Ҳаёт фаолияти хавфсизлигининг ҳуқуқий ва ташкилий асослари - БЖД - Рефераты

Ҳаёт фаолияти хавфсизлигининг ҳуқуқий ва ташкилий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88 KB

Ҳаёт фаолияти хавфсизлигининг ҳуқуқий ва ташкилий асослари Режа: 1. Ҳаёт фаолияти хавфсизлигининг ҳуқуқий асослари. Ишлаб чиқаришда фаолият хавфсизлигини таъминлаш бўйича қабул қилинган асосий қонунлар, стандартлар, низомлар, қоидалар ва меъёрий ҳужжатлар тизими. 2. Ишлаб чиқаришда фаолият хавфсизлигини бошқариш тизими, хавфсизликни таъминлашга оид тадбирларини режалаштириш. 3. Фаолият хавфсизлиги қонун-қоидаларига амал қилинишини назорат қилиш тизими, қоида ва талабларни бузганлик учун жавобгарлик.

Ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашда ҳар бир фуқаронинг бурч ва масъулияти соҳага тегишли ҳуқуқий-меъёрий хужжатларни билиш ва ҳаётга тадбиқ этишдан иборатдир. Мазкур масала, Ўзбекистон Республикасининг давлат сиёсати даражасигача кўтарилишида ҳам айнан шу мақсад, яъни ҳуҳуқий маданиятни юксалтириш назарда тутилган. Ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлаш мақсадига йўналтирилган меъёрий хужжатлар аҳоли муҳофазасининг ҳуқуқий асосини ташкил этади. Ҳар қандай мамлакатнинг демократик ва инсонпарварлик хусусиятларидан бири шу давлатдаги инсонга бўлган муносабат, инсон ҳақ- ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва унинг саломатлиги йўлидаги меъёрий ҳужжатларни қабул қилиши ва жорий этиши билан ўлчанади. Ўзбекистон Республикаси ўз мустақиллигига эришганидан сўнг ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашга қаратилган бир қатор қонунлар ва қарорлар қабул қилинган бўлиб, уларнинг ижросини таъминлаш фуқароларимизнинг хавфсиз турмуш ва меҳнат фаолиятини таъминлаш демакдир. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги, соғлом турмуш тарзига риоя қилиш, қулай атроф муҳитни сақлашга қаратилган қонунларни билиш ва уларга амал қилиш, қонун талаблари ва қоидаларига эътиборни кучайтириш, нафақат тарғиб қилиш, балки ижросини таъминлаш орқали юксак фуқаролик масъулияти адо этилади. Асосий қонунимиз Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси иккинчи бўлимида фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари алоҳида белгилаб қўйилган. Ҳусусан, 37 моддада ҳар бир шахс меҳнат қилиш, эркин касб танлаш, адолатли меҳнат шароитларида ишлаш ва қонунда кўрсатилган тартибда ишсизликдан химояланиш ҳуқуқига эгалиги ҳамда суд ҳукми билан тайинланган жазони ўташ тартибидан ёки қонунда кўрсатилган бошқа ҳоллардан ташқари мажбурий меҳнат тақиқланганлиги қайд этилган.

