Nafas olish sistemasi kasalliklari - БЖД - Рефераты

Nafas olish sistemasi kasalliklari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33 KB

Nafas olish sistemasi kasalliklari Reja: 1. Nafas olish organi tuzilishi va vazifalari. 2. Bronh va o’pkaning o’tkir yallig’lanish kasalliklari. 3. O’tkir va surunkali branhit kasalligi.

O’chog’li bronhopnemaniya va o’pka emfezemiyasi. Nafas olish sistemasi organlari bevosita havo bilan muloqotda (kontaktda) bo’ladi va shu sababli atrof muhitdagi patogen omillarning bevosita tafsiriga uchray-dilar. Ularga birinchi navbatda havo bilan nafas organlariga tushuvchi viruslar va bakteriyalar ko’p sonli ximik va fizik ta'sirlovchilar kiradi. Bu omillar nafas yo’llari kasalliklarini chaqiradi, ular ichida ko’pincha traxeya, bronxlar va o’pkaning o’tkir yalligclanish kasalliklari va ocpka raki uchraydi, BRONX VA O’PKANING O’TKIR YALLIg’LANISH KASALLIKLARI O’tkir yallig’lanish kasalliklari nafas olish sistemasining turli organlarini shikastlaydi. Ammo knipoz zotiljami, bronxit va o’choqli bronxopnevmoniya eng katta ahamiyatga ega. KRUPOZ ZOTILJAMI Krupoz zotiljami — o’tkir infeksion kasallik bo’lib, o’pkaning bir yoki bir necha bo’laklarini albatta jarayonga plevrani ham jalb etuvchi yallig’lanish bilan namoyon bo’ladi. Krupoz zotiljamini chaqiruvchi turli tipdagi pnevmokokklar bo’lib, ular o’z ta'sirini ular bilan sensibilizasiyalangan (sezgirligi ortgan) va kuchsizlangan organizmga octkazadilar. 9—11 kun davom etuvchi krupoz zotiljami rivojla-nishida to’rtta bosqich farq qilinadi: 1) quyilish bosqichi; 2) qizil jigarlanish; 3) kulrang jigarlanish; 4) hal etilish. Quyilish bosqichida shikastlangan o’pka bo’lagida mikrob-lar kupayishiga javob sifatida serozli yallig’lanishning paydo bo’lishi bilan ta'riflanadi. Bu davrda kapillyarlar va venulalar o’tkazuvchanligi keskin ortadi va o’pka paren-ximasiga qon plazmasi va eritrositlar chiqadi. Qizil jigarlanish bosqichida fibrinozli krupoz yallig’-lanishi rivojlanadi. o’pka bo’lagi alveolalari eritrositlar bilan to’ladi, ularga polinuklear leykositlar aralashildi va fibrin ipchalari cho’kadi. o’pka bo’lagi kattalashadi, u qizil va qattiq bo’lib qoladi va jigarni eslatadi. Ana shundan «jigarlanish» nomi kelib chiqqan. Bu

bosqich 5—6 kundan so’ng kulrang jigarlanish bosqichiga o’tadi. Alveolalarni to’ldirgan ekssudat asosan leykositlardan va fibrindan tashkil topadi. Leykositlar mikroblarni fagositoz qiladi. Shikastlangan o’pka bo’lagi hajm jihatidan kattalashadi, qattiqlashadi, kulrang rangga ega bo’ladi. Plevrada ham fibrinoz ekssudat qoldiqlarini singdirib yuboruvchi ko’plab miqdorda makrofaglar paydo bo’ladi. Plevradagi fibrinozli ekssudat odatda organlanadi va qattiq chandiqqa aylanadi (47-rasm). Krupoz zotiljamda parenximatoz organlarda distrofik o’zgarishlar, tomirlar giperemiyasi rivojlanadi. Krupoz zotiljami asoratlariga shikastlangan bo’lakda abssess, ba'zan o’pka gangrenasi paydo bo’lishi kiradi. Bir qator holatlarda fibrinozli ekssudat so’rilmasdan qo’shuvchi to’qimaga o’tishi, uning organlanishi kuzatiladi. Bu asorat o’pka karnifikasiyasi deb ataladi. Bunda o’pka qattiqlashadi, go’shtsimon bo’lib qoladi. Plevraning fibrinoz yallig’lanishi fibrinnoz — yiringli yallig’lanishga aylanishi, yiring plevra bo’shlig’ini to’ldirib plevra empiyemasi asoratini berishi mumkin. Infeksiyani o’pkadan gemotogen yoki limfogen tarqalishida turli organlarning yirjngli yallig’lanishlari paydo bo’lishi mumkin: mediastinit, perikardit, endokar-dit, meningit va hokazo. Krupoz zotiljamida o’lim yurak-o’pka yetishmov-chiligidan yoki paydo bo’lgan asoratlardan kelib chiqadi. O’TKIR BRONXIT O’tkir bronxit turli infeksion ko’zg’atuvchilar ta'sirida kelib chiqadi. Bu vaqtda shamollash, changlangan havodan nafas olish yoki tananing turli travmalari natijasida organizm himoyalanish qobiliyatining pasayib ketishi katta rol o’ynaydi. Odatda bronx va bronxiolalar yallig’lanishi kataral xarakterga ega bo’ladi, ammo ekssudat serozli, shilliqli, yiringli, fibrinozli yoki aralash bo’lishi mumkin. Bronx- larning shilliq qavati giperemiyalashadi, hosil bo’luvchi shilliq miqdori ortadi. Kiprikli tebranuvchi epiteliya o’z muylarini yo’qotadi, sidiriladi va bu bronxlardan shilliq ajralib chiqib ketishini qiyinlashtiradi. Bronx devorida shish rivojlanadi va unga limfositlar, plazmatik hujayralar, neytrofil leykositlar shimiladi. Chiqarib

