Asab-psixik kasalliklar - Валеология - Рефераты

Asab-psixik kasalliklar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

A sab-psixik kasalliklar Reja: 1. Nevrit. 2. Nevralgiya. 3. Radikulit. 4. Miyelit. 5. Ensefalit. 6. Nevrozlar. 7. Epilepsiya. 8. Shizofreniya.

Nevrit – periferik nerv tolalarining yallig‘lanish kasalligidir. Sababi. Shamollash, gripp, angina va boshqa kasalliklarning asorati. Belgilari. Nerv tolalari sezuvchi va harakatlantiruvchi bo‘ladi. Ko‘pincha sezuvchi va harakatlantiruvchi nerv tolalar bir-biriga birlashgan bo‘ladi. Nevritda shu ikkita tola ham birdaniga yallig‘lanadi. Natijada nerv joylashgan sohaning terisi va muskullarida og‘riq, harakatlanishning buzilishi kuzatiladi. Son nervining nevrit kasalligi. Bunda son va boldirning oldingi va ichki sohasida og‘riq bo‘ladi. Sonni bukish, boldirni yozish, zinada yurish, ariqdan sakrash, o‘tirib turish qiyinlashadi. Tibbiy yordam . 1.Tez yordam chaqirib, yoki bemorni o`zini shifoxonaning nevrologiya bo`limiga yuboriladi. 2.Og‘riqni qoldirish uchun analgin, sinepar (bittasi)-1 tab. 2 marta. Kuchli og‘riqda analgin (baralgin) - 2 ml + novokain- 2 ml muskul orasiga. 3. Ampitsillin, oksatsillin, ampioks, sefazolin yoki boshqasi muskul orasiga. 4.Vitaminlar - B 1 , B 2 , B 6 , B 12 , nikotin kislota -1ml muskul orasiga, № 10. 5.Issiq kompress, parafin, ozokerit, UVCH, kvars, diatermiya, massaj almashtirib qo`llanadi. Yuz nervi nevralgiyasi – yuzning uch tarmoqli sezuvchi nerv tolasining (harakatlantiruvchi toladan alohida) o‘tkir yallig‘lanishidir. Sababi. Shamollash, gripp. Belgilari . Yuz sohasida vaqt-vaqti bilan xurujsimon paydo bo‘ladigan sanchuvchi og`riq takrorlanib turadi.Og‘riq bo‘yin, yelka, boshning ensa sohasiga tarqaladi. Og‘riq xuruji ko‘pincha ovqatlanayotganda, gaplashayotganda paydo bo‘ladi. Bemor chaynashga qiynaladi. Tibbiy yordam. 1.Bemor shifoxonaning nevrologiya bo‘limida yoki nevropatolog shifokor nazoratida uyida davolanadi. 2.Antibiotiklar: sefazolin, ampitsillin, ampioks kuniga 3 mahal muskul orasiga. 3.Vitaminlar: B 1 , B 2 , B 6 , B 12 , nikotin kislota 1 ml dan muskul orasiga, № 10.

