Harakat xavfsizligi - Транспорт - Рефераты

Harakat xavfsizligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Harakat x a vfsizligi Reja: 1. Harakat xavfsizligiga tahsir etuvchi asosiy faktorlar 2. Harakat xavfsizligi turlari. 3. Avtomobil harakat xavfsizligining ekspluatatsion xususiyatlarga bog’liqligi. 4. Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlarning avtomobil harakat xavfsizligiga tahsiri.

Harakat xavfsizligiga tahsir etuvchi asosiy faktorlar Avtomobilg’ konstro’qtsiyasining yaxshilanishi, uning o’rta va maksimal tezliklarining oshishi, yo’l harakatidagi intensivlik hamda avtomobillar sonining oshishi harakat xavfsizligiga katta ehtibor berishpi talab qiladi. Harakat xavfsizligiga rioya kilmaslik yo’l-transport xodisalariga sabab bo’ladi. yo’l-transport xodisalariga quyidagilar kiradi: transport vositalariping bir-biri bilan to’qnashishi; agdarilishi; tusiklar va yo’lovchilar bilan to’qnashishi. Transport vositalarining to’qnashishi deb, bir avtomobilning harakatdagi yoki vaqtincha tuxtagan boshqa transport bilan to’qnashishiga aytiladi. Transport vositalarining agdarilishi deb, transportning uz turgunligini yo’qotib yoxud ikkita avtomobilning to’qnashishi natijasida agdarilishiga aytiladi. Transport vositalarining tusiklar bilan to’qnashishi deb, transportning kuzgalmas jism (kuprik ustuni, simyogoch, daraxt va x.k.) yoki tuxtab turgan avtomobilg’ bilan to’qnashishiga aytiladi. Transportning yo’lovchilar bilan to’qnashishi deb, transportning yo’lovchini urib ketishi yoki yo’lovchining harakatdagi mashinaga urilishiga aytiladi. Yuqoridagi yo’l-transport xodisalarining sodir bulish sabablari quyidagi gruppalarga bo’linadi: a) xaydovchilar tomonidan harakat koidalarining buzilishi; b) xaydovchilar malakasinnig pastligi; v) transport vositasining texnikavby buzo’qligi; yukning noto’g’ri joylashishi va x.k. g) harakatda katnashuvchi boshqa ishtirokchilarnnng (velosipedchilar, yo’lovchilar va x.k.) yo’l koidalarini buzishi; d) yo’l sharoitining yomonligi va harakatyi tashkil etishdagi kamchiliklar.

Harakat xavfsizligi turlari. Harakat xavfsizligi deb, avtomobilning xaydovchi ishtirokida yuk va passajirlarni yo’l-transport xodisalarisiz tashishiga aytiladi. Harakat xavfsizligi aktiv va passiv bo’lishi mumkin. Aktiv xavfsizlik—harakatdagi avtomobilg’ avariyasining oldini olish uchun xizmat qiladi. U quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi: a) effektiv tormozlanish; b) maksimal tezlik bilan harakatlanish davrida yo’ldan toymaslik; v) avtomobilning burilish davridagi turgunligi; g) ishonchli ogoxlantiruvchi, tovush va yoruglik signallari; d) xaydovchi utirgan joydan yo’lning tula ko’rnishi; e) uzok yo’l yurilganda charchamaslik uchun tadbirlar kurish; Passiv xavfsizlik — sodir bo’lgan avariya natijalarini yumshatish uchun zarur. U avtomobilg’ konstro’qtsiyasini yaxshilovchi tadbirlar yordamida amalga oshiriladi. Ular quyidagilar: xavfsiz rulg’ kolonkasi; kuzovning chikib turuvchi utkir qismlarini kamaytirish; avariya vaqtida xavfsiz deformatsiyalanuvchi benzin baki va x.k. Demak, aktiv xavfsizlik asosan avtomobilning ekspluatatskon xususiyatlariga, passiv xavfsizlik esa avtomobilg’ konstro’qtsiyasiga bog’liq. Yo’l-transport xodisalarini analiz qilish shuni ko’rsatadiki avtomobilni avariyaga olib keluvchi asosiy sabablardan biri tormozlash sistemasining noto’g’ri ishlashidir. Agar tormoz effektiv - ishlamasa tormoz yo’li uzayib ketib avtomobilning tusik yoki odamni urib ketish xavfi ortadi. Agar tormoz barabani va kolochkasi jipslashib qolsa, avtomobilg’ turgunligini yo’qotadi, bu esa uz navbatida avariyaga sabab bo’lishi mumkin, Avtomobil harakat xavfsizligining ekspluatatsion xususiyatlarga bog’liqligi. Harakat xavfsizligi avtomobilning turgunligi, boshqariluvchanligi, kichik maydonda aylana olishi kabi ekspluatatsion xususiyatlariga bog’liq, Mahlumki,

