Mehnat muhofazasining huquqiy tashkiliy asoslari - БЖД - Рефераты

Mehnat muhofazasining huquqiy tashkiliy asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

102.5 KB

Mehnat muhofazasining xuquqiy-tashkiliy asoslari Reja: 1 . Mehnat muhofazasi haqida qonunchiilik asoslari. 2 . O’zbekiston Respublikasida mehnat muhofazasini nazorat qiluvchi tashkilotlar. 3 . Mehnat muhofazasi qonunlari buzilganligi uchun javobgarlik turlari. 4. Jarohat va kasbiy kasalliklar. 5. Yo’riqnomalar о‘ tkazish va bilimlarni tekshirish.

1. Mehnat muhofazasi haqida qonunchiilik asoslari. O’zbekistonda mehnat muhofazasi kuplab qonun chiqaruvchi rasmiy xujjatlar bilan belgilab kuyilgan bo’lib, tartibga solib va boshqarib turiladi. O’zbekiston Respublikasi konstitusiyasida, mehnat haqidagi qonunlar asoslarida mehnat muhofazasiga oid asosiy nizomlar keltirilgan. O’zbekiston Respublikasida soglom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratish davlat ahamiyatiga molik ishdir. O’zbekiston Respublikasi konstitusiyasida: Xar bir shaxs ....” ishsizlikdan himoyalanish huquqiga egadir” - deyilgan. O’zbekiston Respublikasi konstitusiyasiga muvofik Davlatimiz fuqarolari, millati va irkidan kat’i nazar, teng huquqlidirlar. Ayollarga erkaklar bilan teng huquqi berilgan. Sharoiti og’ir va zararli ishlarda ayollar va yoshlar mehnatidan foydalanish ta’kiklanadi. Ayollarning tunda va ishdan tashqari vaqtda ishlashlari cheklangan. Mehnat haqidagi qonunlar Asoslarida, sharoiti zararli bo’lgan ishlarda, shuningdek, aloxida harorat sharoitida bajariladigan yoki ifloslanish bilan bog’liq ishlarda ishlaydigan ishchi-xizmatchilarga belgilangan meyorlarga muvofik bepul jamokor, maxsus poyafzal va boshqa turdagi yakka tartibdagi himoya vositalari, sut yoki uning o’rnini bosa oladigan boshqa ozuka maxsuloti berilishi kuzda tutilgan. Mehnat munosabatlarini tartibga solish uchun jamoa va mehnat shartnomalari tuziladi. Jamoa shartnomasi ishchi va xizmatchilar nomidan fabrika zavod maxaliy mehnat muhofazasi inspeksiyasi kumitalari bilan korxona, tashkilot ma’muriyati o’rtasida tuzildi. Unda mazkur tashkilot uchun belgilangan mehnat va mehnatning quyidagi asosiy nizomlari: ish vaqti, dam olish vaqti, mehnatga xak tulash, moddiy ragbatlantirish, mehnat muhofazasi haqidagi nizomlar kabul qilinadi. Mehnat shartnomasi mehnatkashlar bilan korxona, muassasa, tashkilot o’rtasidagi bitim bo’lib, unga kura mehnatkashlar uzining ixtisosi, malakasi va mansabi doirasidagi ishni ichki mehnat tartibiga muvofik bajarish, korxona, muassasa, tashkilot esa mehnatkashga mehnat xaki tulash, mehnat haqidagi

