Аткларда моддий техник таъминот хизмати вазифалари - Транспорт - Рефераты

Аткларда моддий техник таъминот хизмати вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

84 KB

Аткларда моддий техник таъминот хизмати вазифалари Режа: 1 АТК ларда моддий техник таъминоти хизмати вазифалари. 2. Ёнилғи, мойлаш материаллари, шиналар, эхтиёт қисмлар ва техник материаллар билан таъминлаш ва улар сарфини меъёрлаш. 3. Ёнилғи, мойлаш материалларини сақлаш ва тарқатишда атроф муҳит ҳимоясини таъмилаш.

Автотранспорт воситалари доимо кўпайиши ва улардан кўпроқ фой- даланилиши натижасида, эксплуатацион ҳаражатлар ошиб бормоқда. Бу ҳаражатларнинг бор-йўғи 12-15% ни техник хизмат ва таъмирлаш (ТХК ва ЖТ) учун сарфланади. Шу билан бирга, юк ташиш таннархи бошқа махсулотлар (ёнилғи ва мой махсулотлари, шиналар, ҳайдовчилар ойлиги ва ҳоказо) учун кетадиган ҳаражатларнинг қийматига, ТХК ва Т ни сифатига ҳамда, мухандис-техник хизмати (МТХ)нинг самарали ишлашига узвий боғлиқдир. Бундан ташқари автомобиллар сонини ошиши атроф муҳитни заҳарли моддалар билан ифлосланишини кўпайтирмоқда. Бу ерда таъминлаш ва ёндириш тизимларидаги носозликлар, ёниш маҳсулотлари таркибидаги заҳарли моддаларни қийматини 2 - 7 мартагача ошиб кетишга олиб келади. Ҳозирги вақтда ҳалқ хўжалигининг бошқа тармоқлари каби, автотранспорт соҳасида ҳам яқин йилларда бажариладиган энг асосий вазифалар белгиланган: - автотранспорт корхоналарини қайтадан тиклаш ва замонавий ускуналар билан жиҳозлаш; - ёнилғи ва бошқа эксплуатацион материалларини тежаб сарфлаш; - корхоналарда янгича бошқариш усулларини татбиқ қилиш; - атроф муҳитни муҳофаза қилишни таъминловчи услубларни қўллаш ва ҳоказолар. АТК ларида МТТ нинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборатдир: 1) Корхоналардаги автомобилларни бетохтов ишлаши учун керак бўлган барча материаллар билан ўз вақтида таъминлаш, 2) Эҳтиёт қисмлар ва материалларни сақлашни ташкил қилиш, 3) Омборлардаги эҳтиёт қисмлар ва материалларни айланишни кўпайтириш, 4) Автомобилларга техник хизмат кўрсатишда ва таъминлаш ишларини бажаришда эҳтиёт қисмларни ва материалларни тежаб тергаб ишлатишни таъминлаш.

АТК ларда МТТ ни самарадорлигини ошириш сарфлашни замонавий нормативларидан фойдаланишга узвий боғлиқдир. Шу билан бирга эҳтиёт қисмлар ва материалларни ўз вақтида олиб келиб яхши сақлаш ва тўғри тақсимлаш катта аҳамиятга эгадир. Таъминот режалари келгуси йилдаги юк ва йўловчиларни ташиш режаларини, эксплуатация қилиш шароитларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилиши керак. Бу режалар шундагина тежамкорликни таъминлай олади. АТКларда ишлаб чиқаришда ишлатиладиган эҳтиёт қисмлар ва бошқа материаллар қуйидаги асосий қисмларга бўлинади: агрегатлар ва эҳтиёт қисмлар ҳар хил материаллар шиналар ёнилғи асбоб-ускуналар ва воситалар 40...60% 10...12% 8...15% 4...8% 15...28% Эҳтиёт қисмлар ва материаллар ишлаш қобилияти ва чидамлигига қараб ҳам, ҳар хил гуруҳларга бўлинади: 1) Ишлай билиш қобилияти автомобилникига тенг қисмлар, 2) Ҳаракат ҳавсизлигини таъминловчи қисмлар, 3) Ишлай билиш қобилияти кам ва уларни иш жараёнида алмаштириш ҳисобга олинган қисмлар, 4) Олдинги 3 гуруҳ қисмларни алмаштириш жараёнида, алмаштири-лиши зарур бўлган ёрдамчи қисмлар. Кўриниб турибдики биз режалаштиришда асосий диққатимизни кейинги 3 гуруҳ қисмларга қаратишимиз керак. АТК ларда сақланадиган, ишлатиладиган эҳтиёт қисмлар ва материалларни турлари 4000 га етади. Бу қисмлар ва материалларни омборларига бирон-бир қонуният билан жойлаштирилмаса, уларни топиб олиш жуда кўп вақтни олади. Шунинг учун сақланадиган эҳтиёт қисмлар ва материаллар маълум қонуниятга асосан бўлинади ва пештахталарга жойлаштирилади. Эҳтиёт қисмлар гуруҳларга, гуруҳлар гуруҳчаларга ва ҳ.к бўлиниб номенклатура қаторлари ҳосил бўлади. Бу қатор бўйича ҳар бир

