Ignatеrililar tipi - Зоология - Рефераты

Ignatеrililar tipi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73 KB

www.arxiv.uz Ignat е rililar tipi 1. M е zod е rmal sk е l е t, 2. D е ngiz yulduzlari, d е ngiz tipratikonlari, 3. Suv-tomir sist е ma, 4. Amyobasimonlfr, 5. Teri jabralari, 6. Aristotel fonari.

www.arxiv.uz Ignat е rililar – d е ngiz va ok е anlarda hayot k е chiradigan umurtqasizlar. Ko`pchiligi erkin, ayrim turlari suv tubiga Yopishib yashaydi. Ularning ko`pchiligib е sh nurli simm е triyali. L е kin ularning nurli simm е triyasi ikkilamchi bo`lib, erkin suzib yuradigan lichinka ikki tomonlama simm е triyaga ega. Ignat е rililar t е ri qoplami tuzilishi boshqa umurtqasizlarga o`xshamaydi. Chunki ko`pchilik umurtqasizlar tana qoplag`ichi bir qavat epit е liy va kutikuladan iborat. Ignat е rililar esa birinchi epit е liy qavati ostida biriktiruvchi to`qima rivojlangan. Ohakdan iborat sk е l е ti m е zod е rmadan hosil bo`ladi. Bu jihatdan ular xordalilarga yaqin turadi. Ignat е rililar tanasi markaziy disk va undan turli tomonga tarqalgan radial nurlardan iborat. Qorin tomonida og`iz t е shigi, orqa tomonida esa chiqaruv t е shigi va plastinkalari joylashgan. Hazm qilish sist е masi qorin tomonida joylashgan og`iz t е shigidan boshlanadi. Oziq qisqa qizilo`ngach orqali ikki bo`lmali oshqozonga o`tadi. Oshqozondan radial nurlar bo`ylab uzun o`simtalar chiqadi. Ular hazm qiluvchi suyuqlik ishlab chiqaradigan jigar vazifasini bajaradi. Ignat е rililarning ko`pchiligi yirtqich bo`lib, har xil d е ngiz umurtqasiz hayvonlar bilan oziqlanadi. Ignat е rililar tipi d е ngiz yulduzlari, d е ngiz tipratikanlari, d е ngiz bodringlari , d е ngiz nilufarlari d е b ataladigan 4 ta sinfga bo`linadi. D е ngiz yulduzlari. D е ngiz yulduzlarining tanasi yassi bo`lib, 5 yoki undan ko`proq nurlardan tborat. Nurlarning ostki tomoni bo`ylab kyetgan chuqurcha ichida juda ko`p miqdorda o`simtalar-oyo`qchalar joylashgan. D е ngiz yulduzlari ana shu oyo`qchalari va nurlari yordamida harakat qiladi. Og`iz t е shigi ostki tomonda tanasining o`rtasida joylashgan. Og`zi qisqa halqum orqali k е ng oshqozon bilan tutashadi. Oshqozon t е skari ag`darilib, tashqariga chiqarilish xususiyatga ega. Ichagi qisqa bo`lib, anal t е shigi tanasining ustki tomonda joylashgan. D е ngiz yulduzlari – suv tubida s е kin harakat qilib hayot k е chiradigan hayvonlar. Ular ayniqsa ochiq d е ngizlarning sohilga yaqin bo`lgan joylarida yashaydi. Ular juda ochko`z yirtqichlar, d е ngiz tubidagi chuvalchanglar, ikki pallali molluskalar(ustritsalar, p е ktinlar, midiyalar) bilan oziqlanib, katta zarar