qonunlarda jamoa shartnomasi va tomonlar bitimida kuzda tutilgan mehnat sharoitini ta’minlash majburiyatini oladi. Mehnat haqidagi qonun ma’muriyatga quyidagi vazifalarni yuklaydi: 1. Soglom va xavfsiz ish sharoitlarini ta’minlash. 2. Kasbiy kasalliklarni va jarohatlarni ogoxlantiruvchi zamonaviy xavfsizlik texnikasi vositalarini tatbiq qilish. 3. Ishchi va xizmatchilarni bepul korjoma va himoya vositalari bilan ta’minlash. 4. Zararli ish sharoitlarida maxsus sut va maxsus ovkatlar bilan ta’minlash. 5. Meditsina kuriklarini uz vaqtida o’tkazib turish. 6. Yo’riqnomalarning barcha turlarini uz vaqtida o’tkazib turish va mehnat kodeksiga binoan og’ir va zararli ishlarda ayollar mehnati takiklangan. Xomilador ayollarga bola tugilishidan oldin 70 kun, tugilgandan keyin 56 kun otpuska beriladi. 2 va undan ortiq bola tugilsa yoki tugilish nonormal bo’lgan xollarda 70 kun otpuska beriladi. Hozir xak tulanadigan otpuska vaqti 2 yilgacha, uz hisobidan olinadigan otpuska 3 yilgacha chuzilgan (233,234-moddalar) [8]. Xomilador ayollar yengil ishlarga yoki to’liqmas ish joylariga o’tkaziladilar. 16 yoshga tulmagan yoshlarni ishga kabul qilish takiklangan. Ayrim xollarda 15 yoshdan xam ishga olish mumkin. (mehnat muhofazasi inspeksiyasining ruxsati bilan) (773 modda) [8]. Balogat yoshiga yetmagan (16 dan 18 gacha) yoshlar uchun qisqartirilgan olti soatli ish kuni joriy etilgan. Tungi va asosiy vaqtdan tashqari kushimcha ishlar ta’kiklangan. 2. O’zbekiston Respublikasida mehnat muhofazasini nazorat qiluvchi tashkilotlar. Mehnat muhofazasi bo’yicha qonunlarning bajarilishini nazorat qilib turish quyidagi davlat tashkilotlariga topshirilgan: 1.Mehnat muhofazasi Davlat inspeksiyasi; 2. Davlat togkon nazorati; 3. Respublika sanepidemstansiya nazorati; 4. Davlat yong’in nazorati;

5. Davlat energiya nazorati. 1. Mehnat muhofazasi Davlat inspeksiyasi. Bular korxonalarda xavfsiz ishlash, texnika xavfsizligi bo’yicha norma koidalariga rioya qilish, sanoat sanitariyasi va mehnat gigiyenasiga rioya qilish, mehnat qonunchiligiga rioya qilish masalalarini nazorat qiladi. Xar bir tarmoq uz texnik inspektoriga ega. II. Davlat to g‘- kon nazorati. Bu tashkilot bug qozonlarining to’g’ri ishlashini, bosim ostida ishlaydigan ishlarni, yuk kutarish mashinalari (kutarma kranlar, liftlar), ekskavatorlar, gaz uskunalari magistral quvurlari ishini va portlovchi moddlarni ishlatish, saqlash va tashish ishlarini nazorat qiladi. III. Respublika sanepidemstansiya nazorati - Bu tashkilot havoni, suvni va tuprokni ifloslanishdan ogoxlantirish, shovqin va titrashni yo’qotish, sexlarning sanitariya xolatlarini yaxshilash (harorat, nisbiy namlik, yoritilganlik va x.k.) ishlarini nazorat qiladi. IV. Davlat yong’in nazorati - bu tashkilot yong’inga qarshi tadbirlarni, o’t o’chirish vositalarining xolatini, yong’in haqida xabar berish vositalarining ishini nazorat qiladi. V. Davlat energiya nazorati - bu tashkilot korxonalaridagi energiya sistemalarnining texnik ekspluatatsiyasini va xavfsizlik texnikasi koidalariga rioya qilishni nazorat qiladi. 3.Mehnat muhofazasi qonunlari buzilganligi uchun javobgarlik turlari. Davlat qonunchiligi mehnat muhofazasi koida va normalarining buzilishi uchun kat’iy javobgarlik belgilaydi. Javobgarlik turlari (3 turlidir): 1. Ma’muriy javobgarlik. (uyaltirish, xayfsan e’lon qilish, vaqtincha yoki butunlay past darajali ishga o’tkazish, imtiyozlarni cheklash. 2. Jinoiy javobgarlik.

