Транспорт воситалари, юк кўтариш (йўловчилар сиғим) қобилияти ва ундан фойдаланиш. Юклик қатнов ўртача масофаси. - Транспорт - Рефераты

Транспорт воситалари, юк кўтариш (йўловчилар сиғим) қобилияти ва ундан фойдаланиш. Юклик қатнов ўртача масофаси.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

100.5 KB

Транспорт воситалари, юк кўтариш (йўловчилар сиғим) қобилияти ва ундан фойдаланиш . Юклик қатнов ўртача масофаси. Режа: 1. Автомобил саройи ва ундан фойдаланиш . 2. Транспорт воситаларининг самарадорлигига таъсир этувчи омиллар 3. Транспорт воситалари унумдорлигига асосий техник - эксплуата ц ион омиллар таъсири

Транспорт турларининг асосий иш к ў рсаткичлари . • Авомобил саройи ва ундан фойдаланиш. • Транспорт воситаларининг самарадорлигига таъсир этувчи ом и ллар. • Транспорт воситалари унумдорлигига асосий техник-эксплуата ц ион омиллар таъсири. Транспортда ташиш жараёни ў заро бо ғ ли қ ва кетма-кет бажарилувчи опера ц иялар (пассажирларни транспорт воситасига чи қ ишга тайёрланиши ёки юкларни ташишга тайёрлаш, уларни транспорт воситаларига чи қ иши ёки ортиш, белгиланган манзилга етказиш, тушиш ёки юкларни эгаларига топшириш, транспорт воситасини навбатдаги ташишга келтириш) йи ғ индисидан иборат б ў либ, уни транспорт воситаси ор қ али бажарилади. Транспорт ишини режалаштириш, ҳ исоблаш ва та ҳ лил қ илишга м ў лжалланган маълум техник-эксплуата ц ион к ў рсаткичлар ёрдамида улар иш натижалари ва ишлатиш даражаларини ан иқл аш мумкин б ў лади. Уларга қ уйидагилар киради: транспорт воситасининг маршрутдаги иш режими, ҳ аракат тезлиги, юк к ў тариш ёки пассажирлар си ғ имидан фойдаланиш даражасини белгиловчи коэффициент, маълум масофадаги й ў лдан унумли (ёки иш бажариш учун) фойдаланиш даражасини белгиловчи коэффициент, транспорт воситасига чи қ иш-тушиш ёки ортиш-тушириш опера ц иясида турган ва қ ти ва бош қ алар. Транспорт воситасидан фойдаланиш самарадорлиги ю қ орида келтирилган хар бир омил ва уларни биргаликдаги таъсири билан ба ҳо ланади. Автомобил саройи ва ундан фойдаланиш . Автотранспорт саройи дейилганда унинг и хтиёридаги автомобил (автобус)лар, тирками ва яр и мтиркамалар тушунилади . Улар ў з навбатида турлари, маркалари ва транспорт воситалари ми қ дорлари билан

характерланиб, ташиш билан бо ғ ли қ ишлаб чи қ ариш дастурини т ў ли қ бажаришга қ аратилгандир. Транспорт воситалари турлари ва моделлари, автотранспорт саройининг олдига қў йилган вазифа ҳ амда бажарилиши лозим б ў лган ишларга бо ғ ли қ дир. Транспорт воситалари микдор к ў рсаткичлари барча автотранспорт саройлари учун умумий б ў либ, улар қ уйидаги элементлардан иборатдир: А Ҳ - ҳ исобдаги ёки инвентар китобида ҳ исобланиб борилувчи автомобил (автобус)лар ва тиркамаларнинг умумий сони. Ҳ исобдаги автомобиллар ў з техник ҳ олатига к ў ра, эксплуата ц ия қ илишга тайёр (А эт ) ва кун давомида таъмирда ёки техник хизмат к ў рсатишда турувчи автомобилларга (А тт ) б ў линади, яъни А Ҳ =А ЭТ +А ТТ Автомобилларни техник жи ҳ атдан ишга тайёргарлик коэффициенти уларнинг техник ҳ олатига к ў ра ишга яро қ лигини, яъни бузу қ эмаслиги ни белгиловчи коэффициентидир. АСлардаги автомобиллардан фойдаланиш коэффициентига яна ҳ афта ичи иш кунлари (5 ёки 6 кун) ёки ҳ афта давомида т ў хтамасдан 7 кун ишлашлари (маршрутда ишловчи автобуслар учун) катта таъсир к ў рсатади. Автомобил саройи қ уввати тушунчаси фа қ атгина автомобиллар сон микдоригина б ў либ қ олмай, бу к ў рсатгич билан саройда мавжуд бўлган барча тур ва моделли автомобилларнинг бир й ў ла умумий юк к ў тара олиши, ёки пассажирлар си ғ дира олиши тушунилади . Автомобил саройи таркиби дейилганда уларда мавжуд бўлган автомобилларнинг турлари ва моделларининг умумий автомобиллар сонидаги фоиз ҳ исобидаги к ў рсаткичдир. А втотранспорт саройи таркиби эксплуата ц ия қ илиш шароитига к ў ра мосланиши к ў уп жи ҳ атдан автомобиллардан самарали фойдаланиш имкониятини яратиб беради. Транспорт воситалари юк к ў тариш (пассажирлар си ғ дириш) даражасини белгилашда статик (у ст ) ва динамик (у д ) коэффициентлардан фойдаланилади.

