Avtotransport korxonalarida moddiy texnika ta'minoti - Транспорт - Рефераты

Avtotransport korxonalarida moddiy texnika ta'minoti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

Avtotransport korxonalarida moddiy texnika ta'minoti Reja 1. ATK larda moddiy texnik ta'minoti xizmati vazifalari. 2. Ehtiyot qismlar va materiallarni me'yor bo'yicha rejalash. 3. ATK ni yonilg'i va boshqa energiya resurslari bilan ta'minlash. 4. Suyuq yonilg'ini tashib kelish, saqlash va tarqatish. 5. Yonilg'i sarfini me'yorlash.

1.Avtotransport vositalari doimo ko'payishi va ulardan ko'proq foy- dalanilishi natijasida, ekspluatatsion harajatlar oshib bormoqda. Bu harajatlarning bor-yo'g'i 12-15% ni texnik xizmat va ta'mirlash (TXK va JT) uchun sarflanadi. Shu bilan birga, yuk tashish tannarxi boshqa maxsulotlar (yonilg'i va moy maxsulotlari, shinalar, haydovchilar oyligi va hokazo) uchun ketadigan harajatlarning qiymatiga, TXK va T ni sifatiga hamda, muxandis-texnik xizmati (MTX)ning samarali ishlashiga uzviy bog'liqdir. Avtotransport korxonalarida (ATK) texnik xizmatni yaxshi tashkil qilinmaganligi va ishlab chiqarishni boshqarish to'g'ri yo'lga qo'yilmaganligi sababli, hodimlarni 30% gacha va jihozlarni 40% gacha ish vaqti bekorga yo'qotiladi. Bundan tashqari avtomobillar sonini oshishi atrof muhitni zaharli moddalar bilan ifloslanishini ko'paytirmoqda. Bu yerda ta'minlash va yondirish tizimlaridagi nosozliklar, yonish mahsulotlari tarkibidagi zaharli moddalarni qiymatini 2 - 7 martagacha oshib ketishga olib keladi. Hozirgi vaqtda halq xo'jaligining boshqa tarmoqlari kabi, avtotransport sohasida ham yaqin yillarda bajariladigan eng asosiy vazifalar belgilangan: - avtotransport korxonalarini qaytadan tiklash va zamonaviy uskunalar bilan jihozlash; - yonilg'i va boshqa ekspluatatsion materiallarini tejab sarflash; - korxonalarda yangicha boshqarish usullarini tatbiq qilish; - atrof muhitni muhofaza qilishni ta'minlovchi usullarni qo'llash va hokazolar. Yuqorida ko'rsatilgan vazifalarni bajarish avtotransport korxonalarida ishlaydigan muxandis texnik hodimlarini malakasiga katta bog'liqdir. Shuning uchun bu vazifalarni bajarish usullarini chuqur o'rganish zarurdir. Avtotransport korxonalarida moddiy texnika ta'minoti avtotransport vositalarini ekspluatatsion materiallar (yonilg'i, moy, rezina), ehtiyot qismlar, agregatlar bilan ta'minlab, ularni betoxtov ishlashi uchun zamin yaratadi. ATK larida MTT ning asosiy vazifalari quyidagilardan iboratdir:

1) Korxonalardagi avtomobillarni betoxtov ishlashi uchun kerak bo'lgan barcha materiallar bilan o'z vaqtida ta'minlash, 2) Ehtiyot qismlar va materiallarni saqlashni tashkil qilish, 3) Omborlardagi ehtiyot qismlar va materiallarni aylanishni ko'paytirish, 4) Avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatishda va ta'minlash ishlarini bajarishda ehtiyot qismlarni va materiallarni tejab tergab ishlatishni ta'minlash. ATK larda MTT ni samaradorligini oshirish sarflashni zamonaviy normativlaridan foydalanishga uzviy bog'liqdir. Shu bilan birga ehtiyot qismlar va materiallarni o'z vaqtida olib kelib yaxshi saqlash va to'g'ri taqsimlash katta ahamiyatga egadir. Ta'minot rejalari kelgusi yildagi yuk va yo'lovchilarni tashish rejalarini, ekspluatatsiya qilish sharoitlarini hisobga olgan holda ishlab chiqilishi kerak. Bu rejalar shundagina tejamkorlikni ta'minlay oladi. ATKlarda ishlab chiqarishda ishlatiladigan ehtiyot qismlar va boshqa materiallar quyidagi asosiy qismlarga bo'linadi: - agregatlar va ehtiyot qismlar 40...60% - har xil materiallar 10...12% - shinalar 8...15% - yonilg'i 4...8% - asbob-uskunalar va vositalar 15...28% Ehtiyot qismlar va materiallar ishlash qobiliyati va chidamligiga qarab ham, har xil guruhlarga bo'linadi: 1) Ishlay bilish qobiliyati avtomobilnikiga teng qismlar, 2) Harakat havsizligini ta'minlovchi qismlar, 3) Ishlay bilish qobiliyati kam va ularni ish jarayonida almashtirish hisobga olingan qismlar, 4) Oldingi 3 guruh qismlarni almashtirish jarayonida, almashtiri-lishi zarur bo'lgan yordamchi qismlar. Ko'rinib turibdiki biz rejalashtirishda asosiy diqqatimizni keyingi 3 guruh qismlarga qaratishimiz kerak.

