ANTROPOZOONOZ INFEKSIYALAR - Валеология - Рефераты

ANTROPOZOONOZ INFEKSIYALAR

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

A ntropozoonoz infeksiyalar Reja: 1.Kuydirgi 2.Tulyaremiya 3.Leptospiroz 4.Brutsellyoz 5.Qutirish

Kuydirgi. Teri va ichki a'zolarda (o'pka, ichak) qizil rangli qora qazg'oq bilan qoplangan yaralarning paydo bo'lishi, umumiy intoksikatsiya bilan kechadigan og'ir yuqumli kasallik. Sababi. Kasallikni kuydirgi tayoqchasi deb ataladigan mikrob qo'zg'atadi. Mikrob sog' odamga bemordan, sigir, qo'y, echki, quyon, ot, tuya kabi hayvonlardan yuqadi. Belgilari. Kuydirgining to'rta turi - teri, o'pka, ichak va septik turlari bo`ladi. Teri kuydirgisida terining mikrob kirgan joyida qizil dog' paydo bo'lib qichiydi, pufakchaga aylanadi, pufakcha y o r i l i b yiring aralash qon oqadi.Uning o`rniga qora rangli qazg'oq b i l a n qoplangan yara paydo bo'ladi.Yaraning atrofidagi to'qima qizil rangda, barmoq bilan bosilganda qattiq bo'ladi, og'rimaydi. Davolash tadbirlari o'z vaqtida boshlanilmasa yaraning atrofida mayda pufakchalar paydo bo`lib, ular yorilib qora qazg'oq bilan qoplangan yangi yaralar paydo bo`laveradi va jarohatning hajmi kengayaveradi. Shuning uchun kasallikning nomi kuydirgi deyiladi. Bemorning tana harorati 39-41 daraja va undan ham yuqori bo'lishi mumkin.Umumiy intoksikatsiya belgilari kuzatiladi: tanada og`riq, qaltirash, yurak-tomir faoliyatining kuchsizlanishi. O'pka kuydirgisida yaralar o'pka to'qimasida paydo bo'ladi. Bemor yo'taladi, qonli balg'am tuflaydi, nafas olish qiyinlashadi, lablar ko'karadi, tana harorati 40 daraja, bundan yuqori, umumiy ahvoli og'ir bo'ladi. Ichak kuydirgisida yaralar ichakda paydo bo`lib, qorin sohasida og'riq, qusish, qon va yiring aralash i c h ketish, tana harorati ko'tarilishi, bemorning ahvoli og'ir bo'ladi. Kuydirgining septik turi teri, o'pka, ichak kuydirgisini o'z vaqtida davolanmaslik natijasida mikroblarning qonga o'tib, tananing hamma to'qima - a'zolariga tarqalishi tufayli vujudga keladi.Bunda bemorning ahvoli juda og'ir, umumiy intoksikatsiya kuchli, tana harorati 40-42 darajagacha kutariladi. Lablar ko'kargan, qo'l-oyoqlar sovuq, nafas olish qiyinlashgan, yurak urishi kuchsiz va tez, qon bosimi pasaygan bo'ladi.

Tibbiy yordam: 1.Kuydirgi kasalligiga gumon qilingan bemor tez yordam chaqirilib, zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yuborilishi kerak. 2.Bemor shifoxonaga yuborilgunicha quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatilishi mumkin: - analgin, demidrol, novokain muskul orasiga; - bemor badaniga spirt yoki aroq surtish; - yurak faoliyatini yaxshilash uchun kordiamin, kamfora, kofein (bittasi) -1-2 ml teri ostiga; - k uydirgi mikrobiga qarshi maxsus gammoglobullin – 1 ampula muskul orasiga; - b emorni parvarish qiluvchilar og`iz-burniga maska va maxsus himoya kiyimlarida bo`lishlari kerak. Tulyaremiya. Limfa tugunlari, o'pka, ichak to'qimasining yallig`lanishi, umumiy intoksikatsiyasi bilan kechadigan og'ir yuqumli kasallik. Sababi. Kasallikni tulyaremiya tayoqchasi deb ataluvchi mikrob qo'zg'atadi. Kemiruvchilar (kalamush, sichqon) infeksiya manbai hisoblanadi. Ularning chiqindisi bilan zararlangan suv manbalari, don mahsulotlari va boshqa oziq- ovqatlar orqali mikroblar odamga yuqadi.Kemiruvchilardan mikroblar chivin va kanalar orqali ham odamga yuqishi mumkin. Belgilari. Tulyaremiyaning to'rtta turi bo`ladi: bubonli, o'pka, ichak va septik. Tulyaremiyaning bubonli turi ko'proq uchraydi. Bunda chov, qo`ltiq osti, bo'yin sohasidagi limfa tugunlari yallig`lanadi, kattalashadi. Ba'zida bezning hajmi tuxum kattaligida bo`lishi mumkin.O'z vaqtida davolash choralari ko'rilmasa, yallig`langan limfa tugun yiringlaydi. Bemor yuzining qizarishi, tana haroratining 40 daraja va undan yuqori bo`lishi, umumiy intoksikatsiya kuzatiladi. Tulyaremiyaning o'pka turida o'pka darvozasi atrofidagi limfa bezlari yallig`lanadi va kattalashadi, ular yiringlashi mumkin.Bemorning tana harorati yuqori, nafas i qiyinlashadi, yo`taladi.