Koidaning buzilishi baxtsiz xodisaga olib kelsa, bir yilgacha axloq tuzatish ishlariga yoki ozodlikdan maxrum qilish yoki besh minimal okladgacha shtraf, yoki ishdan bushatish choralari qo’llanadi. Koidaning buzilishi tan jarohatiga yoki mehnat qobiliyatini yo’qotishga olib kelsa, 3 yilgacha ozodlikdan maxrum qilish yoki bir yilgacha axloq tuzatish choralari qo’llanadi. Koidaning buzilishi kishining ulimiga yoki bir necha kishining og’ir tan jarohatiga sabab bо‘lsa, 5 yilgacha ozodlikdan maxrum bo’lishi mumkin - korxonadan chikayotgan chikindilar tufayli havo va suv xavzalarining ifloslanishi uchun 1 yilgacha axloq tuzatish ishlariga yoki besh minimal okladgacha jarima tulanadi. 3. Moddiy javobgarlik. Qonunsiz ravishda ishdan bushatilgan, majburiy ish koldirgan, kasbiy kasallik tufayli jabrlangan kishiga tulangan xakni raxbar lavozimidagi xodimdan qisman yoki to’liq undirib olish. 3. Jarohat va kasbiy kasalliklar. Jarohat - tana a’zolarini va to’qimalarni kutilmagan xolatda tashki ta’sir ostida shikastlanishidir. Jarohatlar ikki turli bo’ladi: 1 - ishlab chiqarish jarohatlari 2 - maishiy jarohatlar. Ishlab chiqarish jarohatlari uz navbatida - mexaniq (urib olish, kesilib ketishi, ezilish va x.k.); - kimiyaviy (ximiyaviy kuyishlar); - issiqlik (kuyish va muzlatib olish); - elektrik (elektr zarbalar); - aralash jarohatlar turlariga bo’linadi. Korxonalarda ko’pincha aralash jarohat turlari uchraydi. Kasbiy kasalliklar - bular ishlovchi uchun zararli ish sharoitlarining ta’siri natijasida hosil bo’ladi.

To’qimachilik, yengil sanoat va tolali materiallarni dastlabki ishlash (paxta tozalash zavodlari lubzavodlar) korxonalariga taalluqli kasbiy kasalliklar silikoz, pnevmokonioz, teri kasalliklari, dermatitlar, gidroadenitlar (ipakchilik korxonalari) va sh.u. Zararli ish sharoitlariga tananing ayrim a’zolarining yoki bir gurux mushaklarning uzoq vaqt majburan zurikish, sex havosiga tarkalib ketgan zararli moddadalrning ta’siri, yoqimsiz meteorologik sharoitlar, normadan yuqori shovqin, titrash, yoritilganlik, atmosfera bosimidagi katta tafovutlar. Jarohatlarni tatbiq qilish turlari. 1. Statistik turi. Bu turda jarohatlarning qaytarilishi chastota va og’irlik nisbiy ko’rsatkichlarida taqqoslab baho beriladi. bu yerda: K r - chastota koeffitsiyenti; a - hisobot vaqtida sodir bo ’ lgan jarohatlar soni ; b - ishlovchilarning ro’yxat bo’yicha soni; 1000 - solishtirma son.К с а 0 bu yerda: K o - og’irlik koeffitsiyenti; s - ishga yaroksizlik tufayli yo’qotilgan kunlarning umumiy soni. 2. Monografik turi. Bu yerda eng xavfli hisoblangan uchastka, sex yoki mashina tanlab olinadi va xar taraflama sinchiklab o’rganiladi. Masalan, mashina b о ‘lsa, xom-ashyoning berilishi, tayyor maxsulot chiqarilishi, texnologiyasi, kinematikasi, elektr sxemasi, chikindilar chiqishi, ekspluatatsiyasi va x.k. Natijada, nafaqat bo’lib o’tgan, balki bo’lishi mumkin bo’lgan, baxtsiz xodisalar sabablari xam aniqlanadi. Bu baxtsiz xodisalarni kamaytirish bo’yicha tadbirlar tuzish imkonini beradi. 3 . Topografik turi. Bu turi bo’lib o’tgan baxtsiz xodisalarni joylari bo’yicha o’rganish imkonini beradi. Butun baxtsiz xodisalar sex yoki korxona planiga