Республикамизда ишлаб чиқариш усуллари, мулк шаклидан қатъий назар меҳнатни муҳофаза қилишни илмий асосда ташкил этишни тартибга солиш, ҳамда фуқароларнинг соғлиғини ва меҳнатни муҳофаза қилишини таъминлаш мақсадида 1993 йил 6 май куни Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн иккинчи чақириқ, ўн иккинчи сессиясида “Меҳнатни муҳофаза қилиштўғрисида”ги қонун қабул қилинди. “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги қонун қуйидаги 5 та бўлим, 29 моддадан иборат: 1. Умумий қ оидалар. 2. Меҳнатни нг муҳофаза қили ни ш и ни та ъ минлаш. 3. Ишловчиларнинг меҳнатни муҳофаза қилишга доир ҳуқуқлар и ни руёбга чиқаришдаги кафолатлар. 4. Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бош қ а меъёрий хужжатларга риоя этилиши устидан давлат ва жамоатчилик назорати. 5. Меҳнатни муҳофаза қилиш т ўғ рисидаги қонунлар ва бош қ а меъёрий хужжатларни бузганлик учун жавобгарлик. Меҳнатни муҳофаза қилиш - бу тегишли қонун ва бошқа меъёрий ҳужжатлар асосида амал қилувчи, инсоннинг меҳнат жараёнидаги хавфсизлиги, сиҳат-саломатлиги ва иш қобилияти сақланишини таъминлашга қаратилган ижтимоий-иқтисодий, ташкилий, техникавий, санитария-гигиена ва даволаш-профилактика тадбирлари ҳамда воситалари тизимидан иборат. Мазкур қонуннинг 1-моддасида Ўзбекистон Республикаси фуқароларлари, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар меҳнатини муҳофаза қилиниши ҳуқуқига эгалиги белгиланган. 4-модда. Меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги давлат сиёсати: - корхонанинг ишлаб чиқариш фаолияти натижаларига нисбатан ходимнинг ҳаёти ва соғлиғи устуворлиги; - меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолиятни иқтисодий ва ижтимоий сиёсатнинг бошқа йўналишлари билан мувофиқлаштириб бориш;

- мулк ва хўжалик юритиш шаклларидан қатъи назар, барча корхоналар учун меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасида ягона тартиб-қоидалар белгилаб қўйиш; - меҳнатнинг экология жиҳатидан хавфсиз шароитлари яратилишини ва иш жойларида атроф-муҳит ҳолати мунтазам назорат этилишини таъминлаш; - корхоналарда меҳнатни муҳофаза қилиш талаблари ҳамма жойда бажарилишини назорат қилиш; - меҳнатни муҳофаза қилишни маблағ билан таъминлашда давлатнинг иштирок этиши; - олий ва ўрта махсус ўқув юртларида меҳнат муҳофазаси бўйича мутахассислар тайёрлаш; - хавфсиз техника, технологиялар ва ходимларни ҳимоялаш воситалари ишлаб чиқилиши ва жорий этилишини рағбатлантириш; - фан, техника ютуқларидан ҳамда меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ватанимиз ва чет эл илғор тажрибасидан кенг фойдаланиш; - ишловчиларни махсус кийим ва пойабзал, шахсий ҳимоя воситалари, пархез овқатлари билан бепул таъминлаш; - корхоналарда меҳнатнинг соғлом ва хавфсиз шарт-шароитларини яратишга кўмаклашувчи солиқ сиёсатини юритиш; - ишлаб чиқаришдаги ҳар бир бахтсиз ҳодисани ва ҳар бир касб касаллигини текшириб чиқиш ҳамда ҳисобга олиб боришнинг ва шу асосда ишлаб чиқаришдаги жароҳатланишлар ҳамда касб касалликларига чалинишлар даражаси ҳақида аҳолини хабардор қилишнинг мажбурийлиги; - ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисалардан жабрланган ёки касб касаллигига йўлиққан ишловчиларнинг манфаатларини ижтимоий ҳимоялаш; - касаба уюшмалари ва бошқа жамоат бирлашмалари, корхоналар ва алоҳида шахсларнинг меҳнатни муҳофаза қилишни таъминлашга қаратилган фаолиятини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш; - меҳнатни муҳофаза қилиш муаммоларини ҳал этиш чоғида халқаро ҳамкорликни йўлга қўйиш принципларига асосланади.

Меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги давлат сиёсати Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан амалга оширилади. 5-модда. Меҳнатни муҳофаза қилишни давлат томонидан бошкариш. - меҳнатни муҳофаза қилишни давлат томонидан бошкаришни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси амалга оширади. 9-модда. Корхоналар ва объектларни лойи ҳ алаш, қ уриш ва ишлатишда ишлаб чиқариш воситаларини тайёрлаш ва таъминлашда меҳнатни муҳофаза қилиш талабларига риоя этилишини таъминлаш. Ҳеч бир янги ёки қайта қурилаётган корхона, ишлаб чиқариш воситалари, агар улар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси бегилаган тартибда бериладиган хавфсизлик шаходатномасига эга бўлмаса, фойдаланишга қабул қилиниши ва ишга туширилиши мумкин эмас. Меҳнат хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган ва ишловчилар соғлиғи ва ҳаётига хавф туғдирувчи корхоналар фаолияти ёки ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш, улар меҳнат хавфсизлиги талабларига мувофиқ ҳолга келтиргунга қадар, Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартибда ваколатли идоралар томонидан тўхтатиб қўйилиши керак. 10-модда. Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича мутахассислар тайёрлаш. Ўзбекистон Республикасида давлат ва корхоналар олий ва ўрта махсус ўқув юртларида корхоналарнинг меҳнатни муҳофаза қилиш хизматларида ишлаш учун мутахассислар тайёрлашни таъминлайдилар. Олий ва ўрта махсус ўқув юртлари халқ хўжалиги турли тармоқларидаги ишлаб чиқариш хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда талабалар ва ўқувчилар меҳнатни муҳофаза қилиш курсини албатта ўтишларини ташкил этишлари керак. Вазирликлар, идоралар, концернлар, ассоциациялар ва бошқа хўжалик бошқаруви идоралари меҳнатни муҳофаза қилиш тизимида ишлаш учун мутахассисларнинг қайта ихтисослашувини таъминлайдилар.

13-модда. Корхоналарда меҳнатнинг соғлом ва хавфсиз шароитларини таъминлаш. Корхонадаги, ҳар бир иш жойидаги меҳнат шароити меҳнатни муҳофаза қилиш стандартлари, қоида ва меъёрлари талабларига мувофиқ бўлиши лозим. Корхонада меҳнатнинг соғлом ва хавфсиз шароитларини таъминлаш, ишлаб чиқаришнинг хавфли ва зарарли омиллари устидан назорат ўрнатилишини ташкил этиш ва назоратнинг натижалари тўғрисида меҳнат жамоаларини ўз вақтида хабардор қилиш маъмурият зиммасига юкланади. Меҳнат шароити зарарли ва хавфли ишлаб чиқаришларда, шунингдек ўта нохуш ҳароратли ёки ифлосланишлар билан боғлиқ шароитларда бажариладиган ишларда меҳнат қилувчиларга давлат бошқаруви идоралари белгилаган меъёрларда махсус кийим, пойабзал ва бошқа шахсий ҳимоя воситалари, ювиш ва дезинфекциялаш воситалари, сут ёки унга тенглашадиган бошқа озиқ-овқат маҳсулотлари, парҳез овқат бепул берилади. Корхонада меҳнатнинг соғлом ва хавфсиз шароитларини таъминлаш юзасидан маъмурият билан ходимларнинг ўзаро мажбуриятлари жамоа шартномаси ёки битимида кўзда тутилади. 14-модда. Корхонада меҳнатни муҳофаза қилиш хизматлари. Ходимлар сони 50 нафар ва ундан ошадиган корхоналарда махсус тайёргарликка эга шахслар орасидан меҳнатни муҳофаза қилиш хизматлари тузилади (лавозимлар жорий килинади). 19-модда. Ходимларни меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ўкитиш ва уларга йўл-йўриқлар бериш. Корхоналарнинг барча ходимлари, шу жумладан раҳбарлари ўз касблари ва иш турлари бўйича давлат назорат идоралари белгилаган тартиб ва муддатларда ўқишлари, йўл-йўриқлар олишлари, билимларини текширувдан ўтказишлари ҳамда қайта аттестациядан ўтишлари шарт.