қисм 3 ёки 4 рақамдан иборат ёрлиққа эга бўлади. Кўрсатилган шакл поғонали нарвон бўйича бўлиниш дейилади. Эҳтиёт қисмлар, металл материаллар омборхонада махсус кўп қаватли пештахталарда сақланади. Шиналар ҳам 2 қаватли пештахталарда тик турган ҳолда сақланади. Камераларга озроқ дам берилган ҳолатда илгакларда сақланади. Улар вақти- вақти билан бир оз айлантирилиб турилади. Шиналар омбори қоронғи бўлиб, у ерда ҳавони ҳарорати меъёрида (-10  С   t   20  C оралиғида) бўлиши керак, тез ёнадиган материаллар бўёқлар, лаклар, эритгичлар махсус ёнғинга чидамли қурилмаларда сақланиши зарур. Кислоталар солинган шиша идишлар, юмшоқ идишларда, алоҳида хоналарда сақланиши керак. Эҳтиёт қисмлар ва материалларни меъёр бўйича режалаш. Эҳтиёт қисмлар ва агрегатларнинг бузилмасдан ишлаши автомобилларнинг ишлаш шароитига боғлиқ бўлиб, АТК да уларнинг ишлаш даврларини ҳисобга олиб борилади. Бу йиғилган маълумотни чуқур таҳлил қилиш асосида кейинги йилга керакли эҳтиёт қисмлар ва материалларни ҳажми режалаштирилади. Бу қийин ва оғир жараёндир. Чунки режалаштиришда олдинги йилда сарфланган материаллар ва эҳтиёт қисмларни ҳажми ҳисобга олиниши билан бирга,омборлардаги бор моддий қисмлар эътибордан четда қолмаслиги керак. Эҳтиёт қисмлар сарфини режалашда икки хил усулдан фойдаланилади: - Ҳисоб - китоб усули, - Тажрибалар йўлидан фойдаланиш усули. Эҳтиёт қисмларнинг сарфи, ҳар 100 автомобилга меъёрланган бўлиб, у қуйидаги тенглама асосида ҳисобланади: 100  n  ( La - Lp ) N   , дона ta  Lао бу ерда: La - автомобилни сафдан чиқарилгунча юрадиган амартизация йўли, км n - автомобилдаги бир хил турдаги деталлар сони, дона

Lp - деталларни завод томонидан белгилаган, биринчи алмаштиришгача юриши керак бўлган йўли, км Lао - қисмларни алмаштириш оралиғидаги ўртача ишлай олиш ресурси, ta - автомобилларни сафдан чиқарилгунча юрадиган вақти,йил АТК ни ёқилғи ва бошқа энергия ресурслари билан таъминлаш. Ёнилғи ва мой маҳсулотларига кетадиган ҳаражатлар юк ташиш таннархини 25% дан ортиқроғини ташкил қилади. Автомобилларнинг техник ҳолатини ёнилғининг сарфига таъсири № САБАБЛАРИ Сарфнинг кўпайи- ши, меъёрига нис- батан % ҳисобида 1 Асосий жиклёрнинг ўтказиш қобилиятининг ошиши 5...7 2 Эконамайзер клапанининг носозлиги 10...15 3 4 свечадан 1-ни ишдан чиқиши 15...20 4 Узгич контактлари орасидаги оралиқни ўзгариши 7...10 5 Ёниш, ўт олиш тизимини нотўғри ўрнатилиши: - шаҳарда - шаҳар ташқарисида 8...10 3...5 6 Компрессиянинг йоқолиши 4...6 7 Клапан билан коромисло орасидаги тирқишнинг нотўғрилиги 8...10 8 Форсункадан бирининг носозлиги 25...30 9 Иссиқлик режимининг ўзгариши 8...10 10 Нагар борлиги 7...8 11 Шосседаги бузуқликлар 15...20 12 Бошқариладиган ғилдираклардаги ўрнатиш бур- чакларини нотўғри қўйилиши 10...15 13 14 Камерада ҳаво босимининг камайиб кетиши Енгил автомобиллар томига юк ташувчи пеш- тахта ўрнатиш 5...15 20...30