ma’lum belgilar bilan belgilanib beriladi. Yilning oxirida belgilar soniga qarab eng xavfli uchastka aniqlab olinadi. Bunga qarab profilaktik tadbirlar belgilanadi. 4. Iqtisodiy turi. Bu turda korxonaning jarohatlar tufayli ko’rgan zarari, hamda baxtsiz xodisalarning oldini olish tadbirlarining sotsial-iqtisodiy samaradorligi baholanadi. Xar bir baxtsiz xodisa haqida jabrlanuvchi yoki uz kuzi bilan ko’rgan odam darxol masterga, sex boshligi yoki ishboshiga xabar berishi kerak. Master bu haqida eshitgan zaxoti, jabrlanuvchiga yordamga oshikadi, ya’ni medpunktga xabar beradi, sex boshligiga xabar beradi va jarohat sodir bo’lgan sharoitni saqlab qolishga harakat qiladi. Sex boshligi zudlik bilan korxona bosh injeneriga va kasaba soyuz boshligiga xabar beradi. Taftish komissiyasi tuziladi. Unga mehnat muhofazasi injeneri xam kiritiladi. Bular baxtsiz xodisa sodir bo’lgan sharoit, uning sabablari o’rganilib, ularni ogoxlantirish bo’yicha tadbirlar tuziladi. Sex N-I formasida 4 ekzemplyarda baxtsiz xodisa haqida akt tuzadi va korxona bosh injeneriga tasdiklash uchun yuboradi. Korxona bosh injeneri 3 sutka davomida bo’lib o’tgan baxtsiz xodisani kurib chikib, aktni tasdiklashi va baxtsiz xodisaga sabab bo’lgan kamchiliklarni tuzatadi. Ayniqsa, ulimga olib kelgan yoki bir gurux kishilar bilan bo’lgan baxtsiz xodisalar aloxida sinchkovlik bilan taftish qilinadi va hisobga olinadi. Baxtsiz xodisalarni uz vaqtida taftish qilish, hisobga olish, tadbirlarni bajarish masalalari uchun korxona raxbarlari, bosh injener, sex boshliklari, masterlar va uchastka raxbarlari javobgardirlar. Korxona ma’muriyati jabrlanuvchiga uning talabi bilan baxtsiz xodisa haqidagi aktning tasdiklangan bir nusxasini taftish tugagan kundan uch kun keyindan kolmay kuliga topshirishi kerak. Baxtsiz xodisalar va kasbiy kasalliklarning sabablari asosan ikki turli: tashkiliy ish joyni konikarsiz tashkil qilish, texnik nazoratning yetarli emasligi, (yo’riqnomalarning uz vaqtida sifatli utilmasligi) va texnik-texnologik jarayonning