Маъмурият барча янги ишга кираётганлар, шунингдек бошқа ишга ўтказилаётганлар учун ишларни бажаришнинг хавфсиз усулларини ўргатишни ташкил этишлари, меҳнатни муҳофаза қилиш ва бахтсиз ҳодисаларда жабрланганларга ёрдам кўрсатиш бўйича йўл-йўриқлар беришлари шарт. Ўта хавфли ишлаб чиқаришларга ёки касбий танлов талаб қилинадиган ишга кираётган ходимлар учун меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича имтиҳонлар топшириладиган ва кейин вақти-вақти билан қайта аттестациядан ўтиладиган ўқув ўтказилади. Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича белгиланган тартибда ўқитиш, йўл- йўриқлар бериш ва билимларни текширишдан ўтмаган шахсларни ишга қўйиш тақиқланади. Маъмурият ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилиш масалалари бўйича малакаси мунтазам ошириб борилишини таъминлаши шарт. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси Ўзбекистон Республикаси Олий мажлисининг 1995 йил 21 декабрь 162/1 сонли қарори билан тасдиқланиб 1996 йил 1 апрелдан амалга киритилган. Меҳнат кодекси 2 та қ исмдан иборат : 1. Умумий қисм . 2. Махсус қисм. Умумий қисм 4 та боб дан иборат бўлиб, 56 та моддани ўз ичига олади ў з ичига олади : I Боб. Асосий қоидалар (1-13 моддалар) II Боб. Меҳнатга оид муносабатларнинг субъектлари (14-20 моддалар) III Боб. Ходимлар ва иш берувчиларнинг вакиллиги (21-28 моддалар) IV Боб. Жамоа шартномалари ва келишувлари (29-56 моддалар) Махсус қисм эса 12 бобдан иборат бўлиб, 238 та моддани ўз ичига олади: V боб. Ишга жойлаштириш (57-71 моддалар) VI боб. Меҳнат шартномаси (72-113 моддалар)

VII боб. Иш вақти (114-125 моддалар) VIII боб. Дам олиш вақти (126-152 моддалар) IX боб. Меҳнатга ҳақ тўлаш (153-164 моддалар) X боб. Кафолатли тўловлар ва компенсация тўловлари (165-173 моддалар) XI боб. Меҳнат интизоми (174-184 моддалар) XII боб. Меҳнат шартномаси тарафларининг моддий жавобгарлиги (185-210 моддалар) XIII боб. Меҳнатни муҳофаза қилиш (211-223 моддалар) XIV боб. Айрим тоифадаги одамларга бериладиган қўшимча кафолат ва имтиёзлар (224-258 моддалар) XV боб. Меҳнат низолари (259-281 моддалар) XVI боб. Давлат ижтимоий суғуртаси (282-294 моддалар). Меҳнат кодекси 16 боб , 294 моддадан иборат. Меҳнатни муҳофазасига оид тадбирларни режалаштириш Меҳнат муҳофазасига оид ҳамма ишлар олдиндан тузилган режа асосида амалга оширилади. Бунинг учун меҳнатни муҳофаза қилишнинг номенклатура чора-тадбирлари режаси тузилиши керак. Номенклатура чора- тадбирлари режаси касаба уюшмаси қўмитаси билан келишилган ҳолда корхона маъмурияти томонидан тузилади. Унда ушбу корхонада меҳнат шароити, касб касалликлари ва ўз корхонасига инсон организмига таъсир қилувчи зарарли омилларнинг мавжудлиги асос қилиб олинади. Номенклатура чора-тадбирлари режасига бажарилиши лозим бўлган, иш шароитини яхшилашга олиб келадиган чора тадбирлар киритилиши лозим. Улар қуйидагича бўлиши лозим: 1. Бахтсиз ходисаларнинг олдини олишга қаратилган чора-тадбирлар. Бунга қўшимча химояловчи, муҳофаза қилувчи тўсиқ қурилмаларни ўрнатиш, муҳофаза қилишнинг автоматик туркумларини қўллаш, масофадан