Шунинг учун ҳам ёнилғини тежаб тергаб сарфлаш, унинг исроф бўлишини камайтириш АТК иқтисодий кўрсатгичларини яхшилашга олиб келади. I. Ёнилғини тежаш: - двигател конструкцияларини такомиллаштириш; - автомобилни металл сиғимини камайтириш; - дизел ёнилғиси билан ишлайдиган двигателларга ўтиш. 2. Ёнилғини бошқа турлари (ЁБТ) дан фойдаланиш. Кейинги йилларда мамлакатимизда ЁБТ билан ишлайдиган автомобилларни сони кундан-кунга кўпайиб бормоқда. Бу ёнилғиларга қуйидагилар киради: - сиқилган газ(таркиби метан 82..98%;этан, пропан 1,5%гача;бутан1%), - суюлтирилган газ (таркиби пропан, бутан, пролилин), - ёғоч спирти, - газоконденсаторлар аралашмаси, - бензин ва сув аралашмаси, - бензин ва водород аралашмалари. Автомобилларни эксплуатация қилишда ёнилғини сарфи, асосан уларнинг техник ҳолатига боғлиқдир. - транспорт процессини ташкил қилиш, - ишлатиладиган ёнилғи навларини техник хужжатларга ва ишлаш шароитларига тўғри келиши, - автомобилларни бошқариш маҳорати, - ёнилғини етказиб бериш жиҳозларини ҳолати, - ёндириш тизимини тўғри қўйилиши, - ёнилғини ташиб келиш, сақлаш ва тарқатиш қоидаларига риоя қилиш. Ёнилғи сарфини ошиб кетишига таъсир қилувчи сабабларини билган ҳолда, уларни ўрганиш ва бартараф этиш зарур. АТК ларда ёнилғини ташиб келиш, сақлаш ва тарқатиш. Ёнилғини ташиб келишда, цистернадаги гидравлик зарбаларни ка-майтириш учун, унинг ичига тўсиқлар ўрнатилган. Автомобил ерга тегиб турувчи занжир билан

қуролланган ва ёниш маҳсулотларини чиқарувчи труба автомобилнинг олдига ўрнатилиши керак. Ёнилғи олиб келингач, уни сақлаш сиғимларига бўғзидаги махсус штуцер орқали қўйилади. Сиғим бўғзида нафас олувчи клапан ва ёнилғини сатхини ўлчовчи шуп ўрнатилган бўлади. Автомобил цистернасидаги ёнилғи, унинг пастида ўрнатилган жумрак орқали тўкилади. Ёнилғини юқорига чиқариб бериш учун автомобил насос билан таъминланган. Ёнилғи буғи билан ҳаво (2,4...5%) аралашмаси, 0  С ҳароратида портилаш ҳавфини туғдиради. Шунинг учун ёнилғини сақлашда, ёнилғига қарши татбирлар ўтказиш керак. Ёнилғини сақлаш 2 хил бўлади: - ер устида - ярим кўмилган ҳолатда. Ҳозирги вақтда атроф муҳитни муҳофаза этиш нуқтаи назаридан, ёнилғини фақат ер устида сақлаш тури қўлланилмоқда. Ёнғинни олдини олиш учун, ёнилғи оқадиган ҳамма қувурларга ва нафас олиш клапанларига ёнғинга қарши сақлагичлар ўрнатилади. Ҳозирги вақтда бензинни сақлашни ёнғинга қарши сақлагичлар билан таъминланган тизими қўлланилади. Бу тизимда, сақлагичлардан Деви тури асосида ишлайдиганлари кўпроқ қўлланилади. Бу сақлагичларда, 1см 2 да 144...220 гача тешиклари бўлган турлар бир-бирига яқин қилиб 2 қаватда ўрнатилган бўлади. Ёнилғи учун сиғимлардан, қувурлардан, тарқатиш жиҳозлардан, иншоатлардан ташкил топган тизим, автомобилларга ёнилғи тарқатиш тармоғи ёки автомобилларга ёнилғи қуйиш шаҳобчаси дейилади. Шаҳардаги тармоқлар, шаҳарнинг энг кўп транспорт воситалари юрадиган йўлларга яқин ва аҳолига ҳалақит бермайдиган жойларга қурилади. Бу тармоқларни қуввати: ҳар бир автомобилга ўртача 50 литрдан ёнилғи ҳисобида, 200 ёки 500 автомобилга хизмат кўрсатишга етадиган қилиб қурилади. Йўллардаги тармоқлар шаҳарлараро йўлларни ёнидан ўтадиган транспорт воситаларига ҳалақит бермайдиган қилиб жойлаштирилади. Қуввати 500, 750 ёки 1000 автомобилга хизмат кўрсатишга мўлжалланган