mukammal emasligi, to’siqlarning va yerga ulovchi qismlarning bo’lmasligi, nobop mikroiqlim sharoitlari, yoritilganlikning yetishmasligi va x.k. 5. Yo’riqnomalar o’tkazish va bilimlarni tekshirish. O’zbekiston respublikasi mehnat vazirligi tomonidan № 272 14.08.1996 yil mehnat muhofazasini o’qitish va bilimlarini tekshirish bo’yicha namunaviy nizom ishlab chiqqan va barcha korxona, tashkilot, muassasa, institut, ilmiy-tadkikot tashkilotlari, birlashma, assotsiatsiya, korporatsiya, xolding, tarmoq, vazirlik va x.k. mulk fermasidan kat’iy nazar malaka talablari hajmida ishchilar, raxbarlar, mutaxassislar, muxandis-texnik xodimlar uchun mehnat muhofazasidan bilimlarni majburiy nazorat qilish tartibi belgilangan.  5  Korxonaga ishga kirayotgan xar bir xodim mustakil ishlashga fakat xavfli ish usullari bo’yicha yo’riqnoma olgandan, maxsus malaka olgandan va bilimi tekshirilgandan keyin kuyiladi. Bug va issiqlik qozonlari, yuk kutarish kranlari, bosim ostida ishlovchi idishlar, elektr uskunalari, maxsus uskunalar kabi xavfli ishlarda ishlovchilar maxsus o’quv kurslarini bitirganlari haqida xujjatlari bо‘lsagina ishga ruxsat beriladi. Xodimlarni xavfsiz ish usullariga o’qitish va ularni to’g’ri tashkil qilish bo’yicha umumiy raxbarlik va javobgarlik korxona raxbarlariga va boshqaruv tashkilotlariga yuklanadi. Sexlarda va bo’limlarda ishchilarni va ustalarni xavfsiz ish usullariga urgatish shu sex va bo’lim raxbarlariga yuklatiladi. Xavfsiz ish usullariga o ’z vaqtida va sifatli o’qitishni nazorat qilish mehnat muhofazasi bo’limlari zimmasiga yuklatiladi. A . Ishchilar bilan yo ’ riqnoma o ’ tkazish . Yo ’ riqnomalar ikki xil bo ’ ladi : kirish yo ’ riqnomasi ish joyida o ’ tkaziladigan yo ’ riqnoma . Uz navbatida ish joyida o ’ tkaziladian yo ’ riqnoma 3 xil bo ’ ladi : dastlabki , davriy va navbatdan tashqari . Kirish yo ’ riqnomasi . Barcha ishga yangi kiruvchilar , boshqa korxonalardan xizmat safariga junatilganlar ( ish malakasi va stajidan kat ’ iy nazar ), hamda praktika utayotganlar va shog ’ irdlar kirish yo ’ riqnomasi utadilar . Kirish yo ’ riqnomasini korxonaning mehnat muhofazasi bo ’ yicha mas ’ ul xodimi yoki shu vazifa yuklatilgan boshqa raxbar xodimi o ’ tkazadi . Agar ishga

kabul qilish bevosita sexlarda b о ‘ lsa , kirish yo ’ riqnomasini shu sexning boshligi o ’ tkazishi kerak . Shikastlanganlarga dastlabki yordam kursatish , yong ’ in xavfsizligi va boshqa maxsus masalalar bo ’ yicha yo ’ riqnomalarni tegishli mutaxassislar o ’ tkazadilar . Kirish yo ’ riqnomasi maxsus adabiyot , kurgazmali kurollar bilan jixozlangan , mehnat muhofazasi xonasida , zamonaviy texnik vositalardan foydalangan xolda o ’ tkaziladi . Kirish yo ’ riqnomasi gurux bilan va yakka tartibda o ’ tkazilishi mumkin . Gurux bilan o ’ tkazilganda eshituvchilar soni 10 kishidan oshmasligi kerak . Kirish yo ’ riqnomasi o ’ tkazilganligi haqida maxsus jurnalga va ishchi kuliga topshiriladigan ishga kirish varakasiga yozib kuyiladi . Kirish yo ’ riqnomasining dasturi . 1. Korxona to ’ g ’ risida umumiy ma ’ lumot . 2. Mehnat muhofazasi : Xavfsizlik standartlari sistemalari haqida umumiy ma ’ lumot . Ish vaqti va dam olish vaqti. Ayollar va balogat yoshiga yetmaganlar mehnatini muhofaza qilish. Davlat, tarmoq va jamoat nazorati. Korxonada baxtsiz xodisalarni taftish qilish. Ichki mehnat tartibi koidalari. 3. Xavfsizlik texnikasi: Xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari va ulardan himoyalanish. Ishlab chiqarishda baxtsiz xodisalarning va kasbiy kasalliklarning asosiy sabablari. Xavfsizlik standartlar sistemalarida ishlab chiqarish jarayonlariga va uskunalarga kuyiladigan talablar. Uskunalarning asosiy xavfsizlik koidalari. Ogoxlantiruvchi, tusuvchi va signal beruvchi vositalar. Xavfsizlik ranglari va belgilari. Elektr tokining kishi organizmiga ta’siri. Shikastlanish turlari. Elektr toki bilan jarohatlanish xavfini oshiruvchi sharoitlar. Jarohatlarning oldini olish tartiblari.