Tulyaremiyaning ichak turida ichaklar atrofidagi charvining limfa bezlari yallig`lanadi, kattalashadi va yiringlaydi. Bemorning qornida og'riq bo`ladi, tana harorati ko'tariladi. Tulyaremiyaning septik turi bubon, ichak, o'pka turlarini o'z vaqtida davolamaslik natijasida, mikroblar qonga o`tishi va butun tanaga tarqalishi tufayli, barcha to'qima - a'zolarning zararlanishi bilan kechadi. Bemorning umumiy ahvoli juda og'ir, jigar, taloq kattalashadi, tana harorati 40-42 darajagacha ko'tariladi. Tibbiy yordam. 1.Tulyaremiya bilan kasallangan bemor tez yordam chaqirilib, zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yuborilishi kerak. 2. Tez yordam kelgunicha bemorni tana harorati yuqori bo`lsa, uni tushirish (umumiy qabul qilingan tartib bo'yicha); 3. Yurak-tomir ishini yaxshilash uchun kofein, kamfora, kordiamin (bittasi) - 1-2 ml teri ostiga; 4.Bemorni parvarish qiluvchilar maxsus himoya kiyimlaridan foydalanishlari lozim (ikki qavatli xalat, qo`lqop, og`iz-burunga 4 qavatli marlidan tayyorlangan bo'gich (maska)). Oldini olish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilish, kemiruvchilarni yuqotish. Leptospiroz. Jigar, buyrak va boshqa a'zolarning yallig`lanishi, terining sarg'ayishi, teri orasiga qon quyilish nuqtalarining paydo bo`lishi, umumiy intoksikatsiya bilan kechadigan og`ir yuqumli kasallik. Sababi. Kasallikni leptospera deb ataluvchi mikrob qo'zg'atadi. U issiq sharoitda, ayniqsa yoz faslida ko'payadi. Kemiruvchilar mikrobning manbai hisoblanadi. Ular siydigi, ahlati bilan suv manbalarini, daladagi don mahsulotlarini va meva-sabzavotlarni zararlaydi. Belgilari. Kasallik tana haroratining to'satdan ko'tarilishi va varaja qilish bilan boshlanadi. Asosiy belgilaridan biri boldirning duksimon muskullarida kuchli og'riq paydo bo`lishidir. Bemorning ko'zlari qizaradi. Jigar yallig`lanishi tufayli teri sarg'ayadi, qizil toshmalar paydo bo`ladi. Burnidan qon oqadi, buyrakni yallig`lanishi tufayli siydikda qon bo`ladi.Jigar va taloq kattalashadi.

