Ўтағон автомобилларнинг тормоз бошқармаси. Қўшимча мосламалар - Транспорт - Рефераты

Ўтағон автомобилларнинг тормоз бошқармаси. Қўшимча мосламалар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

752 KB

Ўта ғ он автомобилларнинг тормоз бошқармаси. Қўшимча мосламалар Режа: 1. Тормоз бошқармасининг тизимлари; 2. Тормоз механизми ва юритмасиинг вазифаси, турлари;

Замонавий автомобилларга ўрнатиладиган тормоз бошқармасининг структура схемаси 1 - расмда келтирилган. 1 -расм. Тормоз бошқармасининг структура схемаси. Ўтағон атомобилнинг тормоз бошқармасида тўртта тормоз тизими мавжуд. Ишчи тормоз тизими автомобил ҳар хил шароитда ҳаракатланганда унинг тезлигини камайтириш ёки дарҳол тўхтатиш вазифасини ўтайди. Эхтиёт тормоз тизими ишчи тормози ишламасдан қолганда автомобилни тўхтатиш учун керак. Тўхтатиб туриш тормоз тизими тўхтаб турган автомобилни ўз жойида қўзғалмасдан туришини таъминлайди. Ёрдамчи тормоз тизими автомобилнинг ҳаракатланишини узоқ муддат бир хил тезликда сақлаб туриш ёки жуда кичик тезликда ҳаракатланишини ростлаш вазифасини бажаради. Тормоз бош=армаси

Ўтағон автомобилларида махсус ёрдамчи тормоз тизими - секинлатгич қўлланилади. Автомобилларда қўлланиладиган тормоз тизимлари қандай вазифани бажаришидан қатъи назар, улар энергия манбаи ва тормоз механизмларидан иборат булади. Тормоз механизми автомобил ғилдиракларида (ишчи тормоз) ўрнатилади. Ўтағон автомобилларда асосан фрикцион тормоз механизми қўллани-либ, уларнинг айланувчи деталлари барабанли, айланмайдиган деталлари эса колодкалидир. Ўтағон автомобилларнинг ишчи тормоз тизимларини кўриб чиқамиз. Ишчи тормоз. Ушбу автомобилларнинг ҳамма ғилдиракларида барабанли ишчи тормоз механизми ўрнатилган бўлиб, симметрик равишда жойлашган иккита колодкадан ташкил топган. Юритмаси пневматик бўлиб, битта керувчи муштча орқали колодкалар барабанга сиқилади. Колодкаларнинг пастки қисми эксцентрикли ҳалқалари бўлган таянч бармоқларга маҳкамланган. Тўхтаб туриш тормози. Ушбу тормоз тизими ўтағон автомобилларнинг тақсимлаш қутиси валида ўрнатилган бўлиб, юритмаси механик. Ёрдамчи тормоз тизими. Ёрдамчи тормоз тизими автомобил тоғли йўлларда пастга тушиш пайтида ишлатилади. Ушбу тормоз тизими асосан двигател ёрдамида автомобилнинг пастга тушиш пайтида тезлигини камайтириш ёки бир маромда ушлаб туришни таъминлайди. Ўтағон автомобилларда бунинг учун махсус мосламалар мавжуд. Ёрдамчи тормоз юритмаси пневматик бўлиб кабина панелига маҳкамланган бошқариш клапанидан, илашиш муфтаси педали ёнида жойлашган бошқариш кнопкаси ва пневмоцилиндрлардан иборат. Тизимда учта пневмоцилиндр бўлиб, улардан иккитаси чиқариш қувурининг тўсиғини бошқа-риш ва биттаси ёнилғи беришни тўхтатиш учун ҳизмат қилади ( 1 - расм).