Ish joyini xavfsiz tashkil qilish va saqlashga kuyiladigan talablar. Yuk kutarish va tashish mexanizmlari, ichki transport vositalaridan xavfsiz foydalanish koidalari. 4. Ishlab chiqarish sanitariyasi: Ishlab chiqarish muhitining asosiy sanitariya-gigiyenik omillari. Mehnat sharoitini yaxshilash bo’yicha asosiy tadbirlar (texnik va tashkiliy, sanitariya-gigiyenik, davolash-profilaktik). Ish joylari havosini almashti-rishning zarurati va tuzilishi. Yorug’likni to’g’ri tashkil qilish. Shovqinga qarshi tadbirlar. 5. Shaxsiy himoya vositalari, ulardan foydalanish meyor va koidalari. Himoya vositalariga kuyiladigan talablar. Korjomlar, maxsus poyafzallar. Kulni, boshni, betni, kuzni, nafas a’zolarini, kulokni himoya qilish Ogoxlantiruvchi moslamalar. 6. Shaxsiy gigiyena koidalari. Sanitariya kiyimlariga, poyafzallariga va vositalariga kuyiladigan talablar. 7. Korxonada yong’in xavfsizigiga kuyiladigan asosiy talablar. 8. Mexaniq jarohat olganda, quyganda, kislota va ishqorlar bilan quyganda, zaharlanishda, elektr va kuz jarohatlari olgandagi dastlabki yordam. 9. Xavfsizlik texnikasi yo’riqnomalari buzilganda qo’llanadigan javobgarlik. Ish joyida o’tkaziladigan yo’riqnoma. Barcha ishchilar kirish yo’riqnomasidan tashqari ish joyida o’tkaziladigan yo’riqnomalar xam olishi kerak. Ish joyida o’tkaziladigan yo’riqnomadan maqsad - xar bir ishchini to’g’ri va xavfsiz ish usullariga urgatishdir. Yo’riqnoma jarayonida ishchiga u ishlaydigan uskunada bajariladigan texnologik jarayon, uning harakat uzatish mexanizmlari, xavfli joylari, konstruktiv xususiyatlari, paydo bo’lishi mumkin bo’lgan xavflar, ishni xavfsiz bajarish usullari, ish joyini to’g’ri tashkil qilish va sh.u. masalalar tushuntiriladi. Yo’riqnoma o’tkazish ishchining bevosita raxbari bo’lgan ustaga yuklatiladi. Ayrim zarur xollarda bu yo’riqnoma tegishli mutaxassislar (mexaniq, energetik, texnolog, instruktorlik vaxta xodimlari va x.k.) ishtirokida o’tkaziladi.

Noelektrotexnik xodimlarga elektr xavfsizligi bo’yicha yo’riqnoma o’tkazish va malaka guruxi berish korxona bosh energetik xizmati xodimlari zimmasiga yuklatiladi. Ish joyida o’tkaziladigan yo’riqnoma ishni xavfsiz olish borish koidalari asosida sex boshliklari tomonidan tuzilgan va korxona bosh muxandisi tasdiklangan dastur bo’yicha olib boriladi. Bu yo’riqnomalar ro’yxatini korxona bosh muxandisi kasaba uyushmasi bilan birgalikda tasdiklaydi. Ish joyida o’tkaziladigan dastlabki yo’riqnoma ishchini mustakil ishlashga kuyishdan oldin yoki ish xarakteri o’zgargan xollarda o’tkaziladi. Korxonaga ishga kirayotgan ishchi kasbiy malakasini malakali va tajribali ishchiga, biriktirib kuyish orqali oshiradi. Bunday biriktirib kuyish sex boshligining unga javobgar uchta kursatilgan yozma farmoyishi bilan rasmiylashtiriladi. Dastlabki yo’riqnoma o’tkazish yo’riqnomalarni rasmiylashtirish jurnaliga yozib kuyish orqali mustaxkamlanadi. Barcha ishlar uta xavfli ishlarni bajarishga vazifa olishlaridan avval javobgar raxbar tomonidan yo’riqnoma olishlari va bu xakda jurnalga xavfsizlik choralari kursatilgan xolda rasmiylashtirilishi kerak. Ish joyida o’tkaziladigan yo’riqnomaning dasturi. 1. Texnologik jarayon va uskuna haqida umumiy ma’lumotlar. Asosiy xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari. 2. Ish joyiga kuyiladigan xavfsizlik talablari. 3. Uskunaning (mashina, stanok, mexanizm) tuzilishi. Xavfli joylari, to’siqlari, ogoxlantiruvchi moslamalari, blokirovka va signal berish sistemalari. 4. Ishga tayyorgarlik tartibi (uning sozligini, kerakli asbob-uskunalarning mavjudligini, yerga ulash va boshqa himoya vositalarining mavjudligini tekshirish). 5. Xavfsiz ishlash usullari, xavfli vaziyatlar paydo bo’lganda qilinadigan ishlar. 6. Korjomlar va shaxsiy himoya vositalari va ulardan foydalanish.