туриб бошқариладиган асбобларни жорий қилиш, огоҳлантириш тизимлари, жараёнларни механизациялаш ва бошқалар киради. 2. Касб касалликларини камайтирадиган чора-тадбирлар. Бунга ишчиларга таъсир қиладиган ҳар хил зарарли моддалардан муҳофаза қилувчи воситалар ва мосламалар тайёрлаш, ҳамда уларни қўллаш, ҳаво алмаштириш тизимларини ўрнатиш, эски турларини қайта таъмирлаш, замонавий ишлаб- чиқариш жиҳоз ва дастгоҳлардан фойдаланиш, ҳаво хароратини, таркибини кузатадиган асбобларни ўрнатиш ва бошқалар мисол бўлади. 3. Иш шароитини яхшилашга қаратилган чора-тадбирлар. Бунга иш жойларини ёритиш, санитария-маиший хизмат кўрсатиш хоналари ҳолатини яхшилаш, махсус кийим, бош ва оёқ кийимлари билан ўз вақтида таъминлаш, меҳнатни муҳофаза қилиш хоналарини, кўргазмали қуролларни ташкил қилиш ва бошқалар киради. Номенклатура чора-тадбирларига сарфланадиган маблағ корхонанинг асосий фондидан ажратилиб, бу маблағлар фақат шу соҳаларга ишлатилиши лозим. Акс ҳолда маъмурият қонун олдида жавоб беради. Маблағларни сарфлаш касаба уюшмаси томонидан назорат қилинади. Корхона амалга оширилган тадбирлар ва маблағлар сарфи тўғрисида ҳар йили юқори ташкилотларга ҳисобот бериб туриши талаб этилади. Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар бошқа меъёрий ҳужжатларга риоя этилиши устидан давлат ва жамоатчилик назорати Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатларга ҳамма жойларда риоя этилиши устидан давлат назоратини бунга махсус ваколат берилган, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тасдиқлайдиган низом асосида ишловчи давлат идоралари амалга оширадилар. Меҳнат муҳофазаси бўйича қонунлар ижросини назорат қилиш, тартибга солиш қуйидаги давлат органлари ваколати доирасида белгиланган:

1. Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги. 2. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг санитария эпидемиология маркази. 3. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг ёнғин хавфсизлиги бош бошқармаси. 4. “Саноатконтехназорат” Давлат инспекцияси. 5. Ўзбекистон Республикасининг энергетика ва электрлаштириш Давлат акционерлик жамияти. Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги корхоналарда хавфсиз ишлаш, техника хавфсизлиги бўйича меъёрий қоидаларга, саноат санитарияси ва меҳнат гигиенасига ҳамда меҳнат қонунчилигига риоя қилиш масалаларини назорат қилади. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг санитария эпидемиология маркази хаво, сув ва тупроқни ифлослантиришдан огоҳлантириш, шовқин ва титрашни йўқотиш, корхоналарда санитария ҳолати талаб даражасида бўлишни таъминлаш (ҳарорат, нисбий намлик, ёритилганлик ва ҳ.к.) ишларни назорат қилади. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг ёнғин хавфсизлиги бош бошқармаси ёнғинни олдини олиш прафилактикаси ва унга қарши тадбирларни, ўт ўчириш воситаларининг ҳолатини, ёнғин ҳақида хабар бериш воситаларининг ишини назорат қилади. “Саноатконтехназорат” Давлат инспекцияси буғ қозонларининг тўғри ишлашини, босим остида ишлайдиган идишларни, юк кўтариш техникалари (кўтарма кранлар, лифтлар), экскаваторлар, газ ускуналари, магистрал қувурлар ишини, корхоналардаги ионлаштирувчи манбалар холати, ионлаштирувчи манбалар ва портловчи моддаларни ишлатиш, сақлаш ва ташиш ишларини назорат қилади. Ўзбекистон Республикасининг энергетика ва электрлаштириш Давлат акционерлик жамияти корхоналардаги энергия тизимларининг техник

