Arteriya qon-tomiri kasalliklari va ularning asoratlari - Валеология - Рефераты

Arteriya qon-tomiri kasalliklari va ularning asoratlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41.5 KB

A rteriya qon-tomiri kasalliklari va ularning asoratlari Reja: 1. Gipotoniya. 2.Gipertoniya 3.Gipertonik kriz. 4.Miya insulti. 5.O`tkir qon-tomir yetishmovchiligi kasallik holatlari.

Gipotoniya - arterial qon bosimining normaga nisbatan pasayishi bilan surunkali kechadigan xastalik. Ammo, arterial qon bosimining normaga nisbatan ozroq pasayishi yaxshi chiniqqan sportchilarda, jismoniy mehnat bilan shug`ullanadigan, o`zini sog`lom his etadigan odamda ham bo`lishi mumkin. Bu kabi holat xastalik emas, balki odam organizmining fiziologik holati sifatida talqin etiladi. Sababi . Og`ir o`tgan yuqumli kasalliklar (ichterlama, ichburug‘, zotiljam va hokazo) ning asorati, me’yorida ovqatlanmaslik, jismoniy charchash, uzoq vaqt ruhiy aziyat chekish kabilar. Belgilari. Asosiy belgisi arterial qon bosimining normaga nisbatan pasayishi hisoblanadi. Qon bosimini pasayishi asosida bemorga tashxis qo`yiladi. Bunda arterial qon bosimini normal ko`rsatgichi odamning yoshiga qarab quyidagi ko`rsatgichlarda bo`lishini e`tiborga olish kerak. Arterial qon bosimining pastki normal ko`rsatgichi: - 25 yoshgacha – 100/60 mm simob ustuniga teng; - 25-40 yoshda-105/65 mm simob ustuniga teng; - 40-80 yoshda – 110/70 mm simob ustuniga teng. Arterial qon bosimining pastki ko`rsatgichi yuqoridagi ko`rsatgichlardan past bo`lsa, boshqa klinik belgilar bilan solishtirgan holda, mazkur odamga gipotoniya kasalligi deb tashxis qo`yiladi. Gipotoniyaning klinik belgilari quyidagilardan iborat: yotgan holatdan tik turgan holatga o`tganida boshi aylanadi, boshida og`irlik seziladi. Yurganida, harakat qilganida tez charchaydi, bo`g`imlari va muskullarida uvishish, kuchsiz og`riq bo`ladi. Ko`pincha boshning orqa (ensa) sohasi og`riydi. Bemorni tekshirganda quyidagilarni aniqlash mumkin: lablari, quloq suprasi, barmoq uchlarida sezilar-sezilmas ko`karish, qo`l-oyoq barmoqlari sovuq, nam bo`ladi.Bu odam ozroq hayajonlansa yuzi, bo`yni, ko`kragining terisi oqaradi, kam hollarda aksincha qizaradi. Yurak urishi kuchsiz, tomir urishi kuchsiz bo`lib, tezlashib va sekinlashib turadi.

Tibbiy yordam va maslahat berish. 1.Bemor ertalab uyqudan uyg`onganda o`rnidan darrov turmasdan, yotgan joyida 10 marta qo`llarini yuqoriga ko`tarib va tushirib chuqur nafas olish va nafas chiqarish mashg`ulotini bajarishi lozim. O`rnidan turgandan keyin ham shu mashg`ulotni 10-20 marta bajarishi maqsadga muvofiq bo`ladi. 2.Ovqatlanishi kuniga 4 mahal. 3. Ovqati tarkibida go`sht,tuxum,baliq,sut-qatiq,pishloq,meva va sabzavotlar yetarli bo`lishi kerak. 4.Dorilardan: - mezaton 0,5-1 ml teri ostiga kuniga 1 mahal, jami 10 ta; - vitamin B 1 ,B 6 -1 ml dan, askorbin kislota-2 ml,vitamin B 12 -100-200 mkg.Bular bir vaqtning o`zida, lekin shpritsga bittasini olib in`yeksiya qilgach, so`ngra ikkinchi va uchinchisini olib ketma-ket ikkala dumbaning tashqi yuqori sohalariga yuboriladi.; - kofein 1-2 ml teri ostiga yuboriladi (zarur bo`lganida); - arterial qon bosimi juda past bo`lsa (80/40): Dofamin-5 ml + natriy xlorning- 0,9 % -100 ml, yoki glyukozaning -5 % - 100 ml eritmasiga qo`shib venaga tomchi usulida; - ATF - 1 ml muskul orasiga kuniga bir mahal, 10 kun. Gipertoniya - arterial qon bosimining normadan oshishi bilan surunkali kechadigan xastalik. Sababi. Sog‘lom turmush tarziga rioya qilmaslik, ya’ni, chekish, spirtli ichimlik, sho‘r va yog‘li taomlarni ko‘p iste’mol qilish, aqliy zo‘riqish, tez-tez hayajonlanish, asabiylashish, aziyat chekish, surunkali kechadigan nefrit, piyelonefrit kasalliklarining asorati sifatida yuzaga keladi. Belgilari. Bemorning arterial qon bosimi normadan oshgan, ya`ni 130/80 mm dan yuqori bo`ladi. Kasallikning yengil-og‘ir kechishiga ko‘ra maksimal bosim 140-250 mm gacha va bundan ham yuqori ko`tarilishi mumkin (normada maks.bosim-110-130 mm simob ustiniga teng,minimal bosim-65-80 mm).