Автомобилларни юк к ў тариш (пассажирлар си ғ дириш) статик коэффициенти бу амалда ташилган юк (пассажир) ми қ дорини, унинг белгиланган (номинал) қ обилияти м иқдо рига нисбатидир. 1 марта қ атнов учун Ҳ ар хил масофаларга ёки ҳ ар хил ми қ дордаги юк ва пассажирларни, ҳ ар хил юк к ў тариш (пассажирлар си ғ имига эга) автомобилларни турли масофаларда ишлашларида статик юк к ў тариш (пассажирлар си ғ имидан фойдаланиш) коэффициентидан фойдаланиш етарли б ў лмайди. Шунинг учун, унга қў шимча бажарилг ан ткм (пасс.км) транспорт ишларини ташиш жараёнида номинал қо билиятлардан т ў ла фойдаланилгандаги ми қ дори нисбати б ў лмиш динамик к ў рсатгич ани қ ланилади. Бир автомобил ва бир неча юкли катнов учун бу коэффициент Транспорт воситаси қатнов масофаси дейилганда, унинг км.ларда ўлчанувчи босиб ўтган йўл масофаси тушунилади. Автомобилнинг иш маршрутидаги ҳаракати ортиш-тушириш жойлари ўртасидаги айрим қатновлардан ҳамда АС ва автомобилни ишлаш маршрут орасидаги ҳаракатидан иборат бўлади. Юк автомобиллари ишини ташкил қилишда улар барча ҳаракат даврларида юк ташиш билан банд бўлади ёки ҳаракат вақтининг бир қисмини юк олишга бориш учун сарфланади. Айтилганга кўра қатновлар унумли ва унумсиз бўлиб, транспорт воситалари босиб ўтган йўлининг бир қисми унумли (иш бажариш билан 6aнд) ва иккинчи қисми унумсиз, яъни бўш қатновдан иборат бўлади. Автомобилларда ташилаётган юк ҳажми миқдоридан қатъий назар бундай қатновлар унумли ҳисобланади. γ cm = q a q н γ д = P a P н l юк Z к P a q н L юк=

Бир гуруҳ автомобиллар ва автомобил саройини транспорт жараёнини бажаришлик учун умумий қатнов масофаси қуйидагига тенг бўлади: L M = L юк + L бк + L 0 , км. Транспорт воситасининг қатнов масофаларидан фойдаланиш даражасини белгиловчи коэффициент β , унумли қатнов масофаларини умумий масофасига нисбати қилиб аниқланади. Бир автомобилнинг бир юкли қа тнови учун Бир автомобилни смена ёки бир сутка давомидагиси Автомобил саройини бир кунлик иши давомидагиси Айни бу к ў рсатгич календар кунлар учун Транспорт воситалари босиб ўтган масофаси ташишни муваффақиятли бўлишига катта таъсир этади, маблағлар ва вақт сарфини талаб этилишни ҳисобга олинса, қатнов масофаларидан фойдаланиш коэффициенти иложи борича катта бўлиши ва унинг қиймати бир ёки унга яқинлашиши ташиш таннархини арзонлаштиришга имкон беради. Бир суткали ўртача қатнов масофаси миқдори транспорт воситалари ва ҳайдовчиларнинг қанчалик жадал (интенсив) ишлашларига боғлиқ бўлиб, β = L юк L ум L юк L юк + L бк + l 0 = β = L юк L ум L юк L юк + L бк + l 0= β = L юк L ум L юк L юк + L бк + l 0= β = AK к L юк AK к L ум дан иборат б ў лади .