7. Ishchilarning elektr xavfsizligini ta’minlashga kuyiladigan asosiy talablar. 8. Sexda xavfsiz harakatlanish sxemasi. 9. Yuk ortish-tushirish va tashish ishlarida xavfsizlik talablari. Yuk kutarish va tashish uskunalari va mexanizmlarini xavfsiz ishlatish. Davriy yuri q noma Ishchining malakasi va ish stajidan kat’iy nazar xar olti oydan kup bo’lmagan muddatda xavfsiz ishlash usullari bo’yicha (davriy) yo’riqnoma o’tkazib turiladi. Davriy yo’riqnoma o’tkazib turishdan asosiy maqsad - ishchining asosiy va doimiy bajarib turadigan ishda xavfizlik koidalari bo’yicha bilimlarini yangilab va tuldirib turishdir. Davriy yo’riqnoma yakka tartibda va gurux bilan o’tkazilishi mumkin (bir xil kasbdagi ishchilar bilan) va sex yoki korxonada bo’lib o’tgan aniq misollarni talkin kilgan xolda suxbat o’tkaziladi. Turli sabablar bilan (ta’til, kasallik, mehnat safari va sh.u.) uz muddati-da yo’riqnoma o’tkazilmagan ishchilar bilan ishga chiqqan kunlari o’tkaziladi. Davriy yo’riqnoma o’tkazilganligi haqida jurnalga yozib rasmiylashtirib kuyiladi. Navbatdan tashqari yo’riqnoma. Navbatdan tashqari yo’riqnoma quyidagi xollarda o’tkaziladi: - texnologik jarayon o’zgarishi, bir uskuna o’rniga boshqa uskuna o’rnatilishi va x.k. mehnat sharoitini o’zgartirganda; - sexda, bo’limda yoki brigadada baxtsiz xodisa yoki avariya ruy berganda; - ishlarni xavfsiz bajarish bo’yicha yangi koida va yo’riqnomalarni ishchilar dikkatiga yetkazish zarurati tugilgan xollarda; - ishlab chiqarish intizomi koida va yo’riqnomalarning talablari buzilishi aniqlangan xollarda. Navbatdan tashqari yo’riqnomada ishchilarga dastlabki yo’riqnomaning shu yo’riqnoma utilishiga sabab bo’lgan qismigina kurib chiqiladi. Navbatdan tashqari yo’riqnoma xam dastlabki va davriy yo’riqnoma kabi bevosita boshlik (usta) tomonidan o’tkaziladi.