эксплуатациясини ва хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилишни назорат қилади. Барча вазирлик, ташкилот, корхона ва муассасаларда меҳнат муҳофазаси қонунлари бажарилишининг олий назорати Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги зиммасига юклатилган. Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бошқа меъ ё рий ҳужжатларга риоя этилиши устидан жамоатчилик назоратини меҳнат жамоалари ва касаба уюшмаси ташкилотлар томонидан меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ўзлари сайлайдиган вакиллар амалга оширадилар. Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ўзлари махсус тай ё ргарликдан ўтган вакил иш жойларида меҳнат муҳофазасининг аҳволини монеликсиз текшириш, аниқланган камчиликларни бартараф этиш ва айбдор шахсларни жавобгарликка тортиш тўғрисида таклифлар киритиш ҳуқуқига эгадир. Меҳнат муҳофазаси бўйича вакилга ўз вазифаларни бажариш учун ҳар ҳафтада иш пайтида камида икки соат вақт ажратиб берилади ва ўртача иш ҳақи миқдорида ҳақ тўланади. Касаба уюшмалари давлат ва хўжалик идоралари олдида ходимларнинг меҳнати муҳофаза қилинишига доир ҳуқуқларини ҳимоя қиладилар, унинг рў ё бга чиқарилиши устидан назоратни амалга оширадилар, ана шу мақсадда ўз қарамоғларида низом асосида ишловчи меҳнат техник инспекциясига эга бўладилар, меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича давлат си ё сатини ишлаб чиқаришда, меъёрий ва ҳуқуқий фаолиятда иштирок этадилар. Меҳнат муҳофаза қилиш масалаларига доир барча меъ ё рий ҳужжатлар (стандартлар, қоидалар, меъ ё рлар, йўриқномалар ва ҳакозо) касаба уюшмалари олдиндан кўриб чиққанидан кейин тегишли идоралар томонидан қабул қилинади. Касаба уюшмалари ўз ташаббуси билан ё ки ишловчиларнинг илтимоси билан корхоналарда меҳнатни муҳофаза қилишга оид қонунлар ва бошқа меъ ё рий ҳужжатларга риоя этилишини, жамоа шартномалари ва битимлари бажарилишини текшириш, аниқланган камчиликларни бартараф этиш

тўғрисида қарорлар қабул қилиш ё ки маъмуриятга тақдимномалар киритишга ҳақлидир. Мансабдор шахслар уларни бажаришни асоссиз рад этган ё ки одамлар соғлиги ё ҳуд ҳа ё тига хавф туғдирувчи қонунга зид хатти-ҳаракатлар қилган, ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисаларни ҳисобга олишдан яширган тақдирда касаба уюшмалари айбдорларни эгаллаб турган лавозимидан бўшатишгача жавобгарликка тортиш, шунингдек аниқланган камчиликлар бартараф этилгунга қадар ишларни тўхтатиб туриш тўғрисидаги талаблар билан давлат ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларига мурожаат этишга ҳақлидирлар. Ходимнинг меҳнатини муҳофаза қилинишига бўлган ҳуқуқлари рў ё бга чиқарилиши устидан назоратни амалга ошириш чоғида касаба уюшмаларининг меҳнат бўйича техник инспекцияси исталган корхонани бемалол кўриш, аниқланган нуқсонларни бартараф этиш тўғрисида маъмуриятга кўрсатмалар бериш, мансабдор шахсларга жарима солиш, агар бундан бу ё н ишлатиладиган ускуналар меҳнат қилувчилар соғлиги ё ки ҳа ё тига хавф туғдирса ускуналар, участкалар, цехлар ишилари вақтинча тўхтатиб қўйиш, ишлаб чиқаришда ходим дучор бўлган бахтсиз ҳодисаларни текширишда қатнашиш ( ё ки уни мустақил ўтказиш)га ҳақлидир. Касаба уюшмалари белгиланган тартибда меҳнатни муҳофаза қилишга доир меъ ё рий ҳужжатларни ишлаб чиқишда ва келишиб олишда иштирок этадилар, улар билан келишиб олинмаган ҳужжатларнинг кучга киритилишига қарши тегишли давлат идоралари орқали протест киритиш ҳуқуқига эгадирлар. Касаба уюшмалари ишлаб чиқариш воситаларни синаш ва фойдаланишга қабул қилиш давлат комиссиялари ишида, ишлаб чиқаришдаги касб касалликларини текширишда, тиббий-меҳнат эксперт комиссияси (ТМЭК) мажлисларида иштирок этадилар, меҳнат муҳофаза қилишининг аҳволини, уни яхшилаш бўйича жамоа шартномаларида кўзда тутилган тадбирлар бажарилишини текширадилар ва уларнинг натижалари