ATK larda saqlanadigan, ishlatiladigan ehtiyot qismlar va materiallarni turlari 4000 ga yetadi. Bu qismlar va materiallarni omborlariga biron-bir qonuniyat bilan joylashtirilmasa, ularni topib olish juda ko'p vaqtni oladi. Shuning uchun saqlanadigan ehtiyot qismlar va materiallar ma'lum qonuniyatga asosan bo'linadi va peshtaxtalarga joylashtiriladi. Ehtiyot qismlar guruhlarga, guruhlar guruhchalarga va h.k bo'linib nomenklatura qatorlari hosil bo'ladi. Bu qator bo'yicha har bir qism 3 yoki 4 raqamdan iborat yorliqqa ega bo'ladi. Ko'rsatilgan shakl pog'onali narvon bo'yicha bo'linish deyiladi. Ehtiyot qismlar, metall materiallar omborxonada maxsus ko'p qavatli peshtaxtalarda saqlanadi. Shinalar ham 2 qavatli peshtaxtalarda tik turgan holda saqlanadi. Kameralarga ozroq dam berilgan holatda ilgaklarda saqlanadi. Ular vaqti-vaqti bilan bir oz aylantirilib turiladi. Shinalar ombori qorong'i bo'lib, u yerda havoni harorati me'yorida bo'lishi kerak ((-10  S  t   20  C oralig'ida), tez yonadigan materiallar bo'yoqlar, laklar, eritgichlar maxsus yong'inga chidamli qurilmalarda saqlanishi zarur. Kislotalar solingan shisha idishlar, yumshoq idishlarda, alohida xonalarda saqlanishi kerak. 2.Ehtiyot qismlar va materiallarni me'yor bo'yicha rejalash Ehtiyot qismlar va agregatlarning buzilmasdan ishlashi avtomobillarning ishlash sharoitiga bog'liq bo'lib, ATK da ularning ishlash davrlarini hisobga olib boriladi. Bu yig'ilgan ma'lumotni chuqur tahlil qilish asosida keyingi yilga kerakli ehtiyot qismlar va materiallarni hajmi rejalashtiriladi, demak bundan ko'rinadiki rejalashtirish asosida ilmiy isbotlangan raqamlar yotishi kerak. Bu qiyin va og'ir jarayondir. Chunki rejalashtirishda oldingi yilda sarflangan materiallar va ehtiyot qismlarni hajmi hisobga olinishi bilan birga, omborlardagi bor moddiy qismlar e'tibordan chetda qolmasligi kerak. Ehtiyot qismlar sarfini rejalashda ikki xil usuldan foydalaniladi: - Hisob - kitob usuli, - Tajribalar yo'lidan foydalanish usuli. Ehtiyot qismlarning sarfi, har 100 avtomobilga me'yorlangan bo'lib, u quyidagi tenglama asosida hisoblanadi:

Lao t Lp)- (La n 100 N a   , dona bu yerda: La - avtomobillarni safdan chiqarilguncha yuradigan amartizatsion yo'li, km n - avtomobildagi bir xil turdagi detallar soni, dona Lp - detallarni zavod tomonidan belgilagan, birinchi almashtirish-gacha yurishi kerak bo'lgan yo'li, km Lao- detallarni almashtirishlar oralig'idagi o'rtacha ishlay olish resursi, ta - avtomobillarni safdan chiqarilguncha yuradigan vaqti, yil 3.ATK ni yonilg'i va boshqa energiya resurslari bilan ta'minlash Yonilg'i va moy mahsulotlariga ketadigan harajatlar yuk tashish tannarxini 25% dan ortiqrog'ini tashkil qiladi. Shuning uchun ham yonilg'ini tejab tergab sarflash, uning isrof bo'lishini kamaytirish ATK iqtisodiy ko'rsatgichlarini yaxshilashga olib keladi. 1. Yonilg'ini tejash: -dvigatel konstruksiyalarini takomillashtirish; -avtomobilni metall sig'imini kamaytirish; -dizel yonilg'isi bilan ishlaydigan dvigatellarga o'tish. 2. Yonilg'ini boshqa turlari (YOBT) dan foydalanish Keyingi yillarda mamlakatimizda YOBT bilan ishlaydigan avtomobillarni soni kundan-kunga ko'payib bormoqda. Bu yonilg'ilarga quyidagilar kiradi: - siqilgan gaz (tarkibi metan 82..98%; etan, propan 1,5%gacha; butan 1%), - suyultirilgan gaz (tarkibi propan, butan, prolilin), - yog'och spirti, - gazokondensatorlar aralashmasi, - benzin va suv aralashmasi, - benzin va vodorod aralashmalari.