Navbatdan tashqari yo’riqnoma xam dastlabki va davriy yo’riqnoma kabi jurnalga yozib rasmiylashtiriladi, fakat bunda sababi kursatiladi. Ishchilarning bilimini tekshirish. Dastlabki yo’riqnomadan va malaka oshirishdan keyin (mustakil ishlashga ruxsat berishdan yoki boshqa ishga o’tkazishdan avval) ishchilar xavfsiz ishlash usullari bo’yicha yo’riqnoma va koidalardan bilimlarini tekshirish kerak bo’ladi. Bilimlarni tekshirish dastlabki, davriy va navbatdan tashqari turlarga bo’linadi. Bilimlarni tekshirish uchun korxona ma’muriyati tomonidan maxsus komissiya tuziladi va unga rais qilib sex boshliklaridan biri belgilarnadi. Zarurat bo’lganda, aniq sharoitdan kelib chikib komissiya tarkibiga mexaniqlar, energetiklar va boshqa mutaxassislar kiritilishi mumkin. Ishchiga dastlabki tekshiruvdan keyin ma’lum nusxada rasmiylashtirilgan shaxodatnoma beriladi. Bilimlarni tekshirish yo’riqnoma dasturi asosida sex boshliklari tomonidan tuzilgan savollar yuzasidan o’tkaziladi. Barcha ishchilar xar xil (maxsus tartibda) bilimlarini davriy tekshiruvdan o’tkazib turiladi. Bu tartib jadvali usta tomonidan tuziladi va sex boshligi tomonidan tasdiklanadi. Tartib jadvalining nusxasi 4-ilovada keltirilgan. Navbatdan tashqari tekshiruv texnologik jarayon o’zgarganda, yangi mexanizm va uskunalar o’rnatilganda, yangi koida va yo’riqnomalar tatbiq qilingan xollarda, ushbu koida va yo’riqnomalar buzilgan xollarda, hamda koida va yo’riqnomalar bo’yicha bilim yetarli bo’lmagan xollarda davlat nazorat tashkilotlari va korxona raxbarlari talabi bilan o’tkaziladi. Bilimlarni tekshirish natijalari jurnalga kayd qilinadi va ishchining shaxodatnomasiga yozib kuyiladi. Tekshiriluvchining bilimiga baho kuyishdan (yaxshi, konikarli, konikarsiz) tashqari uni mustakil ishlashga ruxsat berish haqida jurnalga xam yozib kuyilishi kerak. Jurnalning nusxasi 5-ilovada keltirilgan. Agar ishchi tekshiruv paytida konikarsiz bilim kursatsa, unga mustakil ishlashga ruxsat berilmaydi va ikki xaftadan oshmagan muddat ichida qayta tekshiruvdan o’tishi kerak.

Qayta tekshiruvga kelmaslik yoki sababsiz tayyorlanmasdan kelish mehnat intizomini buzish deb karaladi. Ushbu kamchiliklarga yo’l quygan ishchiga ichki mehnat intizomi koidalariga belgilanganidek, intizomiy choralar qo’llanadi.

Адабиётлар 1. А. Қ . Қ удратов Меҳнат муҳофазаси. Тошкент- 1995. 2. А. К . К удратов. Охрана окружаюшей среди на предприятиях хлопкоочистительной и шелковой промишленности. «Укитувчи» Тошкент - 1995. 3. И. Каримов. Ўзбекистоннинг ўз исти қ лол ва тара ққ иёт йўли - Т. Ўзбекистон Т.1. 1996 й. 4. И. Каримов. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли. Т. Ўзбекистон. Т 2.1996 й. 5. И. Каримов. Ўзбекистон и қ тисодий исло ҳ отларни чу?урлаштириш йўлида. Т.Ўзбекистон. Т З. 1996 й. 6. И. Каримов. Ўзбекистон ХХI аср бўса ғ асида: хавфсизликка та ҳ дид, бар қ арорлик шартлари ва тара ққ иёт кафолатлари. Т. 1997 й. 7. И. А. Каримов. Ўзбекистон ХХI асрга интилмокда. Т. Ўзбекистон. 1999 й. 8. А. Қ. Қ удратов. Саноат э кологияси.Тошкент- 1999. 9. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Тошкент. 8 декабр 1992 й. 10. Меҳнатни му ҳ оф а за қ илиш тў ғ исида Ўзбекистон Республикаси қ онуни. Тошкент, 6 май 1993 й. 11. Меҳнат кодекси. Тошкент, 26 май 1996 й. 12. Қ удратов О. Ипакчилик саноатида меҳнат муҳофазаси. Тошкент «Ўзбекистон» 1995 й. 300 б.

Похожие

Mehnat muhofazasining nazariy asoslari

Mehnatni muhofaza qilishning huquqiy va tashkiliy asoslari

Hayot faoliyat xavfsizligini taminlashni huquqiy me’yoriy va tashkiliy asoslari

Mehnatni muhofaza qilish fanining asosiy mazmuni va ijtimoiy ahamiyati

Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy asoslari mazmuni