Бошқариш клапанининг кнопкаси босилганда сиқилган ҳаво пневмотизимдан иккита ҳаво цилиндрларига узатилади. Пневмоцилинрларнинг поршени ҳаракатга келади ва шток 13 ёрдамида ёрдамчи тормоз тўсиғини ишлатилган газларнинг йўлига перпендикуляр қилиб қўяди ва натижада уларнинг ташқарига чиқаришга қаршилик қилади. Бир пайтнинг ўзида крандан ҳаво юқори босим насосининг қопқоғида жойлашган пневмоци-линдрга берилади ва ёнилғи бериш тўхтатилади. Ёрдамчи тормоз ишга тушганида двигател компрессор ролини ўйнайди, яъни ёнилғи берилмайди, яъни ҳаво цилиндрга киради ва сиқилади. Шу сиқиш учун двигател автомобилнинг кинетик энегриясини олади, нати-жада у секинлашади. Цилиндрга кираётган ҳаво сиқилади, кейин чиқариш клапани очилганидан сўнг у босим остида чиқариш коллекторига ўтади, коллектор эса ёпиқ. Натижада босим янада ортади ва автомобилнинг юриши секинлашади. Заҳира тормоз тизими. Бу тормоз тизимига асосий ишчи тормознинг ишдан чиқмаган қисми, двигател ва тўхтаб туриш тормози киради. Шулар ёрдамида автомобилни тўхтатиш мумкин. КамАЗ-4310 автомобилининг тормоз тизими 5 контурдан иборат. Биринчи контур асосий тормоз тизими учун, иккинчи контур ўрта ва орқа ғилдирак учун, учинчи контур заҳира ва тўхтаб туриш тормози учун, тўртинчи ёрдамчи тормоз учун, ва ниҳоят бешинчи контур фавқулоддаги тормоз учун ҳизмат қилади. Ҳамма ўтағон автомобилларида тиркама бўлиши мумкинлиги учун уларда умумий тормоз крани қўлланилган.

1 -расм. Ёрдамчи тормоз механизми. 1 – прокладка; 2 – болт; 3, 22 – сўндиргичнинг қабул қилиш қувури; 4 – шпонка; 5 – тўсиқ валининг ричаги; 6 – тўсиқ юритмаси пневмо- цилиндрининг кронштейни; 7 – корпус; 8 – махсус гайка; 9 – шайба; 10– шплинт; 11 – бармоқ; 12 – резина втулка; 13 – пневмоцилиндр штоки; 14, 18, 21–гайкалар; 15–наконечник; 16 –махкамловчи халқа; 17–приужинасимон халқа; 19–шарли бармоқ; 20–зичлагич; 23–ёрдам- чи тормоз механизми. Ўтағон автомбилларда қўшимча мосламалар сифатида қувват олиш қутиси ва лебедка ўрнатилган. Қувват олиш қутиси поғоналари, валлар жойлашиши ва юритмаси бўйича турларга бўлинади. Автомобилдаги қўшимча мосламалар сонига қа- раб қувват олиш қутиси двигателнинг 40% гача қувватини олиши мумкин. Бу қути асосан тақсимлаш қутисининг юқори ёки пастки қисмига ўрнатилган бўлади.

Редукторсиз қувват олиш қутиси 2 - расмда келтирилган. Ушбу қув-ват олиш қутиси бир поғонали бўлиб, узатиш сони 1,0 га тенг. Қувватни тақсимлаш қутисининг бирламчи валидан олинади ва у тақсимлаш қутиси- нинг юқори қисмининг четига маҳкамланган. Қувват олиш қутисининг бир томонида шлицали бўлиб бу шлица тақсимлаш қутисининг бирламчи вали- даги (1) шлица билан ички шлицали қўшиш катераси орқали уланади. Ик- кинчи томонида эса қўшимча мослама валининг фланеци ўрнатилган. Қув- ват олиш қутисини улаш 1 ва 2 валларни карета ёрдамида блокировка қи-лиш орқали амалга оширилади. Қувват олиш қутисининг валини тескарига айлантириш учун узатмалар қутисини орқага юриш шестернясини уланади. 2 -расм. Редукторсиз қувват олиш қутиси. 1-тақсимлаш қутисининг бирламчи вали; 2 -қувват олиш қутисининг вали; 3–каретка; 4–улаш вилкаси; 5–пружинали чеклагич; 6–улаш вилкасининг штоки; 7–фланец; 8–эксцентрик; 9–плунжер; 10–ҳай- довчи клапан; 11–тескари клапан; 12–сўрувчи клапан; 13-қувватни олиш қутисининг қопқоғи; 14–насосга мой узатиш магистрали.