4. UVCH, diatermiya, parafin, ozokerit, elektroforez (navbat bilan). Radikulit - Umurtqa pog`onasi atrofidagi nerv tolalarining yallig‘lanishi, zararlanishi. Sababi. Shamollash, og‘ir yuk ko‘tarish, noqulay harakatlar va shikastlanish. Belgilari. Joylashuviga qarab bo‘yin, bo‘yin-ko‘krak, bel-dumg‘aza radikulitlari farq qilinadi. Ko`pincha bel-dumg‘aza radikuliti uchraydi. Uning belgisi: bel sohasida og‘riq, harakatning qiyinlashuvi. Og‘riq bel sohasidan son, boldir, tovonga tarqalishi ham mumkin. Umurtqa pog`onasining o`ng yoki chap tomonidagi nerv tolalari yallig‘lanishiga qarab og‘riq bir tomonda kuchliroq bo`ladi. Shunga ko`ra bemor tik turganda va o‘tirganda og‘irligini sog‘ tomonga tashlaydi. Tibbiy yordam. 1.Bemor shifoxonaning nevrologiya bo‘limida yoki poliklinikaning nevropatolog shifokori nazoratida uyida issiq sharoitda to‘shakda yotib davolanishi kerak. 2.O’riqni qoldirish uchun analgin (baralgin)-2 ml, novokain -2 ml yoki reopirin- 5ml yoki diklofenak- 3 ml muskul orasiga, sinepar-1 tab.2 mahal ichishga va shuning mazi surtishga. 3.Antibiotiklar va fizioterapevtik muolajalar nevrit va nevralgiyadagidek. 4.Aloe-1 ml, steklovidnoe telo-2 ml, gumizol-2 ml muskul orasiga, navbat bilan № 10. 5.Novokain 2 % - 10 ml bilan og‘riqli nuqtalarga paravertebral blokada qilinadi. Miyelit. Orqa miya nerv to‘qimasining yallig‘lanish kasalligi. Sababi. Poliomiyelit, gripp, qizilcha, qizamiq, difteriya, tif, zotiljam, parotit kasalliklarining asorati, orqa miyaning yopiq va ochiq shikastlanishi, har xil kimyoviy zaharli moddalar ta‘siri. Belgilari.Orqa miyaning zararlangan sohasi pastidan chiqadigan nerv tolalari va ulardan ta`minlanadigan muskullarda parez va paralich (shol, yarim shol) holati vujudga keladi.

Masalan: orqa miyaning bo‘yin segmenti zararlanganda tananing bo‘yindan pastki barcha sohalarida harakatlanish va sezuvchanlik pasayadi yoki butunlay yo‘qoladi. Qo‘l-oyoqlari shol bo`ladi. Siydik va axlatni tuta olmaslik kabi asab buzilishlari vujudga keladi. Bel-dumg`aza terisida yotoq yaralar paydo bo‘ladi. Tibbiy yordam. 1. Bemor shifoxonaning nevrologiya bo‘limida davolanadi. 2. Uy sharoitida quyidagi tibbiy yordam ko`rsatiladi: - bemor issiq, tekis, qattiq to‘shakka yotqiziladi; - og`riq qoldiruvchilar: analgin (baralgin) 1-2 ml, + novokain-2 ml muskul orasiga. - antibiotiklar: ampitsillin, oksatsillin, ampioks, sefazolin (bittasi) muskul orasiga; - glyukoza-40 % - 10 ml, askorbin kislota-5% - 2 ml vena tomiriga; -prozerin 1 ml teri ostiga, № 10; - vitaminlar B 1 , B 2 , B 6 , B 12 1 ml muskul orasiga, № 10; - yotoq yaralar kvars lampasi bilan nurlantiriladi, sintomitsin emulsiyasi surtiladi; - parez va paralich bo‘lgan qo‘l-oyoq muskullarini massaj qilish. Ensefalit – bosh miya nerv to‘qimasining yallig‘lanishi tufayli vujudga keladigan og‘ir kasallik. Sababi. Gripp, angina, otit, pnemoniya, qizilcha,qizamiq, difteriya va boshqa kasalliklarning asorati. Belgilari. Kuchli bosh og‘rig‘i, tana haroratining 38-40є gacha va bundan ham yuqori ko‘tarilishi, qo‘l-oyoq muskullari tarangligining ortishi, ba‘zida tirishish, nafas, yurak faoliyatining buzilishi kabi o`ta og`ir holat kuzatiladi. Tibbiy yordam. 1.Tez yordam chaqirilib, shifoxonaning nevrologiya bo`limiga yuboriladi. 2.Tez yordam kelgunicha quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi: - og`riqqa qarshi analgin (baralgin) 1-2 ml, novokain-2 ml bilan muskul orasiga; - tirishish holatida magneziy sulfat – 25 %-5-10 ml + novokain -3 ml birga muskul orasiga;