юзасидан аниқланган нуқсонларни бартараф этишга қаратилган бажарилиши шарт таклифлар киритадилар. Хизмат вазифаларини бажариш чоғида майиб бўлиш ё ки саломатликка бошқача тарзда путур етиши туфайли келтирилган зарар қопланиши учун ҳамда ходимларнинг саломатлиги ва меҳнати муҳофаза қилинишига бўлган ҳуқуқлари чекланган бошқа ҳолларда касаба уюшмалари ўз ташаббуси билан ё ки ишловчиларнинг аризаларига биноан уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиб даъво аризалари билан судга мурожаат этишлари мумкин. Корхоналар меҳнатни муҳофаза қилишга доир талаблар таъминланмаганлиги учун ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисалар ва касб касалликларидан ижтимоий суғурта қилиш мақсадларига оширилган тарифлар бўйича маблағлар ажратадилар. Тарифлар меҳнат шароити, бажариладиган ишлар хавфлилиги, зарарлилиги ва оғирлигига боғлиқ ҳолда вақти-вақти билан қайта кўриб чиқилади. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлигининг меҳнат шароитлари давлат экспертизаси берган хулоса тарифларни қайта кўриб чиқиш учун асос ҳисобланади. Меҳнатни муҳофаза қилиш талабларига жавоб бермайдиган ишлаб чиқариш аҳамиятига молик маҳсулот ишлаб чиқараётган ва етказиб бера ё тган корхоналар истеъмолчиларга етказилган зарарни Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланадиган тартибда ва шартларда қоплайдилар. Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича стандартлар, қоидалар ва меъ ё рларнинг Ўзбекистон Республикасида белгиланган талабларига номувофиқ ишлаб чиқариш воситаларини, якка тартибдаги ва жамоани ҳимоялаш воситаларини, шу жумладан хориждан сотиб олинганларини сотиш ва тарғиб қилиш ғайриқонуний ҳисобланади. Бундай фаолият натижасида корхона олган фойда белгиланган тартибда давлат хисобига мусодара қилиниши керак.

Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар бузганлик учун жавобгарлик 27-модда. Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар бузганлик учун жавобгарлик Меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар бузилишида айбдор бўлган ёки давлат ва жамоатчилик назорати идоралари вакилларининг фаолиятига монелик қилаётган мансабдор шахслар Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартибда интизомий, маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортиладилар. Корхоналарнинг бошқа ходимлари меҳнатни муҳофаза қилишга доир меъёрий ҳужжатларнинг талабларини бузганлик учун белгиланган тартибда жавобгарликка тортиладилар. 28-модда. Ишлаб чиқаришда жабрланган ходимларга зиён етказганлик учун корхоналарнинг моддий жавобгарлиги Маъмуриятнинг айби билан ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодиса ёки касб касаллиги натижасида меҳнат қобилиятини тўлиқ ёки қисман йўқотган ҳодимга Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартиб ва миқдорда корхона бир марта бериладиган нафақа тўлайди ҳамда соғлигига етказилган шикаст учун товон тўлайди. Бир марта бериладиган нафақа миқдори жамоа шартномаси (битими) билан белгиланади ва жабрланувчининг бир йиллик маошидан кам бўлмаслиги лозим. Агар ходим даволаниш, протез қўйдириш ва тиббий ҳамда ижтимоий ёрдамнинг бошқа турларига мухтож бўлса, корхона жабрланган ходимга бу тадбирлар билан боғлиқ ҳаражатларни тўлайди, шунингдек жабрланувчининг касбини ўзгартириб қайта тайёрланишини ва тиббий хулосага мувофиқ ишга жойлашишини таъминлайди ёки ана шу мақсадлар учун келадиган ҳаражатларни қоплайди. 29-модда. Ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодиса оқибатида ходим вафот этган тақдирда корхонанинг моддий жавобгарлиги

Ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодиса оқибатида ходим вафот этган тақдирда корхона тегишли ҳуқуққа эга бўлган шахсларга моддий зиённи Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартиб ва миқдорларда қоплайди, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилаб қўядиган миқдорда бир марта бериладиган нафақа тўлайди.

Похожие

Ҳаёт фаолияти хавфсизлигининг ҳуқуқий ва ташкилий асослари

Ҳаёт фаолият хавфсизлигини таминлашни ҳуқуқий меъёрий ва ташкилий асослари

Хаёт фаолияти хавфсизлигининг назарий асослари

Ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлаш асослари

Ишлаб чикаришда хаёт фаолият хавфсизлигининг хукукий ва ташкилий асослари