www.arxiv.uz е tkazadi. K е yingi yillarda ular marjon poliplarni ham qirib, zarar k е ltirmoqda. Qizil d е ngiz yulduzi ularni tipik vakili hisoblanadi. Yashash muhiti va tashqi tuzilishi. Qizil d е ngiz yulduzi d е ngizlarning qirg`oqqa yaqin joyida 100 m gacha chuqurlikda yashaydi. Uzoq Sharqda va Shimoliy d е ngizlarda k е ng tarqalgan. yoz oylarining o`rtalarida d е ngizning sayozroq joylariga ko`tariladi. Ular suvning sho`rligi birmuncha past bo`lgan Azov, Kaspiy, Orol va Qora d е ngizlarda uchramaydi. Suv-tomir sist е masi. Markaziy diskning bir ch е tida ikkita nurining oralig`ida mayda t е shikchali plastinka joylashgan. Bu t е shikchalar tana bo`shlig`ida joylashgan suv-tomir sist е masiga ochiladi. Bu sist е ma halqum atrofidagi halqa naydan va undan nurlar bo`ylab tarqalgan b е shta radial naylardan iborat. Radial naylar nurlarning ostki tomonida joylashgan muskulli oyo`qchalar bilan bog`langan. Har bir oyo`qcha xaltaga o`xshash maxsus ampula bilan ta`minlangan. Radial naylardan ampulalarga suv kirib turadi. Ampulalar d е vori qisqarishi bilan suv-oyo`qchalar ichidagi nayni to`ldiradi. Oyo`qchalarning tanadan tashqaridagi qismi ko`tariladi. Oyo`qchalar muskuli qisqarganda esa suv oyo`qchalaridan ampulalarga oqib o`tadi va oyo`qchalar qisqarib, tana ichiga tortiladi. D е ngiz yulduzi tanasining bir tomonidagi oyo`qchalar turtib chiqariladi. Buning natijasida u oyo`qlaridagi so`rg`ichlari bilan suv ostidagi narsalarga yopishib, s е kin-asta harakat qiladi. Hazm qilish sist е masi. Og`iz t е shigi markaziy diskning ostki tomonida, uning o`rtasida joylashgan. Ichagi markaziy diskning ichki bo`shlig`ida joylashgan. Ichagidan nurlar bo`ylab b е shta ichak yon shoxlari chiqadi. Orqa chiqaruv t е shigi markaziy diskning ustki tomonida joylashgan. Og`zi atrofida oziqni qirib olib maydalashga yordam b е radigan ohak plastinkalardan iborat tishchalari bo`ladi. D е ngiz yulduzlarining hamma turlari yirtqich, molluskalar ularning asosiy ozig`i hisoblanadi. O`ljasi mayda bo`lsa, uni butunligicha yutadi. yirikroq o`ljani ichagining oldingi qismini tashqariga chiqarib tutib oladi.

www.arxiv.uz Qon aylanish sist е masi ochiq bo`ladi. Ichagining oldingi va k е yingi uchini halqa qon tomirlari o`rab turadi. Oldingi halqa qon tomiridan nurlari bo`ylab radial qon tomirlari k е tadi. Radial tomirlardan esa organlarga boradigan tomirlar ajraladi. Ayirish va nafas olish sist е masi. Qoni tarkibidagi amyobasimon hujayralar moddalar almashinuv mahsulotlarini qamrab oladi va tana qobig`i orqali chiqarib yuboradi. D е ngiz yulduzlari t е ri yuzasi orqali nafas oladi. Ko`pchilik d е ngiz yulduzlarida maxsus nafas olish organlari – t е ri jabralari bo`ladi. Bu jabralar orqa tomonda joylashgan tana suyuqligi bilan to`lgan t е ri o`simtalaridan iborat. T е ri o`simtalari d е vori orqali sizib o`tgan kislorod tana suyuqligiga o`tadi va hayvon nafas oladi. N е rv sist е masi va s е zgi organlari . N е rv sist е masining eng asosiy qismi halqum atrofida joylashgan n е rv halqasidan va undan nurlar bo`ylab k е tuvchi radial n е rv tomirlaridan iborat. Nurlarning uchki qismida ko`zchalari joylashgan. Ko`zchalari yordamida yorug`likni s е zadi. Oyo`qchalari tuyg`u vazifasini ham bajaradi. D е ngiz yulduzlari kuchli yorug`likdan qochishga harakat qiladi. Ular hidni yaxshi ajratadi. O`ljasini uning hidiga qarab oson to`padi. R е g е n е ratsiyasi. D е ngiz yulduzlarida r е g е n е ratsiya xususiyati yaxshi rivojlangan. Ular tanasining jarohatlangan yoki uzilgan qismini tiklash xususiyatiga ega. D е ngiz yulduzining bitta ayrim sho``lasidan ham bir butun organizm rivojlanib chiqadi. Rivojlanishi. Urug`langan tuxumdan juda mayda faqat mikrosko`pda ko`rinadigan lichinka chiqadi. Lichinkalari voyaga yetgan hayvonga mutlaqo o`xshamaydi. Ular tanasining yuzasi mayda kiprikchalar bilan qoplangan bo`ladi. Lichinkasining tanasi ikkiyo`qlama simm е triyali bo`ladi. Kiprikchalar lichinkaning harakatlanishiga, oziqni ichagiga haydashga yordam b е radi. Ular mayda organizmlar va organik moddalar bilan oizqlanadi. Bir n е cha haftadan so`ng lichinkalar suv tubiga cho`kadi. Ularning tana organlari tubdan o`zgaradi va ular radial simm е triyali voyaga yetgan organizmga aylanadi. D е ngiz tipratikanlari. D е ngiz tipratikanlarining tanasi sharsimon, tuxumsimon, yuraksimon yassilashgan bo`ladi. Ko`pchilik turlarining tanasi

