. Sistalashgan amyobalar shamol yordamida uzoq joylarga tarqaladi. Kasallik qo‘zg‘atuvchi amyobalar yoki parazit turlari – Parazit amyobalarning bir necha xili odamzod ichagida ham uchraydi. Ularning ba’zilari masalan, ichakda yashaydigan Koli amyobasi (Entamoeba coli) insonga zarar yetkazmasdan ichakdagi mikroblar bilan oziqlanadi. Lekin ichburug‘ amyobasi (Entamoeba histolytica) ko‘p hollarda ichak devorlarida yara hosil qilib, ancha og‘ir o‘tadigan qonli ichburug‘ (dizenteriya - amyoba) hastaligi keltirib chiqaradi. Bularning sistalari odam najasi bilan tashqariga chiqib turadi. Sistalangan amyoba 2-3 oygacha tiriklik hususiyatini saqlay oladi. Bu kasallik asosan issiq va subtropik mamlakatlarda ko‘plab uchraydi. Foraminiferea, Actinopoda, Radiolaria, Acantharea, Heliozoa sinflari sinflari vakillari o‘ziga xos belgilari . Foraminiferalar - amyobasimonlarning eng yirik taksoni bо‘lib, deyarli hammasi dengiz organizlari hisoblanadi. Tanasi sonsiz ignasimon psevdopodiyalar bilan о‘ralgan. Foraminiferalar о‘zidan vodorod sulfidli kal’siy ajratib chiqarib tashqaridagi mineral zarrachalarni yopishtirib hosil bо‘lgan organik materialdan hо‘jayra tashqi ohokli chig‘anog‘ini hosil qiladi. Ularni qoldig‘idan ohaktosh konlari hosil bо‘ladi. Foraminiferalar yerda geologik qatlamlar yoshini aniqlash uchun indikator hisoblanadi. Hozirgi paytda hisobga olingan foraminiferalarning 40-45 ta turi qazima turlar hisoblanadi. Aktinopodalar - aksariyati sharsimon plankton organizmlar hisoblanadi. Aktinopodalar chig‘anog‘i orasidan chiqadi va butun tanasi ingichka ignachalar

bilan о‘ralgan. Aktinopodalarning eng xarakterli belgisi mineral Aktinopodalari tuzilgan. Radialariyalar - sodda hayvonlar ichida tanasi eng yirik formalardir. Tanasi yulduzchasimon, kremnazyom (SiO 2) skeletli. Kattaligi bir necha mm dan koloniya bо‘lib yashaydiganlarida 20 sm gacha boradi. Akanta r iyalar - tashqi tomondan radialariyalarga о‘xshash dengiz plankton organizmlari hisoblanadi. Akantariyalar skeleti va ignachalari sulfat stronsiydan tuzilgan bо‘lib, u dengiz suvida nihoyatda eruvchan. Shuning uchun hо‘jayra о‘lgandan keyin ular skeleti hech qanday iz qoldirmasdan dengiz suvida erib ketadi. Nurlilar yoki quyoshlilar - dengizlarda, tinch chuchuk suvlarda va moxlarda yashaydi. Bentos va plankton formalarga ajratiladi. Skeleti kremnazyomdan tuzilan bо‘ladi. Sodda hayvonlar kelib chiqishi va evolyutsiyasi. Sodda hayvonlar tipiga mansub barcha turlar tanasining bir hujayradan tuzilganligi va bir hujayra – mustaqil organizm bo‘lib yashashga layoqatlanaganligi bilan xarakatlanib, boshqa hamma ko‘p hujayralar hayvonlar (Metazoa) dan keskin farqlanadi. Ularning yagona hujayralaridagi turli organoidlarining har biri, ma’lum hayotiy funksiyani bajarib, ko‘p hujayrali hayvonlar tanasidagi organlar zimmasidagi vazifalarni o‘taydi. Uzoq davom etgan era va davrlar mobaynidagi tadrijiy takomillanish natijasida bir ho‘jayralilar o‘rtasida foraminiferalar, xivchinlilar va infuzoriyalar kabi ko‘p jihatdan murakkab tuzilgan formalar paydo bo‘lganki, shu jthatdan qaralganda, ularni “sodda hayvonlar” deb atash haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. (Shunday bo‘lsa-da mazkur tarixiy nom saqlanib qolgan). Mana shu eng qisqa xulosalar ham bir hujayralilarni ko‘p hujayrali hayvonlar bilan, ma’lum darajada, teng-parallel holda takomillashib, turlicha hayot muhitiga layoqatlashgan xilma-xil formalar hosil etganligidan dalolat beradi. Ko‘pchilik zoologlarning fikricha, bir ho‘jayralilar o‘rtasidagi eng qadimgi guruh-o‘simliksimon ovqatlanadigan formalarni o‘z ichiga oluvchi xivchinlilar