Ушбу қувват олиш қутиси конструкциясининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки унда плунжерли насос бўлиб, у ўзининг ва тақсимлаш қу- тисининг деталларини қўшимча мосламалар ишлаб турганда (автомобил тўхтаб турибди) мой билан таъминлаб туради. Насос қутининг корпусида жойлашган бўлиб, плунжердан, ҳайдовчи, сўрувчи ва тескари клапанлардан иборат. Насос юритмани қувват олиш қутиси валидаги эксцентрикдан ола-ди. Мойлаш учун мой тақсимлаш қутисининг картеридан олинади. Қутини бошқариш кабинада ўрнатилган шток билан боғланган ричаг орқали амалга оширилади. Лебедка юриш қийин бўлган йўллардан ўтиш, автомобил тиқилиб қолганда ўзини ўзи ва бошқа транспорт воситаларини тортиб чиқариш, ҳамда юкларни силжитиш учун ҳизмат қилади. Л ебедка трос ўраладиган тортиш барабанидан, пастлатувчи редуктордан,сақловчи ва тормозловчи мосламалардан иборат. 3 -расмда автомобилнинг олдига ўрнатилган лебедканинг кўриниши келтирилган. Лебедка иккита кўндаланг балкачаларда 1 ва 7 автомобил рамасининг лонжеронига ва олдинги бамперига ўрнатилган. Буровчи момент қувват олиш қутисидан карданли узатма орқали лебедканинг червякли редукторига узатилади. Кейин улаш механизми орқали червяк ғилдирагининг ўқидан барабанга узатилади ва тросда тортиш кучи ҳосил қилинади. Барабанни червякли ғилдиракнинг ўқи билан улашиш муфтаси орқа-ли уланади. Лебедкада сақловчи мослама сифатида кардан валида ўрнатилган штифтлар ҳизмат қилади. Лебедканинг тормоз мосламасининг ишлаши қуйидагича. Барабан тросни ўзига ўраётганида редукторнинг етакловчи вали соат мили бўйича айланади. Ишқалиш кучи ҳисобига тормоз лентаси пружинани сиқади ва барабан тормозидан қочади. Агар сақловчи штифт қирқилиб кетса редукторнинг етаклович вали тескари томонга, яъни соат милига қарши томонга катта тезликда айлана

бошлайди. Бир томони картерга махкамланган тормоз лентаси ишқалиш кучи ҳисобига тортилади, редуктор вали тормозланади ва троснинг лебедкадан кетиши тўхтатилади. Редуктор вали секин айланганида, яъни тросни барабандан қўл билан чиқарилганда тормоз лентаси тортилмайди. Шунинг учун бемалол тросни лебедкадан чиқариш мумкин. 3 – расм. Горизонтал барабанли лебедка. 1 –олдинги кўндаланг балка; 2 –тросни махкамлаш скобаси; 3–барабан; 4–трос; 5–илгак; 6–редуктор; 7–кетинги балка; 8–барабаннинг тормоз колодкаси; 9 – улаш ричагининг ўқи; 10–барабан валининг траверсаси; 11–барабанни улаш муфта си; 12–улаш муфтасининг ричаги; 13-ричаг.

Адабиётлар 1. Транспорт воситаларининг тузилиши ва назарияси. Э.З Файзуллаев таҳрири остида. Тошкент.- “Zarqalam”, 2005.- 412 б. 2. Основў конструкции автомобилей. Под ред. проф. Иванова А.М. М.: За рулём, 2005.- 375с. 3. Устройство многооснўх полноприводнўх колеснўх и бўстроходнўх гусеничнўх машин. Под ред. проф. Г.И. Гладкова. М.: «Транспорт»1996.- 240с. 4. Юрчевский А.И., Толпигўн В.А. Автомобили КамАЗ. М.: Транспорт.- 1976.

Похожие

Ўтағон автомобилларнинг рул бошқармаси

Транспорт воситаларининг тормоз бошқармаси

ЎзДЭУавто ва СамКОЧавто автомобилларининг рул ва тормоз бошқармаси

ЎзДЭУавто ва СамКОЧавто автомобилларининг рул ва тормоз бошқармаси

Ўтағон автомбилларнинг умумий тузилиши