Avtomobillarni ekspluatatsiya qilish jarayonida, yonilg'ini tejash uchun uning sarfi nimalarga bog'liqligini bilishimiz kerak, bular: - avtomobillarning texnik holatiga, - transport protsessini tashkil qilish, - ishlatiladigan yonilg'i navlarini texnik xujjatlarga va ishlash sharoitlariga to'g'ri kelishi, - avtomobillarni boshqarish mahorati, - yonilg'ini yetkazib berish jihozlarini holati, - yondirish tizimini to'g'ri qo'yilishi, - yonilg'ini tashib kelish, saqlash va tarqatish qoidalariga rioya qilish. Yonilg'i sarfini oshib ketishiga ta'sir qiluvchi sabablarini bilgan holda, ularni o'rganish va bartaraf etish zarur. 4.ATK larda yonilg'ini tashib kelish, saqlash va tarqatish Yonilg'ini tashib kelishda, sisternadagi gidravlik zarbalarni kamaytirish uchun, uning ichiga to'siqlar o'rnatilgan. Avtomobil yerga tegib turuvchi zanjir bilan qurollangan va yonish mahsulotlarini chiqaruvchi truba avtomobilning oldiga o'rnatilishi kerak. Yonilg'i olib kelingach, uni saqlash sig'imlariga bo'g'zidagi maxsus shtutser orqali qo'yiladi. Sig'im bo'g'zida nafas oluvchi klapan va yonilg'ini satxini o'lchovchi shup o'rnatilgan bo'ladi. Avtomobil sisternasidagi yonilg'i, uning pastida o'rnatilgan jumrak orqali to'kiladi. Yonilg'ini yuqoriga chiqarib berish uchun avtomobil nasos bilan ta'minlangan. Yonilg'i bug'i bilan havo (2,4...5%) aralashmasi, 0  S haroratida portilash havfini tug'diradi. Shuning uchun yonilg'ini saqlashda, yonilg'iga qarshi tatbirlar o'tkazish kerak. Yonilg'ini yer ustida va yarim ko'milgan holatda saqlanadi.. Hozirgi vaqtda atrof muhitni muhofaza etish nuqtai nazaridan, yonilg'ini faqat yer ustida saqlash turi qo'llanilmoqda. Yong'inni oldini olish uchun, yonilg'i oqadigan hamma quvurlarga va nafas olish klapanlariga yong'inga qarshi

saqlagichlar o'rnatiladi. Hozirgi vaqtda benzinni saqlashni yong'inga qarshi saqlagichlar bilan ta'minlangan tizimi qo'llaniladi. Bu tizimda, saqlagichlardan Devi turi asosida ishlaydiganlari ko'proq qo'llaniladi. Bu saqlagichlarda, 1sm2 da 144...220 gacha teshiklari bo'lgan turlar bir-biriga yaqin qilib 2 qavatda o'rnatilgan bo'ladi. Yonilg'i uchun sig'imlardan, quvurlardan, tarqatish jihozlardan, inshoatlardan tashkil topgan tizim, avtomobillarga yonilg'i tarqatish tarmog'i yoki avtomobillarga yonilg'i quyish shahobchasi deyiladi. A YO Q T Shahardagi Yo'ldagi qishloqdagi Korxonadagi Bir joydagi Harakatdagi Umumiy Maxsus Shahardagi tarmoqlar, shaharning eng ko'p transport vositalari yuradigan yo'llarga yaqin va aholiga halaqit bermaydigan joylarga quriladi. Bu tarmoqlarni quvvati: har bir avtomobilga o'rtacha 50 litrdan yonilg'i hisobida, 200 yoki 500 avtomobilga xizmat ko'rsatishga yetadigan qilib quriladi. Yo'llardagi tarmoqlar shaharlararo yo'llarni yonidan o'tadigan transport vositalariga halaqit bermaydigan qilib joylashtiriladi. quvvati 500, 750 yoki 1000 avtomobilga xizmat ko'rsatishga mo'ljallangan bo'ladi. Avtomobillarga yonilg'i quyuvchi kolonnalar maxsus beton supachalarga joylashtiriladi. Supachalarni balandligi 0.15-0.20m kengligi 1.5-3.0m gacha bo'lib, uzunligi kalonkalarni soniga qarab quriladi. Dizel yonilg'isi bilan ishlaydigan dvigatellarni yonilg'i bilan ta'minlovchi jihozlaridagi yonilg'i o'tkazuvchi filtrlar teshiklarining diametri 1,5...2 mkm