Ko`pincha boshning tepa, peshona sohalari og`riydi, boshi aylanadi, quloqda g‘uvillash, ko‘z oldining qorong‘ulashuvi, ko`z ichida og`riq sezilishi mumkin. Ba‘zida yurak sohasida tez o‘tib ketadigan sanchuvchi, g‘ijimlovchi og‘riq, asabiylashish, tez charchash, mehnat qobiliyatining pasayishi kuzatiladi. Tibbiy yordam.1.Bir kunlik ovqat tarkibidagi tuz miqdorini 4 g gacha kamaytirish (normada 6-7 g) 2. Tuzlangan, qovurilgan taomlarni kam iste’mol qilish. 3. Spirtli ichimliklar, chekish kabi zararli odatlardan voz kechish. 4. Aqliy va jismoniy mehnatni me`yorida bajarish. Asabiylashmaslik. 5. Uyquning 8 soatdan kam bo`lmasligi, uxlash oldidan kamida 30 minut toza havoda bo`lish. 6. Dorilardan: - Arterial qon bosimi kamroq ko‘tarilgan bo‘lsa, papazol, raunatin (bittasi)-Ѕ-1 tabletka 1-2 mahal; - Arterial qon bosimining ko‘tarilishi o‘rtacha bo‘lsa-adelfan, korinfar, atenalol, elanopril, pumpan (bittasi) - Ѕ-1 tab. 2 mahal; - Arterial qon bosimining ko‘tarilishi juda yuqori bo‘lsa: - Tevetin 1 tab. (kapsula) – ertalab 1 marta, 2 hafta; - Konkor-1/2-1 tab. ertalab 1 mahal, - Dibazol – 1 % - 1-2 ml muskul orasiga; - Magneziy sulfat - 25 %-5 ml + novokain -2 ml muskul orasiga (zarur bo`lganida); 7. Gipertoniya kasalligi yillar davomida surunkali kechadi. Shuning uchun bemor poliklinikaning kardiolog shifokori nazoratida muntazam davolanishi kerak. Gipertonik kriz – gipertoniya kasalligi bo‘lgan bemorda arterial qon bosimining to‘satdan juda baland ko‘tarilishi tufayli yuzaga keladigan og‘ir kasallik holatidir.Ya`ni gipertoniyaning asorati hisoblanadi. Sababi. Gipertoniya kasalligi bo‘lgan bemorning o‘ta hayajonlanishi, qayg‘urishi, ruhiy-jismoniy zo‘riqishi, birdaniga ko`p miqdorda yuqori kaloriyali taomlarni iste’mol qilishi (qovurilgan go‘sht, kavob, tandir go‘sht, qovurilgan