boshqariluvchi g’ildiraklar yo’ldagi tasodifiy turtqilar tahsirida, xatto to’g’ri chiziqli harakati davrida ham neytral xolatini yo’qotadi. Boshqariluvchi g’ildiraklari barkaror bulmagan avtomobilg’ turgun harakat qila olmaydi. U uz yo’nalishini o’zgartiraveradi va xaydovchi tuxtovsiz rulg’ chambaragini burishga majbur bo’ladi. Agar g’ildiraklar barkaror bulmasa, xaydovchining ishi qiyinlashadi, avtomobilning yonga surilish xavfi tugiladi, bu esa uz navbatida uning turgunlngini yomonlashtiradi, shinasining va rulg’ mexanizmi detallariniig yeyilishini oshiradi. Boshqariluvchi g’ildiraklarning barkarorligi avtomobilni burish davrida ham zarur. Burilish tugashi bilan g’ildiraklarning boshlangich vaziyatga kaytishi xaydovchi ishini yengillashtiradi va avtomobilning tusik bilan uchrashish extimolligi kamayadi. Boshqariluvchanlikning yaxshi bo’lishi g’ildiraklarning muvozanatlanganligiga ham kup jixatdan bogrlik. Agar avtomobilg’ katta tezlik bilan harakatlanayotgan bo’lsa, g’ildirak lapanglab aylanadi va avtomobilni boshqarish qiyinlashadi. Yo’l-transport xodisalarining 15% ga yakini avtomobilning agdarilishi bilan bog’liq. Rulg’ chambaragini tez burish, kuzovda yukning noto’g’ri joylashishi, g’ildiraklarning sirpanchik joyga tushib kolishi va x. k. avtomobilning agdarilishiga sabab bo’ladi. G’ildirakning yo’l bilan tishlashish kuchining kamayishi avtomobilning yonga surilishiga sabab bo’ladi. Ayniksa, ketingi g’ildiraklarning yonga surilishi xavfli. Bu vaqtda avtomobilni tormozlash yoki tezligini oshirish mumkin emas chunki uning yonga surilishi ortib, agdarilishi mumkin. Ekspluatatsiyada uchraydigan faktorlarning avtomobil harakat xavfsizligiga tahsiri. Ekspluatatsiyada uchraydigan kupgina faktorlar avtomobilg’ harakat xavfsizligiga uning u yoki bu ekspluatatsion xususiyatlari orqali tahsir etadi. Avvalo, xaydovchi transport harakati vaqtida . unga tahsir etuvchi kuchlarni