ёнилги сарфи, ТХК чизмаси, режадаги ёки ҳисобий давр ичида транспорт иши ҳажмида ўз аксини топади. Юк ташишда юкланган автомобилларни ортиш-тушириш жойлари орасидаги қатнови юкли қатнов ва унинг масофаси юкли қатнов масофаси деб аталади. Одатда эксплуатацион ҳисобларда юкли катнов масофалари ҳар хиллигини инобатга олиниб юкли қатнов масофаларини ўртача миқдоридан фойдаланилади. Юкли қатнов масофаларининг (1 ЮК ) ўртача миқдори, бу умумий юкли қатнов масофасини ўша даврдаги юкли қатновли сони (Z юк ) га нисбати қилиб аниқланилади: Юк ташишда 1 т юкни ўртача масофага ташиш миқдори юк ҳосил этувчи пунктлар жойлашганлиги, улар юк обороти, юк оқими таркиби, транспорт воситалари тури, номинал юк кўтариш коэффициентларига боғлиқдир. Ўртача ташиш масофаси 1 т юкни ўртача қанча масофага ташилганлигини кўрсатади ва уни тонна-километрли юк оборотларини тонналарда ўлчанувчи ташилган юклар микдори (Q)гa нисбати қилиб аниқланилади: Маршрутдаги пассажирларни автобусда ташишда тугалланган транспорт жараёнини рейс деб аталади. Пассажирларни алмашиши дейилганда бажарилган рейс давомидаги ташилган пассажирлар сонини автобусдан тўла фойдаланилган ўринлар нисбати тушунилади. Миқдор L юк Z юкl юк .уpт = P mkм Q m L hn = км

жиҳатдан бу кўрсатгич хар бир ўриндиқда рейс давомида нечта пассажирлар фойдаланганлигига тенг. Автомобилларни ишда бўлиш вақтлари, уларни айни қатнов ҳаракатига маршрутда бўлиш вақтлари (Т м ) ва нолинчи зарур вақт йиғиндисидан иборат бўлади: Т иш = Т м + t 0 , соат Ўз навбатида юк автомобилларни маршрутда бўлиш вақти қуйидаги вақтлар йиғиндисидир: Т м =Т х +Т о-т +Т бт , соат Ҳ аракат тезликлари. Транспорт воситаси унумдорлиги автомобил ҳ аракат тезлиги билан т ўғ ридан-т ўғ ри бо ғ ли қ дир. Ҳ аракат тезлиги аввало автомобилнинг тортиш-динамик сифати ва унинг техник ҳ олатига бо ғ ли қ дир. Бундан таш қ ари ҳ аракат тезлиги й ў л-и қ лимий шароитлар, й ў лларда ҳ аракатнинг интенсивлиги (зичлиги), ҳ айдовчилар малакасига бо ғ ли қ дир. Ҳ ар қ андай шароитда ҳ ам белгиланган ҳ аракат тезлиги ҳ аракат хавфсизлиги ва иш ҳ алокатсизлигини таъминлаш лозим. Й ў л шароитлари ичида ҳ аракат тезлигига к ў про қ таъсир этувчи к ў рсат к ичларга й ў л ҳ аракат қ исмиинг кенглиги, ҳ аракат миқдори , й ў л қ опламаси ҳ олати, к ў риниш шароити, й ў л эгриси радиуси, транспорт ҳ аракатини тартибга солишни такомиллаштиришлар киради. Кундузги ва қ тга к ў ра тундаги ҳ аракат тезлиги одатда 5-10% га камро қ б ў лади. Автомобилларда юк ташишда транспорт воситалари ҳ аракат тезлиги ва эксплуата ц ион тезликлар фар қ ланадилар. Автомобиллар энг катта тезлиги тушунчаси ҳ ам фар қ ланади. Техник ҳ аракат тезлиги ( V T ) ни автомобиллар босиб ў тган й ў лларининг ( L KM ) босиб ў тган й ў лга кетган ҳ аракат ва қ ти га (ТХ) нисбати қ илиб ан иқ ланилади: Якка автомобил учун V T = L / ТХ км/соат;