baliq, tuxum kabilar), spirtli ichimlik iste’mol qilishi, ob-havo o`zgarishlarining organizmga noqulay ta`siri. Belgilari. Bemorda to‘satdan kuchli bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, ko‘z oldida qorong‘ilik, ko`z ichida og`riq, quloqda shovqin, ko‘ngil aynish, qusish holati paydo bo‘ladi. Ba‘zida yurak sanchadi, g‘ijimlaydi, yuzlari, bo`yni, ko`kragi terisida qizil dog`lar paydo bo`ladi. Arterial qon bosimi maks.-180-220, minimal-110-160 mm.gacha va bundan ham oshishi mumkin. Juda og‘ir kechganida bosh miya to‘qimasida qon aylanishining buzilishi tufayli qo‘l-oyoq muskullarida uvishish, yuz muskullarining tortilishi, qovoqlarning pirpirashi kabilar kuzatilishi mumkin. O`z vaqtida birinchi tibbiy yordam ko`rsatilmasa miya insulti yuzaga kelishi mumkin. Tibbiy yordam. 1.Bemor boshini baland qilib yostiqqa suyab yarim o`tqazib qo`yiladi (Agar iloji bo`lsa kresloga suyab, yarim o`tirgan vaziyatda joylashtiriladi). 2. Tez yordam chaqiriladi. Tez yordam kelgunicha quyidagicha birinchi tibbiy yordam ko‘rsatiladi: - oyoqlariga issiq grelka qo`yiladi; - arterial qon bosimini tushiruvchi dorilardan: - magneziy sulfat - 25 % -5-10 ml + 0,5 %- 2 ml novokain qo‘shib muskul orasiga; - Dibazol -1%-1-2 ml muskul orasiga; - yoki Teveten –1 tabletka ichiriladi; - Gipotiazid - 1 tabletka ichiriladi, yoki laziks -2 ml muskul orasiga yuboriladi; - yurak faoliyatini yaxshilash uchun valokordin (korvalol) 25 tomchi ichiriladi; - yurak sohasida og‘riq bo‘lsa nitroglitserin (validol) 1 tab. til ostiga. Miya insulti - miyaning biror arteriya qon tomiri yorilishi tufayli miya to‘qimasiga qon quyilishi (gemorragik insult), yoki miyaning biror arteriya tomirining o‘ta torayishi (to`silishi) tufayli miya to‘qimasining ma‘lum qismini qonsizlanishi (ishemik insult) natijasida vujudga keladigan hayot uchun o‘ta xavfli kasallik holatidir.

Sababi. Yuqorida bayon etilgan gipertonik kriz kasalligi holati yuzaga kelganida o`z vaqtida aniqlamaslik va davolamaslik. Belgilari. To‘satdan bemorning boshi, ko`zi og‘riydi, ko‘ngli aynib, qusadi. Yuzi to‘q-qizil tusga kiradi, pastki labi osilib qoladi, nafas olishi tezlashadi, shovqinli bo‘ladi, sovuq ter bosadi, o‘ng yoki chap qo‘l-oyoqlari falajlanadi, yuzining o‘ng yoki chap tomoni qiyshayib qoladi, hushini yo‘qotadi. Tibbiy yordam. Bemorning boshini baland qilib yarim o`tirgan vaziyatda suyab yotqiziladi. Tez yordam chaqiriladi. U kelgunicha quyidagi tartibda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatiladi: 1. Nafas olishini yaxshilash, tili orqaga ketib qolishini oldini olish uchun: - shpatel yoki temir qoshiq dastasiga bint o`rab tilini bosib turiladi yoki maxsus qisqich yordamida bemorning tili og`zidan tortib qo`yiladi. 2.Qon bosimi 160/100 mm dan yuqori bo`lsa: - magneziy sulfat -25 % -5-10 ml + 0,5 %-2ml novokain muskul orasiga; - yoki Dibazol-0,5 %-2-3 ml muskul orasiga. 3.Miyada qon aylanishini yaxshilash uchun: - kurantil (dipiridamol) – 2 ml muskul orasiga. 4.O`pka shishi paydo bo`lsa: - laziks (furosemid) – 1-2 ml muskul orasiga. 5.Tirishish holati paydo bo`lsa: - magneziy sulfat 25 %-5-10 ml + 0,5 %-3 ml novokain muskul orasiga. Insult turini aniqlash imkoni bo`lsa: a) agar bemorda ishemik insult bo`lsa: geparin -5000-7000 TB har 4 soatda muskul orasiga; b) agar bemorda gemorragik insult bo`lsa: ditsinon-4 ml muskul orasiga; 6.Bosh miya nerv to`qimasining hayotiy funksiyasini saqlash uchun: a) Piratsetam (nootropil) – 20 %-5-10 ml muskul orasiga; b) Tokoferol atsetat – 5 %-1 ml muskul orasiga (iliq holda). 7.Takror qusish va hiqichoq bo`lsa: a) Serukal – 2 ml muskul orasiga;