- xloralgidrat 1% - 100 ml klizma, kordiamin - 1 ml teri ostiga. - Ampitsillin, oksatsillin, ampioks, sefazolin (bittasi) muskul orasiga. Nevrozlar - oliy nerv faoliyati buzilishi tufayli yuzaga keladigan psixik kasalliklar. Nevrozlar 3 turda bo`ladi: isteriya, nevrasteniya, psixasteniya. Isteriya. Belgilari. Asosiy belgisi isteriya tutqanog‘idir. Tutqanoq to‘satdan paydo bo‘lib, bemor qo‘li bilan yuzini berkitib, ko`rpa-to`shakni yopib oladi. Qo‘l- oyoqlari bilan tartibsiz harakat qiladi, yig‘laydi, kuladi. Ba‘zida nevrologik buzilishlar yuzaga kelishi mumkin: vaqtincha to‘satdan qo‘l-oyoqlarning harakatsizlanishi, og‘riq sezgisining yo`qolishi, ovozining chiqmay qolishi, gapirish qobiliyatining vaqtincha yo‘qolishi. Somato-vegetativ buzilishlar (yurak o‘ynashi, nafas qisishi), ruhiy buzilishlar (bezovtalanishi, ba‘zida hushini yo‘qotishi). Tutqanoq 10-20 minut, ba‘zan bir necha soat davom etishi mumkin. Tutqanoq o‘tib ketgandan keyin bemor o‘zida bo‘lgan o‘zgarishlarni, nojo‘ya harakatlarni to‘liq eslay olmaydi. Ayrim bemorlar tutqanoq paytida qorni og`rishiga shikoyat qilib, appenditsitni operatsiya qilishni talab qiladilar. Tibbiy yordam. 1.Bemor shifoxonaning nevrologiya bo`limida, yoki poliklinikaning nevropotolog shifokori nazoratida davolanishi kerak. 2.Tinchlantiruvchi dorilar: natriy brom 3 %-1 osh qoshiq, valerianaa 20-30 tomchi yoki 1 tabletka, novopassit (biopassit) 1 osh qoshiq (bittasi) 2-3 mahal ichiriladi. 3.Tutqanoq og‘ir kechganda va tez-tez takrorlanib tursa bemor shifoxonaning nevrologiya bo‘limida davolanishi kerak. Nevrasteniya. Bemor psixik holatining buzilishidir. Sababi. Uzoq muddat davom etgan salbiy hayajonlanish, qo‘rquv, xafalik, ishidan, oilaviy turmushidan qoniqmaslik, aqliy mehnatning miyoridan ko`pligi. Belgilari. Asossiz xavotirlanish, arzimagan tanbehlarga tez jahli chiqishi, xotirani pasayishi, xotirani pasayishi, yurak sohasida sanchiq.O`zining xotirasiga