Автомобиллар саройи учун V T = L y м / AT х км/соат. Ҳ аракат техник тезлигини ҳ исоблашда, й ў л ҳ аракатини тартибга солиш билан бо ғ ли қ жуда қ иска ва қ т й ў лда т ў хташлар (светофорли ёки оддий чорра ҳа , темир й ў л кесишм аларидан ў тиш) ва шу кабилар ҳ аракат ва қ тига қў шилади. Эксплуата ц ион тезлик ( V 3 ) ми қ дори транспорт воситасининг бутун иш давомида умумий босиб ў тган масофасини ( L ) ў ша давр (ишдаги) ва қ ти (Т м соатда) га нисбати қ илиб ан иқ ланилади: Бир автомобил учун V 3 = L / Т иш , км/соат; а Автомобиллар саройи учун V 3 = L yM / АТ ИШ , км/соат. Эксплуата ц ия тезлиги ҳ аракат тезлигидан (тахминан 10-30% га) кам б ў лади. Ало қ а тезлиги деб пассажирларни ў з манзилларига етиб бориш тезлигига айтилади. Бундай тезлик ми қ дори пасса ж ирларни босиб ў тган й ў лларни, уларни й ў лда б ў лган (автобусга ч иқиш га тайёрланишидан то тушиб кетгунгача) ва қ тга нисбати қ илиб ани қ ланади. Алока тезлиги миқдори эксплуатация тезлиги миқдоридан каттадир. Автомобилларнинг энг катта чекланган тезлиги деб йўл ҳаракати қоидаларида рухсат этилган тезлик тушунилади. Бундай тезликни чекланиши ҳаракат хавфсизлиги ва мунтазамлиги билан боғлиқ. Унинг ўзгаришига ҳаракат микдори, йўл ва иқлим (об-ҳаво) шароитлари таъсир этади. Транспорт воситаларининг самарадорлигига таъсир этувчи омиллар Ҳ ар қ андай ускуна ёки жи ҳ озларнинг унумдорлиги де й илганда уларнинг ва қ т бирлигида ишлаб чи қ арган ма ҳ сулоти тушинилади. Автомобиллар юк ва пассажирларни маълум масофага ташиб беришин и ҳ исобга олиб, уларнинг унумдорлиги ва қ т бирлигида ташилган юк ва пассажирлар ми қ дори ва тонна-(пассажир)километрларда ў лчанувчи транспорт ишидан иборатдир.

Масалан, автомобилнинг юк билан бир қ атновидаги ми қ дорида ў лчанувчи унумдорлиги: Q = q н γ cm , т бир иш куни давомида автомобилнинг унумдорлиги: Q к = Q юк Z юк = q н γ cт Z юк ткм P к = P юк Z юк = q н γ д Z юк l юк ткм Бунда Z юк - бир иш куни давомида юкли қ атновлар сони. кун давомида юкли қ атновлар сонини ю қ оридаги формулага қ уйсак автомобил (автопоезд)нинг бир кунлик унумдорлигини топамиз: Агар бирор автотранспорт саройи кун давомида 7 соат, иккинчиси эса 11 соат ишда булса, улардаги транспорт воситаларини бир кунлик унумдорликлари бўйича таққослаб бўлмайди. Бундай ҳолларда транспорт воситаларининг хар бир соат ишда булгандаги унумдорлиги билан узаро таккосланиши лозим. Шунинг учун бир кун давомидаги транспорт воситалари унумдорликларини, уларнинг ишда булиш ўртача соатларига бўлиниб, уларнинг бир соатлик унумдорликларини, уларнинг ишда булиш ўртача соатларига бўлиниб, уларнинг бир соатлик унумдорлиги (W) аникланади. Транспорт воситалари бир соатлик унумдорлиги қ уйидаги формулага биноан ҳ исобланади: бунда W Q -транспорт воситаси бирлигининг т/соатда ўлчанувчи бир соатлик унумдорлиги; Q к = q н γ см T иш βV m l юк + β V m t о - т Т . Q k Т ишW Q = ;W p = P k Т иш