bo'ladi. Shuning uchun yonilg'i tarkibida, bundan katta bo'lgan mexanik zarrachalarni bo'lishi mumkin emas. Kuzatishlar esa yonilg'i tarkibidagi mexanik zarrachalarni 0,014% dan oshigi kattaligi 60...80 mkm ni tashkil etishini ko'rsatadi. Bundan tashqari yonilg'i tarkibida suv va smola maxsuloti bo'ladi. Bu iflosliklardan tozalash uchun,dizel yonilg'isi olib kelingach sig'imlarda 10 kungacha tindirilishi zarur. Avtomobillarga suyuq yonilg'i quyishda, maxsus nasos va quyilayotgan yonilg'i miqdorini hisoblab turuvchi schotchiklar bilan ta'minlangan yonilg'i quyish kalonkasidan foydalaniladi. Kalonkalarning ishlash qobiliyati minutiga 25-250 litrga teng bo'ladi. Ko'rsatish xatoligi esa  0,5 % ni tashkil qiladi. Kalonkalarning normal ishlashi uchun harorat -40 dan  46  S gacha, namlik darajasi esa 80 % dan ko'p bo'lmasligi kerak. O'rnatilishiga qarab kalonkalar harakatlanuvchan yoki bir joyga o'rnatilgan bo'lishi mumkin. Nasosni harakatga keltirish moslamasiga qarab, qo'l bilan aylan-tiriladigan, elektromexanik va aralash bo'lishi kerak. 5. ATK da yonilg'i sarfini me'yorlash ATK da sarfini hisoblash chiziqli sarf bo'yicha olib boriladi va bir necha yordamchi koeffitsiyent bilan korrektirovka qilinadi. ATK da chiziqli sarfni bir necha omillarni hisobga olgan holda korrektirovka qilinadi. - Avtomobillar qish vaqtida ishlashida, janubda - 5% gacha, shimolda -15% gacha, uzoq shimolda - 20% gacha, boshqa joylarda - 10% gacha yonilg'i sarfi oshadi. - Avtomobil shahardan tashqarida yaxshi yo'l qoplamida ish bajarganda yonilg'i sarfi 15% gacha kamayadi. - Yuk avtomobillari, maxsus avtomobillar, yarim tirkama bilan ishlovchi avtomobillar, avtopoyezdlar ish bajarish TKM hisoblanganda har 100 tkm ga benzin 2l, dizel yonilg'isi 1.3l, suyultirilgan gaz 2,5l, siqilgan gaz 2 m3 qo'shimcha

belgilanadi. Samosval avtomobillari uchun va avtopoyezdlar, qo'shimcha har bir yuk bilan borib kelishi uchun benzin-0.25 l, dizel yonilg'isi - 0.25 l, suyultirilgan gaz 0.3 l, siqilgan gaz - 0.25 m3 belgilanadi. Me'yoriy sarf (Qn) benzin, dizel yonilg'isi, gaz uchun ATK da quyidagicha aniqlanadi: e s н n Q 100 W B )Д ( S H Q         1 100 , l bu yerda: H s - har bir avtomobil uchun chiziqli sarf l  100km S - avtomobil bosib o'tgan yo'l, km D - tuzatish koeffitsiyenti, V - ish bajarishdagi yonilg'ini rejaviy sarfi, W - ish hajmi, Q - har bir yuk bilan borib kelish uchun qo'shimcha sarf, n e - yuk bilan borib kelishlar soni. Yuqorida ko'rsatilgan hisob-kitoblar orqali aniqlangan me'yoriy sarf yo'l varaqasining "Yonilg'ining me'yoriy sarfi" katakchasiga yozib qo'yiladi. Adabiyotlar

1.Автомобиллар техник эксплуатацияси. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги автотранспорт олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган. Проф. Сидиқназаров Қ.М. умумий таҳрири остида, Тошкент “VORIS-NASHRIYOT”, 2008. – 560 б. 2 .O.Hamraqulov, Sh.Magdiyev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2005 yil. 3. Magdiyev Sh.P. Rasulov H.A. Avtomobil va dvigatellarga texnik xizmat ko’rsatish, ta’mirlash. Toshkent, “ILM ZIYO” -2006 yil. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

ATKlarida Moddiy-texnika ta`minoti

Avtotransport tarmog‘i korxonalarining ishlab chiqarish texnika bazasi va uni loyixalash tartibi

Avtotransport korxonasihing texnologik hisobi

Avtotransport tarmog‘i korxonalarini texnologik loyihalash

Avtotransport tarmog‘i korxonalarining turlari va vazifalari