ishonmasligi tufayli bir narsani to`g`ri bajarganini qayta-qayta tekshirishi. Masalan: gazni yoki elektr asbobini o`chirganini, eshikni qulflaganini… Tibbiy yordam. Bemor nevropatolog shifokor nazoratida davolanadi: 1.Kun tartibini gigiyena qoidasi asosida tashkil etish, aqliy mehnatni kamaytirish, gimnastika mashg`ulotlari bilan ko`proq shug`ullanish, sayr qilish. 2. Tinchlantiruvchi va uxlatuvchi dorilar: valeriana 1 tab. (25 tomchi), depress, donirmil, barbaval, bromizoval, fenibut (bittasi) - 1 tab. uyqu oldidan. 3. Organizmning umumiy quvvatini oshirish uchun: glyukoza 40% -20 ml, askorbin kislota -2 ml vena tomiriga, nikotin kislota -1 % - 1 ml, vitaminlar - B 1 , B 2 , B 6 -1 ml, B 12 - 200 mkg muskul orasiga (har biri 10 tadan). Jenshen, pantokrin, levzey ichishga (navbat bilan). 4. Fizioterapevtik muolajalar: sharko dushi, aylanma dush. Psixasteniya. Ruhiy buzilishlar bilan kechadigan kasallik holatidir . Sababi. Qo‘rqish, ruhiy aziyat, giyohvandlik, spirtli ichimliklar, og‘ir kechgan tug‘uruq, o‘smirlik va keksalik davridagi psixik o‘zgarishlar. Belgilari. 1.Psixozning depressiv kechishida bemorda doim tushkun kayfiyat, harakatsizlik, savolga javob bermaslik, odamlardan o‘zini olib qochish, ishyoqmaslik, vaqtini yolg‘izlikda va to‘shakda o‘tkazish kabilar. 2.Psixozning maniakal kechishida tartibsiz harakatlar, ma‘nosiz sergaplik, asossiz kulish va kayfiyatning yuqori bo‘lishi yoki aksincha jahli chiqib baqirish, janjallashish, murosasizlik. Tibbiy yordam.1.Bemor asab-psixik kasalliklar shifoxonasida yoki psixiatr shifokorining nazoratida uyda davolanishi kerak. 2.Tinchlantiruvchi dorilar: nevrasteniyaga o`xshash. Og`ir kechishida amiltriptilin 1 tabletka yoki 2 ml muskul orasiga. Epilepsiya . Tutqanoqli tirishish va hushini yo‘qotish bilan kechadigan asab- psixik kasallik. Sababi. Tug`ruq vaqtida yoki undan keyin chaqaloqlik, bolalik, o`smirlik davrida miyaning shikastlanishi, gripp, qizamiq boshqa kasalliklarning asorati tufayli ensefalit kasalligini o‘tkazish, ichakda gijja bo`lishi, irsiy moyillik.

Belgilari. Asosiy belgisi vaqt-vaqti bilan paydo bo‘ladigan tutqanoqli tirishish. Tutqanoq hech bir sababsiz to‘satdan paydo bo‘ladi. Ba‘zan bir necha daqiqa davomida quyidagi tutqanoq oldi belgilari kuzatilishi mumkin: o‘zini noxush sezish, bosh og‘rishi, jahli chiqishi, rangining oqarishi, qaltirashi, yuz muskullari dirillashi. Tutqanoqli tirishish boshlanishi bilanoq bemor hushini yo‘qotadi va yiqiladi. Uning qo‘l-oyoqlari qaltiraydi, nafas olishi qiyinlashadi, og‘zidan ko‘pik keladi, tishini g‘ijirlatadi, tili orqaga tortilishi va nafas yo`lini to`sib qo`yishi mumkin. Tibbiy yordam. 1.Bemor asab-psixik kasalliklar shifoxonasida yoki psixiatr shifokorning nazoratida uyida davolanishi kerak. 2.Tutqanoq paytida bemor to‘shakka boshini balandroq qilib, yonboshlab yotqiziladi.Yoqa tugmalari, belbog‘i, kamari yechiladi. 3. Paxtaga nashatir spirti tomizib hidlatiladi. 4.Tilini tishlab olmasligi uchun temir qoshiq dastasiga bint o‘rab tishlari orasiga qo`yiladi va shu qoshiq bilan tili bosib turiladi. 5.Og‘zidan oqayotgan so‘lak rezina balloncha bilan tortib olinadi, sochiq bilan artib turiladi. 6.Tutqanoq bir necha daqiqada to`xtashi mumkin.Agar tutqanoq uzoq davom etaversa tez yordam chaqiriladi, u kelgunicha quyidagi tibbiy yordam ko‘rsatiladi: - 25 %-5-10 ml - magneziy sulfat + 2 ml -novokain muskul orasiga. 7.Tirishish o‘tib ketgandan so‘ng, bemor psixikasini tinchlantirish uchun: valeriana-25 tomchi (1 tab), novopassit (biopassit) 1 osh qoshiq, kuniga 2 mahal. 8. Psixiatr (nevropatolog) nazoratida bemor benzonal, geksamidin, glyuferol, trimetin tabletkalarini (bittasi) navbat bilan qabul qilishi kerak. 9. Nevropatolog nazoratida piratsetam, aminalon, pentogam navbat bilan beriladi. a) serebrolizin-1 ml muskul orasiga har kuni 1 marta, № 10-20. Shizofreniya. Inson shaxsiyatining o‘zgarishi bilan kechadigan og‘ir psixik kasallikdir.