b) Etapirazin – 10 mg ichishga (iloji bo`lsa). O’tkir qon tomir yetishmovchiligi – obmorok (hushdan ketish), kollaps, shok holatlari sifatida namoyon bo‘ladi. Obmorok (hushdan ketish) – to`satdan bosh miya qon tomirlarining torayishi natijasida miyada qon aylanishining buzilishidir. Sababi . Qo‘rquv, hayajonlanish, kuchli og‘riq, o‘ta jismoniy charchash, havosi buzilgan – dimiqqan xonada (hammomda) uzoq muddat bo‘lish. Belgilari. To‘satdan bemorning rangi oqaradi, sovuq ter bosadi, ko‘z oldi qorong‘ilashadi va hushdan ketadi. Tibbiy yordam. Bemorni boshini past, oyoqlarini baland qilib yotqiziladi. Tugmalar bo‘shatiladi, yuziga sovuq suv sepiladi, nashatir spirt bilan namlangan paxta hidlatiladi.Bu tadbirlar natijasida hushiga kelmasa kofein, kordiamin, kamfora (bittasi) 1-2 ml teri ostiga yuboriladi. Kollaps-qon tomirlarida harakatlanib turuvchi qon miqdorining to‘satdan kamayishi tufayli qon aylanishining o`tkir bo`zilishidir. Sababi. Qon yo‘qotish, ichterlama, gepatit, gripp, miokardit, ekssudatli perikardit, bo‘g‘ma kabi kasalliklarning asorati sifatida yuzaga keladi. Belgilari. Bemor o‘ta holsizlanadi, karaxt holda bo‘ladi, boshi aylanadi, yuzlari oqaradi, lablari ko‘karadi, qo‘l-oyoqlari soviydi, nafasi yuzaki va tezlashadi, yurak va tomir urishi kuchsizlanadi, arterial qon bosimi normadan pasayadi. Tibbiy yordam. 1.Bemorning boshini pastroq qilib yotqiziladi. 2. Tez yordam chaqiriladi. 3.Tez yordam kelgunicha quyidagi tadbirlar o‘tkaziladi: - oyoqlariga issiq grelka ro‘molga o‘rab qo‘yiladi, shirin choy ichiriladi; - kofein, kordiamin, kamfora, efedrin (bittasi) - 1-2 ml teri ostiga yuboriladi; - maksimal arterial qon bosimi 90 mm, minimal bosim 50-40 mm dan ham past bo‘lsa, mezaton - 0,5-1 ml, yoki adrenalin-0,1%-0,5-1,0 ml teri ostiga. Shok – organizmda qon aylanishining og‘ir buzilishi tufayli vujudga keladigan, hayot uchun o`ta xavfli kasallik holatidir.

Sababi. Og‘ir jarohatlanish, kuyish, qon yo‘qotish, miokard infarkti, dori va kimyoviy moddalar bilan zaharlanish, hashoratlar (ilon, chayon, qoraqurt, zambur) zahariga odam organizmining allergik sezuvchanligini o‘ta oshishi. Belgilari. Bemorning ahvoli juda og‘ir va u karaxt holatda bo‘ladi, rangi oqaradi, qo‘l-oyoqlari soviydi, sovuq ter bosadi, lablari ko‘karadi, ko‘z qorachig‘i kengayadi, vaqt-vaqti bilan hushini yo‘qotishi mumkin. Yurak va tomir urishi kuchsiz, arterial qon bosimi normadan pasayadi, ayrim hollarda maksimal arterial bosim-50-30 mm gacha, minimal bosim -10-20 mm gacha pasayishi mumkin. Bunda yurak aritmiyasi yuzaga keladi, ya`ni yurak to`xtab-to`xtab juda kuchsiz uradi. Tibbiy yordam. 1. Bemor boshini past qilib yotqiziladi. 2. Tez yordam chaqiriladi. 3.Tez yordam kelgunicha quyidagicha birinchi tibbiy yordam ko‘rsatiladi: - agar shok holati jarohatlanish, kuyish tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa, og‘riq qoldiruvchi dorilar: analgin (baralgin)-1-2 ml, demidrol-1 ml, novokain 0,5 %-2 ml muskul orasiga; - pasaygan arterial qon bosimini ko‘tarish uchun: - adrenalin 0,1% - 0,5-1 ml, yoki mezaton- 0,5-1 ml teri ostiga; - shuningdek, kordiamin, kofein, kamfora (bittasi) 1- 2 ml teri ostiga (zarur bo`lganida); Bemor shifoxonaning reanimatsiya bo`limida davolanadi.

Asosiy adabiyotlar: 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

Похожие

Qon, qon aylanish tizimli fiziologiyasi, yosh hususiyatlari. Organizm ichki muhit- qon, limfa suyuqligi, ularning tuzilishi

Aseptika va antiseptika qon oqishi va qon yo‘qotish

Qon. Yurak-tomir va nafas olish tizimi

O‘tkir jarrohlik kasalliklari

Ruhiy va jismoniy zo`riqishlar