Tibbiy yordam. Leptospiroz bilan kasallangan bemor tez yordam chaqirilib zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonaga yuborilishi kerak.Shifoxonaga yuborguncha tulyaremiyaga o`xshash birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi. Oldini olish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilish, kemiruvchilarni yo'qotish. Brutsellyoz. Bo`g`imlarning yallig`lanib shishishi, jigar, taloq, buyrak kabi ichki a`zolarning yallig`lanishi va kattalashishi, tana haroratini ko'tarilishi bilan surunkali kechadigan yuqumli zoonoz kasallik. Sababi. Kasallikni brutsella mikrobi qo'zg'atadi. Bu mikrob qaysi hayvonlar tanasida ko'payishi va undan odamga yuqishiga ko'ra kasallikning quyidagi 3 ta turi bo`ladi: 1. Echki va qo'ylardan yuqadigan brutsellyoz; 1. Qora moldan yuqadigan brutsellyoz; 2. Itdan yuqadigan brutsellyoz, (bu juda kam uchraydi). Kasallik odamlarga asosan qo'y, echki, qora molning go'shti, suti, juni va terisidan yuqadi. Mikroblar kirgan joyning to'qimasidan limfa tomirlariga o`tib, limfa tugunlarini yallig`lantiradi. So'ngra qonga o'tib, jigar, taloq, suyaklarning ko`mik qismiga, bo'g'imlarga va boshqa to'qima - a'zolarga tarqaladi. Belgilari. Brutsellyoz 3 turda kechadi: 1. O'tkir brutsellyoz. 1. O'tkir qaytalovchi brutsellyoz; 3. Surunkali faol brutsellyoz; 1.O`tkir brutsellyoz. Mikrob yuqqanidan bir haftadan ikki oygacha yashirin davri o`tgach, tana haroratining 39-40 darajaga ko'tarilishi bilan boshlanadi. Harorat bir haftadan to'rt haftagacha davom etishi mumkin.Bu davrda bemor varaja qiladi, ko'p terlaydi. Sinchiklab tekshirilganda bo'yin, qo`ltiq osti, chov sohasidagi limfa tugunlarining hajmi bir sm gacha kattalashgani aniqlanadi. Davolash natijasida o`tkir brutsellyoz b i l a n kasallangan bemor to`lig`icha

tuzalishi mumkin. Ammo, ayrim hollarda bemor to`lig'icha tuzalmaydi, ya'ni o'tkir brutsellyoz kasallikning o'tkir qaytalovchi turiga aylanishi mumkin. 2.O'tkir qaytalovchi brutsellyozda kasallik vaqti-vaqti bilan qo'zg`alib va paysal topib kechadi. Kasallik qo'zg'aganda tana harorati ko'tariladi, bo'g'im va muskullarida og'riq bo`ladi, 3-4 kundan keyin bemorning ahvoli yaxshilanadi, lekin 1-1,5 oy o'tgach shu holat yana takrorlanaveradi. O`tkir qaytalovchi brutsellyozning har 1-1,5 oyda qaytalanishi tufayli bemorda intoksikatsiya holati yuzaga keladi, ya'ni umumiy quvvatsizlik, kamqonlik, bosh og`rishi, uyquning buzilishi, muskul, suyak, mayda bo'g'imlarda og'riq bo`ladi. Shuningdek, bemorning mayda bo'g'imlarining yallig`lanishi, ayollarda endometrit (bachadon ichki shilliq qavatining y a l l i g ' l a n i s h i ) , miokardit, endokardit, perikardit, plevrit, gepatit, meningit va boshqa a'zolarning yallig`lanishi. 3.Surunkali faol brutsellyoz. O'tkir qaytalovchi brutsellyoz 6 oy davomida tuzalmasa, u surunkali faol brutsellyozga aylangan bo`ladi.Bunda asosan katta bo'g'imlar zararlanadi, ya'ni tirsak, son-chanoq, tizza bo'g'imlari. Shunungdek, bel dumg'aza umurtqalari ham yallig`lanishi mumkin (bel-dumg'aza radikuliti vujudga keladi). Zararlangan bo'gimlarda uzoq davom etadigan og'riq, harakatlanishning qiyinlashuvi kuzatiladi. Surunkali faol brutsellyozda nerv tizimining yallig`lanishi nevrit, radikulit, meningit, meningo-ensefalit, ko'rish va eshitish nervlarining yallig`lanishi kuzatiladi. Jinsiy a'zolarning yallig`lanishi erkaklarda jinsiy zaiflikni, ayollarda bepushtlikni yuzaga keltiradi. Tibbiy yordam.O'tkir va o'tkir qaytalovchi brutsellyoz yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanadi. Surunkali faol brutsellyoz qo'zg'olgan davrida bemor yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanishi kerak. Kasallikning qo'zg'olmagan davrida bemor vaqt- vaqti bilan shifoxona shifokori nazoratida, kasallikning qo'zg'olishiga qarshi, davolanish tadbirlarini qabul qilib turadi.