ularning burilish va tormozlash paytida kimmat hamda yo’nalishi o’zgarishini bilish kerak. Agar bu kuchlar xisobga olinmasa va burilish katta tezlik bilan bajarilsa, avtomobilg’ yoniga agdarilishi mumkin. Avtomobilg’ og’irlik markazining baland bo’lishi harakat xavfsizligiga salbiy tahsir ko’rsatadi. Agar yuk avtomobiliga katta o’lchamli yuk ortilsa, avtomobilg’ og’irlik markazining balandligi kattalashadi, bu esa avtomobilni yonga agdarilish xavfini oshiradi. Avtomobilg’ g’ildiraklarining yo’l bilan tishlashish koeffitsienti ham harakat xavfsizligiga tahsir etadi. Tishlashish koeffitsientining qiymati, shina protektorining qanchalik yeyilganligiga bog’liq. Agar protektor ortiqcha yeyilgai bo’lsa (ayniksa, xul yo’lda). Tishlashish koeffitsienti kamayadi va avtomobilg’ yonga sirpanib uning turgunligi yo’qoladi. Avtomobilning turgunmas harakati yo’ldagi transportning harakat xavfsizligini buzadi. Avtomobilg’ tormozlash sistemasining texnikaviy xolati, uning to’g’ri sozlanishi va foydalanilishi harakat xavfsizligini tahminlovchi asosiy faktor xisoblanadi. Yo’lga chiqishdan avval xaydovchi har bir g’ildirakning bir xilda sozlanganligini, tormoz sistemasining aniq ishlashini tekshirishi zarur. G’ildiraklarda tormozlash mexanizmining bir xilda sozlanmaganligi paydo bo’lgan tormozlash kuchlaririning har xilligiga olib keladi. Bunda avtomobilg’ tormozlansa, yonga sirpanib, turgunligini yo’qotadi. Bahzan pnevmatik yeki gidravlik yuritmali tormoz sistemasida shlangning noto’g’ri o’rnatilishi tusatdan uzilishiga sabab bo’ladi. Natijada tormoz ishlamaydi va harakat xavfsizligi buziladi. 3. Boshqariluvchi g’ildiraklarning barkarorligi shkvorenning kundalang va bo’ylama og’ish burchaklariga, g’ildirakning yonaki og’ish burchagiga g’ildiraklarning yakinlashuviga bog’liq. Xaydovchi avtomobilg’ g’ildiraklariiing to’g’ri joylashishini sistematik ravishda sozlash bilan yaxshi xolatda saklashi zarur. Bu esa harakat xavfsizligini tahminlovchi asosiy faktorlardan xisoblanadi. Bundan tashkari avtomobilg’ (ayniksa, yengil avtomobilg’) g’ildiraklarining muvozanatlanganligi uning

B.M. Biryukov. INTERNET-spravochnik boshqariluvchanligiga, demak harakat xavfsizligiga ijobiy tahsir ko’rsatadi. Xaydovchining psixik va fiziologik xolati ham harakat xavfsizligiga tahsir etishi mumkin. Avtomobilni yaxshi boshqarish uchun xaydovchining kurish kobiliyati utkir bo’lishi, ranglarni ajrata olishi yo’l sharoiti o’zgarganda ham ziyraklikni saklashi lozim.

Adabiyotlar 1. X.M.Mamatov. Avtomobillar. “O’zbekiston”, T.,1995,336 bet. 2. X.M.Mamatov, Yu.T.Turdiev va boshqalar. Avtomobillar. “O’qituvchi”, T., 1982 , 398 bet. 4. V.L.Rogovtsev i dr. Ustroystvo i ekspluatatsiya avtotransportnqx sredstv.”Transport”, Moskva.,1991., 432 str. 5. X.M.Mamatov. Avtomobili. “Uzbekistan”, T.,1992., 238 str. 6. X.I.Kirshe. Legkovoy avtomobilg’ ot A do Ya “Transport”M., 1988 g., 176 str. 7. P.S.Yaresg’ko, i dr. Avtomobili KAMAZ voprosq i otvetq. “Transport” M. 1989 g., 288 str. 8. Uchebnoe posobie po texnicheskomu obslujivaniyu “Damas, Labo” DEU, 283 str. 9. TIKO avtomobillairining tuzilishi bo’yicha plakatlar to’plami o’quv qo’llanma. Toshkent avtomobil yo’llari instituti, O’zbekiston respublikasi yo’l harakati xavfsizligi markazi.

Похожие

Harakat havfsizligini tashkil etish asoslari

Piyodalar harakat xavfsizligini oshirish yo`llari

Yo‘llarda harakat xavfsizligini ta’minlashning davlat boshqaruv tizimi

Yo`llarda harakat xavfsizligini ta`minlashning davlat boshqaruv tizimi

Transport vositalari harakat xavfsizligini ta’minlovchi uzel va tizimlarni texnik diagnozlash vositalari