Sababi: Kasallik avloddan-avlodga beriladi. Bundan tashqari kasallikning kelib chiqishi to‘g‘risida bir necha xil taxminlar mavjud. Bular: bosh miya shikastlanishi, narkotik moddalarni ko‘p miqdorda qabul qilish, psixik aziyat chekish, o‘ta hayajonlanish, qo‘rqish kabilar nasldan o`tgan va yashirin kechayotgan kasallikni namoyon bo‘lishiga sabab bo`ladi. Belgilari. Shizofreniyaning oddiy (yengil) va paranoid, katatonik (og`ir) turlari bo‘ladi. Shizofreniyaning oddiy (yengil) turida bemor o‘zini kasal ekanligini bilmaydi. Uning atrofidagilar ham e‘tibor bilan kuzatmasalar, hech narsa sezmasliklari mumkin. Bemor uzoq vaqt sinchkovlik bilan kuzatilganda uning psixikasida quyidagi buzilishlarni aniqlash mumkin: - vaqt-vaqti bilan sababsiz jahli chiqadi, atrofdagilar bilan asossiz janjallashadi, tortishadi; - boshqalar ixtiyoriga zid bo‘lgan ishlarni amalga oshirmoqchi bo‘ladi; - o‘qishga, ishga sababsiz bormaydi; - U hammani o`ziga itoat qildirmoqchi bo`ladi. Shizofreniyaning paranoid, katatonik kabi og‘ir turlarida bemorda vaqt-vaqti bilan ko‘rish va eshitish galyutsinatsiyalari paydo bo‘ladi. Ko‘ziga qo‘rqinchli hayvonlar, qurol ushlagan odamlar ko‘rinadi, qulog‘iga qo‘rqinchli, yoqimsiz tovushlar eshitiladi. Bunday paytda bemorning psixikasi o‘ta buziladi, atrofdagi odamlar, hatto o‘z yaqinlari ham unga dushmandek ko‘rinadi. Shuning uchun ko‘ziga ko‘ringan odamni haqoratlaydi, shikast yetkazishi ham mumkin. Tibbiy yordam. 1.Shizofreniya bilan kasallangan bemor psixik kasalliklar shifoxonasi ro`yxatiga olinadi va psixiatr nazoratida muntazam ravishda davolanib turadi. 2.Kasallikning yengil turida va og`ir turlarining xuruj qilmagan davrida uyida psixiatr shifokorning nazoratida vaqt-vaqti bilan bemorga quyidagi tinchlantiruvchi dorilar beriladi: nitrozepam, pirazilol, tizersin, inkazan navbat bilan (bittasi) 1 tabletka kuniga 1-2 mahal.

3.Kasallikning og‘ir turida, ya’ni ruhiy buzilish kuchayganida, bemorni psixik kasalliklar shifoxonasiga yotqizib davolanadi. U qulflangan xonaga joylashtiriladi.

Asosiy adabiyotlar: 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

Похожие

O‘tkir terapevtik kasalliklar

Irsiy va tug`ma kasalliklar

Ruhiy va jismoniy zo`riqishlar

Valeologiya asoslari fani haqida tushuncha. sog`liq. kasallik. Uchinchi holat

KO`PAYISH VA RIVOJLANISH.