O ' t k i r va o ' t k i r qaytalovchi brutsellyozda bemorga quyidagi antibiotiklar buyuriladi: tetratsiklin guruhi, rifampitsin, levometsitin va baktrim (biseptol) ikkalasi birgalikda. Yuqoridagi antibiotiklar navbat bilan 10-12 kundan, o'rtada 7- 10 kun tanaffus q i l i b , 2-3 kurs qabul qilinadi. Bo'g'imlar va muskullarning yallig`lanishiga qarshi butadion, indometatsin, voltarin. Fizioterapevtik muolajalar (diatermiya, sollyuks, UVCH, parafin kabilar). Oldini olish. l.Chorva mollarini veterenariya nazoratidan o'rkazib turish. Kasallangan mollarni davolash. 2.Go'sht-sut mahsulotlarini sanitariya nazoratidan o'tkazib, yaxshi pishirib iste'mol qilish. 3.Chorva mollarida brutsellyoz tarqalgan hududlarning chorvadorlarini bu kasalga qarshi emlash. Quturish (gidrofobiya). Bosh miya nerv to'qimasining zararlanishi bilan kechadigan va bemorning o`limi bilan tugaydigan o'ta xafli zoonoz infeksion kasallikdir. Sababi. Kasallikni nervatrop RNK saqlovchi viruslar qo`zg`atadi. Virus kasallangan hayvon tishlashi natijasida sog' odamga yuqadi.Hayvon tishlagan joy miyaga qancha yaqin bo'lsa, kasallanish xavfi shuncha ko'p bo`ladi. Tibbiy kuzatuvlarning aniqlashiga ko`ra odamning yuz sohasi tishlanganlarning uchtadan ikkitasi, oyoq sohasi tishlanganlarning to'rtadan bittasi kasallangan. Belgilari. Kasallik to'rt davrda kechadi: 1. Kasallikning yashirin davri - 1 oydan 3 oygacha, ayrim hollarda 10 kungacha qisqarishi yoki 1 yilgacha va undan ko'proq uzayishi mumkin. 2. Kasallikning boshlanish davri - 1-3 kun bo`lib, quyidagi belgilar bilan xarakterlanadi: tishlangan joyning yarasi bitib ketishiga qaramasdan, shu joyning terisi qaytadan yallig'lanadi, qichiydi, og'riydi, og'riq nerv tolasi bo'ylab tananing yuqori qismiga tarqaladi. Bemorning boshi og'riydi, bo`shashadi, ichi ketadi, og'zi quriydi, tana harorati ko'tariladi. Uyqusizlik, qo'rqinchli tushlar ko'rish, sababsiz qo'rqish, kayfiyatini tushishi, g'amginlik kuzatiladi.

3.Kasallikning avj olish davri - bemorda qo'zg'olish, notinchlik yuzaga keladi. Suv icholmaydi, hatto suvni ko'rganida halqum va hiqildoq muskullari tirishib, nafasi qisib qoladi. Bemorning tana harorati ko'tariladi, nafas va yurak- tomir ishi buziladi.Bu davr 2-5 kungacha davom etishi mumkin. 4. Terminal (paralich) davri - bemor tinchlanadi, qo'rqish yo'qoladi, suvni ko'rganda nafasi qisilmaydi. U ovqat va suv iste`mol qila boshlaydi, go`yo tuzalayotganga o'xshab ko'rinadi. Ammo, to`satdan yurak urishi kuchsizlanadi, arterial qon bosimi pasayadi, qo'l-oyoqlarda shol holati yuzaga keladi.Tana harorati 42° gacha ko'tariladi.Nafas va yurak markazining zararlanishi natijasida bemor hayotdan ko'z yumadi. Tibbiy yordam.1 . Bemor yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanadi.Xonada shovqin, o'ta yorug'lik bo`lmasligi kerak.Tibbiy yordam asosan bemorning ahvolini oz bo'lsada yengillashtirishga yo`naltiriladi, nafas olishni osonlashtirish, yurak-tomir quvvatini oshirish, tana haroratini pasaytirish, intoksikatsiyani kamaytirish kabilar. Oldini olish . 1.It, mushuk, kalamush, sichqon va boshqa hayvonlarning tishiashidan saqlanish chorasini ko'rish. Buni ayniqsa, bolalarga tushuntirish. 2.Yuqorida aytilgan hayvonlar tishlasa, tindalasa albatta Sanitariva- epidemiologiya markazining rabiolog shifokoriga murojaat qilish zarur. Uning ko'rsatmasi bo`yicha qorin sohasi terisiga vaksina yuboriladi (10 tadan 40 tagacha). Agar tishlagan hayvonni tutib, qamab quyib kuzatilganda, unda 10 kun davomida kasallanish belgilari ro'y bermasa - emlash to`xtatiladi.Agar hayvon kasallansa, yoki u qochib ketsa - emlash 40 tagacha davom ettiriladi.

Asosiy adabiyotlar: 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

Похожие

O‘tkir jarroxlik infeksiyalari kasalliklari

Teri va tanosil a`zolarining yuqumli kasalliklari

Gemolimfatik tugunlar

Yutqin

Yurakning kundalang targ’il mushak to’qimasi