tashlanishi buzilishi natijasida to’planib qolgan shilliq o’tkir infeksiya qo’zg’atuv- chilari bilan birgalikda bronx daraxtining pastki qismlariga tushadi va bronxiolalarni berkitib qo’yadi. O’tkir bronxit odatda tuzalish bilan yakunlanadi, bronx-larning shilliq qavati qayta tiklanadi. Ammo kasallik, ayniqsa kasallikni saqlab turish uchun omillar bo’lgan vaqtda (chekish) unchalik o’tkir bo’lmagan va surunkali xarakterni olishi ham mumkin. O’CHOQLI BRONXOPNEVMONIYA O’choqli pnevmoniya (bronxopnevmoniya) — bronxit-lar bilan bog’liq bo’lgan o’pka to’qimasining o’tkir yallig’-lanishdir. Yallig’lanish jarayoni bronxlardan yondoshgan o’pka to’qimasiga tarqaladi. Ba'zan o’choqli pnevmoniya birlamchi bo’lishi ham mumkin, ammo bu vaqtda ham yallig’lanish zonasida (joyida) joylashgan bronxlar yallig’lanish jarayoniga jalb etiladi. o’choqli pnevmoniya sababchilari odatda mikroblar, viruslar, zamburug’lar hisoblanadi. Yallig’lanish 0'chog'ining razmeriga (hajmiga) qarab alveolalar, asinozli, bo’lakli, aralash bo’lakli, segmentli va oraliq bronxopnevmoniyalar bo’lishi mumkin. Yallig’lanish o’choqlari ko’pincha o’pkaning orqa va pastki segmentida rivojlanadi. Ular turli razmerda, qattiq-lashgan bo’lib, o’pka kesib ko’rilganda kesma yuzasiga kulrang-qizg’ish rangli o’choqlar sifatida bo’rtib turadi. Ekssudat serozli, ba'zan seroz-gemorragik xarakterda bo’ladi. Bemor yoshiga qarab bronxopnevmoniya kechishi, joylanishining bir qator xususiyatlari mayjud. Masalan, kichik yoshdagi bolalarda umurtqa pog’onasiga (II, VI, X) yondoshgan segmentlarda pnevmoniya o’choqlari paydo bo’ladi, shuning uchun ham ular paravertebral pnevmoniya deb ataladi. U yaxshi kechadi. Aksincha 50 yoshdan yuqori bo’lgan bemorlarda yallig’lanish o’chog’ining so’rilishi nisbatan sekin ketadi. O’choqli bronxopnevmoniya asoratlari yallig’lanish fokusining karnifikasiyasi, ularning yiringli irishi va abssess hosil bo’lishi, ba'zan plevrit rivojlanishi bilan ifodalanadi. Yallig’lanish o’chog’i tarqalgan, kocp sonli