sinfi hisoblanadi. Sarkodinalar-xivchinlilarning qadimgi avlodlaridan rivojlangan deb faraz qilinadi. Xivchinlilar va sarkodinalarga o‘xshagan turlar-xivchin va psevdopodiyalari bo‘lgan rizomastgina urug‘ining mavjudligi va sarkodinalarning jinsiy ko‘payish davrida gametalarda xivchin paydo bo‘lishi va boshqa faktlar bu fikrning dalilidir. Sporalilar sarkodinalarning qadimgi avlodlari hisoblanadi. Knedosporidiyalar esa xivchinlilarning avlodlaridan rivojlangan deb ko‘rsatiladi. Lekin, hozirgacha infuzoriyalarning qaysi bir ho‘jayralilardan kelib chiqqanligi masalasi aniqlangan emas. Shunday bo‘lsada, bir qancha olimlar infuzoriyalar bilan ko‘p xivchinlilar o‘rtasidagi o‘xshashliklar va boshqa faktlar asosida, ularni xivchinlilardan kelib chiqqan deb hisoblaydilar. Sodda hayvonlarning filogeniyasi. Filogenez-yunoncha so’z bo’lib, qabila, tur ma’nosini beradi. Filogenez-organizmlarning tarixiy rivojlanishi. Bu terminni nemis olimi Gekkel’ 1866 yil fanga kiritdi. Filogeniya-qavm-qarindoshlik. Sodda hayvonlarning eng qadimiy hayvonlardir. Shulardan qaysi biri 1- marta paydo bo’lgan? Bu haqda asosan 2 ta ginoteza mavjud. 1- gipoteza. 1914 yil Pasher, sodda hayvonlarni filogeniyasini aniqlashda bosh kriteriya qilib ovqatlanish usuli hisobga olinishini aytadi. Shunga ko’ra u, avvalo autotrof organizmlar paydo bo’lgan, ular asta-sekin generotrofga o’tgan deb aytadi. Bu ham uncha asosli emas. Chunki avtotrof hayvonlar morfo-anatomik jihatdan ancha yuqori tuzilishda. 2- gipoteza. A.I. Oparin asoslagan, ya’ni er yuzida dastlab murakkab organik moddalar paydo bo’lgan. Ulardan esa eng primitiv dastlabki birlamchi organizmlar vujudga kelgan. Bu xil organizmlar atrof muhitdan diffuziya holda ovqat qabul qilgan. Shunga ko’ra eng qadimgi sodda hayvon - sarkodalilar hisoblanadi. Masalan: amyobalarning gavdasi doimiy shaklga ega emas, orgenallari o’zgarib turadi, mollekula po’sti yo’q.

Adabiy о tlar: 1. G.G.Abrikosov va boshqalar. «Zoologiya» 1 - 2 jilt. T: 1966. 2. V.F.Natali «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1966. 3. S.P. Naimov. «Umrtqali hayvonlar zoologiyasi» 1995 y. 4. O Mavlonov .Sh.Xurramov «Umirqasizlar zoologiyasi» T. 1988 y. 5. E.I.Lukin «Zoologiya» Moskva 1989 6. B. А .Kuzn е tsov, A.Z.Ch е rnov, L.N.Katonova «Kurs zoologiya». M.1989 y.

Похожие

Xordalilar tipi

Xordalilar tipi

Ignatеrililar tipi

Xеlitsеralilar kеnja tipi

Yumaloq chuvalchanglar tipi