Wp -транспорт воситаси бирлигининг ткм/соатда ўлчанувчи бир соатлик унумдорлиги. Юкоридаги формулаларга транспорт воситаларининг 1 кунлик унумдорликларни қ уйилса, юкоридаги формуланинг куриниши: б ў лади. Бу формулаларга к ў ра автомобил (автопоездлар)га унумдорлигига таъсир этувчи омиллар: транспорт воситаси юк к ў тариш қ обилияти ( q H ), юк к ў тариш қ обилиятидан фойдаланиш коэффициенти ( γ ), юкли қ атнов масофаси (1 ЮК ), й ў лдан фойдаланиш коэффициенти ( β ), ортиш ва тушириш опера ц ияларида бекор туриш ва қ ти ( t 0 _ T ), автомобилнинг техник ҳ аракат тезлиги (У т )дан иборат б ў лади. Транспорт воситалари унумдорлигига асосий техник - эксплуата ц ион омиллар таъсири Автомобил транспорти воситалари самарадорлигини ошириш йўл- йўриқлари ва усуллари, ташиш жараёнини тўғри ташкил этишлик автомобиллар унумдорлигини ошириш ва ташиш таннархига айрим техник- эксплуатацион омилларнинг таъсир даражаси ва характерини билишликнинг аҳамияти каттадир. Юк автомобили, автобус ва енгил такси-автомобили унумдорлиги автомобил саройининг иш самарасини умумлаштирувчи кўрсатгичи бўлиб, саройидаги барча хизматларини автомобилларни самарали эксплуатация қилинишлигини баҳоловчи кўрсатгичдир. Автомобил транспорти саройи ва W Q = q н γ см βV m l юк + β V m t о - т T/соат Q к = q н γ д T иш βV m l юк l юк + β V m t о - т Т / соат

унинг ҳар бир бошқарув бўғини (хизматчи) ишини режалаштириш ва ҳисоблаб боришликда юқорида келтирилган техник-эксплуатацион кўрсатгичлар тизимидан фойдаланилади. Автотранспорт саройи ва унинг айрим хизматлари ишлари таҳлил қилишдан мақсад, ташиш жараёнини яхшилашга таъсир қилувчи омиллар ҳамда пассажирларга хизмат кўрсатишни яхшилаш ва юк эгалари учун иложи борича эксплуатацион харажатларини тежаш тадбирларини ишлаб чиқариш иборат. Тахлил ишларини бажаришда автомобилларни амалдаги ҳамда ҳисобий кўрсаткичлари билан таққослаш тавсия этилади.

Адабиётлар. 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари” . Тошкент: Ўзбекистон, 2009. -56 б. 2. Бабков В.Ф. Дорожные условия и безопасность движения: Учебник для вузов. М.: Транспорт, 1993-271 с. 3. Рябчинский А.И. и др. Динамика автомобиля и безопасность дорожного движения. Учеб. пособие МАДИ (ГТУ) М.: 2002. - 131 с. 4. Сильянов В.В. Транспортно-эксплуатационные качества автомобильных дорог и городских улиц: учебник для студ. высш. учеб. заведений. Сильянов В.В., Домке Э.Р. М.: Академия, 2007. - 352 с. 5. Рябчинский А.И. Устойчивость и управляемость автомобиля и безопасность дорожного движения: учеб.пособие/А.И.Рябчинский, В.З.Русаков и др. Шахты издательство ЮРГУЭС, 2003. - 177 с. 6 . Кременец Ю.А., Печерский М.П., Афанасьев М.Б. Технические средства организации дорожного движения: учебник для вузов. М.: ИКЦ Академкнига, 2005. - 279 с. 1 7 . 7. Азизов Қ. Х. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Тошкент: Фан, 2009. - 239 б. 8. Азизов Қ. Х. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Тошкент: Ёзувчи, 2002. - 182 б. 9. Бозоров Б.И. Экологическая безопа сность автотранспортных средств. Т ашкент: ТАДИ, 2005. - 104 с.

Похожие

Автомобиль транспорти тавсифи, ютуқлари ва ривожланиш муаммолари

Темир йўлларда ташишларни ва поездлар ҳаракатини ташкил қилиш

Автомобил транспортининг асосий иш кўрсаткичлари.

Транспорт воситаларининг иш унуми

Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг услубий асослари ва амалий тадбирлари