xarakterga ega bo’lsa, o’lim kelib chiqishi mumkin. Bu vaqtda bemor holatini belgilovchi omillarga nafas olish gipoksiyasi va intoksikosiya kiradi. Surunkali nospesifik (xos bo’lmagan) o’pka kasalliklari. Nafas yo’llari surunkali nospesifik kasalliklarini, rivojla-nishi bir-biriga bog’liq bo’lgan, bir guruh kasalliklar tashkil etadi. Ularga surunkali bronxit, surunkali zotiljam, bron- xoektazlar, surunkali abssess pnevmoskleroz va o’pka yemfizemiyasi kiradi. SURUNKALI BRONXIT Surunkali bronxit uzoqqa cho’zilgan o’tkir bronxit asorati sifatida rivojlanadi. Uning sababchilari infeksiya qo’zg’atuvchilari, biroq shuningdek bronxlarni fizik, ximik moddalar bilan uzoq vaqt ta'sirlanishi bo’lishi mumkin. Barcha bronxial daraxtning diffuz (yoyilgan) shikastlanishi xarakterli bo’ladi. Bu vaqtda ekssudativ yallig’lanish, (kataral-shilliq, kataral-yiringli) vaqt o’tishi bilan asosan mahsuldor xarakterga ega bo’lib qoladi. Surunkali bron-xitda bronxlarning shilliq qavati giperemiyalashadi, uning hamma qavatlari limfositlar, neytrofil leykositlar, makro-faglar bilan shimiladi. Epiteliyasi asta sidirilib tushadi, bezlar atrofiyaga uchraydi, ko’pincha tukli epiteliya ko'p qavatli yassi epiteliyaga aylanadi (metaplaziya). Bronx devorida kechuvchi surunkali yallig’lanish mushak tolalari va nerv oxirlarini distrofiyasiga, elastik qobiqni atrofiyasi yoki yo’qolishiga olib keladi. Bu o’zgarishlar natijasida bronx peristaltikasi pasayadi va u o’z drenaj funksiyasini, ya'ni shilliq va ekssudatni chiqarib tashlash vazifasini bajara olmay qoladi. Shilliqli — yiringli ekssudat bronxlarda turib qoladi, ularda saqlanuvchi mikroblar yallig’lanishni davom ettiradi. Qon tomirlari sklerozi va qon aylanishning buzili-shi bronx devorida gipoksiya paydo bo’lishiga sababchi bo’ladi, u fibrolastlarni faollashtiradi va skleroz kuchayadi. Bronx devori notekis kengayadi va qopchalar, silindlar ko’rinishida bo’shliqlar bronxoektazlar paydo bo’ladi. Bun-ga yana yo’tal silkinishi ham sabab bo’ladi. Bronxoek-tazlarda yiringli ekssudat to’planadi va u bronx devorida doimiy yallig’lanish bo’lishini saqlab turadi. Yallig’lanish asta-sekin mahsuldor xarakterni oladi, granulyasion (dona-dor) to’qima rivojlanadi va u polip ko’rinishida o’sib bronx teshigini

toraytiradi yoki butunlay berkitib qo’yadi va u o’pkaning tegishli qismini ateiektaziga olib keladi (rasm). Bundan tashqari bronx bilan yondosh bo’lgan o’pka to’qimasi ham yallig’lanishga jalb etiladi — o’choqli bron-xopnevmoniya paydo bo’ladi. Uning surunkali kechishi yallig’lanish fokusida sklerozni rivojlanishiga olib keladi va u ham bronxlarning tortilishi va deformasiyasiga olib keladi. Bronxoektazlar ko'p sonli bo’lib qoladilar va odatda yiringli eksudat to’playdilar. Ularni qoplovchi epiteliysi ko’pincha metaplaziyaga uchrab ko'p qavatli yassi epiteliya paydo bo’ladi. Bronxoektazlar devorida yallig’lanishning avjlanishi yangi surunkali pnevmoniya o’choqlarini, keyin-chalik esa o’pka to’qimasida yangi sklerotik o’choqlarning paydo bo’lishiga sababchi bo’ladi. O’PKA EMFIZEMASI O’pka emfizemasi bir vaqtning o’zida kechuvchi sklerozning kuchayishi bilan ortib boradi va alveolalar hajmining va ulardagi saqlanuvchi havoning ko’payishi bilan ta'riflanadi. Yetarlicha uzoq vaqt va kompensator ahamiyatga ega bo’lib havosiz yallig’lanish o’cboqlari, atelektazlar, o’pka parenximasi sklerozi maydoni atrofida paydo bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan emfizema bo’lgan joylarda o’pka to’qimasi elastiklik xususiyatini yo’qotadi, alveolalar o’rtasidagi to’siqlar yoriladi va sklerozga uchraydi. Bularning hammasi o’pkada sklerotik maydonni umumiy hajmini ko’paytiradi. Pnevmoskleroz rivojlanadi va u kichik qon aylanish doirasida arterial bosimni ortishi bilan birgalikda kechadi. U yurakning o’ng qismida doimiy ortiqcha ishlashiga sababchi bo’ladi, buning oqibatida u gipertrofiyaga uchraydi va «o'pka yuragi» rivojlanadi.

Похожие

Ovqat hazm qilish a’zolari sistemasi. Kasalliklari ovqat hazm qilish sistemasi funksiyalari

Nafas olish organlari va tеrini himoya qilish vositalari

Buyrak kasalliklari

Yurak va qon tomirlari kasalliklari

Yong’inni oldini olish va himoyalanish