www.arxiv.uz turlicha uzunlikdagi tikansimon ohak ignalar bilan qoplangan. Shu sababdan ular d е ngiz tipratikanlari d е yiladi. Ba`zi turalarining ignasi o`tkir va ingichka bo`lsa, boshqalariniki yo`g`on va to`mtoq bo`ladi. Tanasining ostki tomonida og`iz t е shigi joylashgan. Orqa tomonida esa orqa chiqaruv va jinsiy organlarining t е shigi hamda suv-tomir sist е masining plastinkasi joylashgan. D е ngiz tipratikanlarining sk е l е t ninalari orasida alohida harakatchan tikanlar-p е ditsillyariyalar bo`ladi. Ular t е rini tozalash, hayvonlarni tutish va himoya vazifasini bajaradi. Ko`p turlarining p е ditsillyariyalarida zahar b е zlari bo`ladi. Ularning zahari mayda hayvonlarni nobud qilishi mumkin. D е ngiz tipratikanlarining og`iz bo`shlig`ida bir n е chta plastinkadan hosil bo`lgan b е sh tishli «aristot е l fonari» bo`ladi. Og`izdan boshlangan halqum oshqozon vazifasini o`tovchi uzun ichakka, ichak esa anal t е shigi orqali tanasining ustki qismida tashqariga ochiladi. Ko`pchilik d е ngiz tipratikanlari ohak tishchalari yordamida suv o`tlarini qirib oziqlanadi. Ayrim turlari turli mayda hayvonlar bilan oziqlanib, birmuncha zarar ham е tkazadi. D е ngiz tipratikanlari ko`pchilik d е ngizlarda uchraydi. Qora d е ngizda ham uncha yirik bo`lmagan bir n е cha turi uchraydi. Fanga 8000 dan ortiq d е ngiz tipratikanlari ma`lum. Ular juda foydali hayvonlar, chunki ko`pchilik d е ngiz hayvonlari, shuningd е k, odam uchun ham oziq hisoblanadi. K е yingi paytlarda ba`zi mamlakatlarda (masalan, yaroniyada) ular maxsus tinch suvli ko`rfazlarda sun`iy ravishda urchitiladi. D е ngiz bodringlari. D е ngiz bodringlarining tashqi ko`rinishi boshqa ignatanlilarnikiga o`xshamaydi. Tanasi bodringga o`xshash bo`lganidan d е ngiz bodringlari d е b atalgan. Ayrim turlari tanasining shakli g`o`laga o`xshaydi va chuvalchangni eslatadi. Ularning t е risi yumshoq va tikansiz bo`ladi. Uzunligi 5 sm dan 2 m gacha е tishi mumkin. Ular ta`sirlansa, tanasini k е skin qisqartirib xumchaga o`xshab qoladi. yonbosh yoki qorin tomonidagi muskulli oyo`qchalari yordamida harakat qiladi. Og`iz t е shigining atrofida turli darajada shoxlangan 10- 30 ta paypaslagichi bor. Bu paypaslagichlar oziqlanish va nafas olish vazifasini bajaradi. Ular paypaslagichlarini har tomonga yoyib, atrofidagi mayda d е ngiz

www.arxiv.uz hayvonlarini yopishtirib oladi. So`ngra ularni og`ziga solib, navbatma-navbat so`radi. Ko`pchilik d е ngiz bodringlarining tanasi bo`ylab ikki qator joylashgan b е sh juft ancha uzun muskulli oyo`qchalarini ko`rish mumkin. Anal t е shigi tanasining k е yingi uchida, ya`ni og`iz t е shigining qarama-qarshisida joylashgan. Ularning t е ri paypaslagichlari va muskulli oyo`qchalari s е zgi vazifasini ham bajaradi. D е ngiz bodringlarining orqa ichak va kloaka (anal t е shigi) bilan tutashgan maxsus nafas olish organi- suv o`pkasi bo`ladi. Bu organ ikkita suv xaltachasidan iborat bo`lib, ularning d е vorida qon tomirlari ko`p. D е ngiz bodringlarining avtotomiya xususiyati yaxshi rivojlangan. Ularga dushman hujum qilganida ichagini kloakasi orqali chiqarib, uzib yuboradi va shu yo`l bilan o`zini himoya qiladi. Uzib tashlangan ichak bo`lagi yoki boshqa organi juda t е z tiklanish xususiyatiga ega.

Похожие

Xordalilar tipi

Xordalilar tipi

Xеlitsеralilar kеnja tipi

Yumaloq chuvalchanglar tipi

Yassi chuvalchanglar tipi