бўлади. Автомобилларга ёнилғи қуювчи колонналар махсус бетон супачаларга жойлаштирилади. Дизел ёнилғиси билан ишлайдиган двигателларни ёнилғи билан таъминловчи жиҳозларидаги ёнилғи ўтказувчи фильтрлар тешикларининг диаметри 1,5...2 мкм бўлади. Шунинг учун ёнилғи таркибида, бундан катта бўлган механик заррачаларни бўлиши мумкин эмас. Кузатишлар эса ёнилғи таркибидаги механик заррачаларни 0,014% дан ошиги катталиги 60...80 мкм ни ташкил этишини кўрсатади. Бундан ташқари ёнилғи таркибида сув ва смола махсулоти бўлади. Бу ифлосликлардан тозалаш учун,дизел ёнилғиси олиб келингач сиғимларда 10 кунгача тиндирилиши зарур. Автомобилларга суюқ ёнилғи қуйишда калонкаларнинг ишлаш қобилияти минутига 25-250 л.га тенг бўлади. Кўрсатиш хатолиги эса  0,5 % ни ташкил қилади. Калонкаларнинг нормал ишлаши учун ҳарорат -40 дан  46  С гача, намлик даражаси эса 80 % дан кўп бўлмаслиги керак. АТК да ёнилғи сарфини меъёрлаш. АТК да сарфини ҳисоблаш чизиқли сарф бўйича олиб борилади ва бир неча ёрдамчи коэффициент билан корректировка қилинади. - Автомобиллар қиш вақтида ишлашида, жанубда - 5% гача, шимолда -15% гача, узоқ шимолда - 20% гача, бошқа жойларда - 10% гача ёнилғи сарфи ошади. - Автомобил шаҳардан ташқарида яхши йўл қопламида иш бажарганда ёнилғи сарфи 15% гача камаяди. - Юк автомобиллари, махсус автомобиллар, ярим тиркама билан ишловчи автомобиллар, автопоездлар иш бажариш ТКМ ҳисобланганда ҳар 100 ткм га бензин 2л, дизел ёнилғиси 1.3л, суюлтирилган газ 2,5л, сиқилган газ 2 м 3 қўшимча белгиланади. Самосвал автомобиллари учун ва автопоездлар, қўшимча ҳар бир юк билан бориб келиши учун бензин-0.25 л, дизел ёнилғиси - 0.25 л, суюлтирилган газ 0.3 л, сиқилган газ - 0.25 м 3 белгиланади.

Меъёрий сарф (Qн) бензин, дизел ёнилғиси, газ учун АТК да қуйида-гича аниқланади: S W Q н  Н s    ( 1  Д )  В    Q  ne (1) 100 100 Hs - ҳар бир автомобил учун чизиқли сарф л  100км S - автомобил босиб ўтган йўл, км Д - тузатиш коэффициенти, В - иш бажаришдаги ёнилғини режавий сарфи, W - иш ҳажми, Q - ҳар бир юк билан бориб келиш учун қўшимча сарф, ne - юк билан бориб келишлар сони. Юқорида кўрсатилган ҳисоб-китоблар орқали аниқланган меъёрий сарф йўл варақасининг "Ёнилғининг меъёрий сарфи" катакчасига ёзиб қўйилади.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон республикасида халқ хужалигини , шу жумладан автомобил саноатини бозор иқтисодиёти шароитларида ривожлантириш ва уларни эксплуатациясини ташкил этиш юзасидан Ўзбекистон Республикаси президенти И . А . Каримовнинг маърузалари , хукумат қарорлари , етук олим ва мутахассисларнинг фикрлари , чиқишлари ва илмий мақолалар (1991 йилдан шу кунгача . 2. Техническая эксплуатация автомобилей. под редакцией проф. Е.С.Кузнецов М: Транспорт,1991 г. 3. Техническая эксплуатация автомобилей. под ред. проф. Е.С.Кузнецова М: Т.,1991 г. 4. Ҳамрақулов О., Магдиев Ш. Автомобилларни техник эксплуатацияси, Жиззах, ЖизПИ, 2005й. 5. «Ўзбекистон Республикаси автомобил транспорти ҳаракатдаги таркибининг техник хизмати ва таъмири хақидаги Низом» Т., “Ўзавтотранс” коорпорацияси 1998-йил. 6. Крамаренко Г.В.,Николяев В.А., Шаталов А.И. Безгаражное хранение автомобилей при низких температурах. М:Транспорт 1984 г. 7. Лабезников М.Е.,Букеревич Ю.Л.Эксплуатация автомобилей в условиях жаркого климато и пустўнно-песчанной местности.М:Транспорт 1969г.

Похожие

Моддий-техник таъминот усуллари ва воситалари

Автосервис корхоналарининг моддий-техник таъминоти

Автосервис хизмати корхоналарининг ишлаб чикариш техник базаси

Техник хизмат кўрсатиш ва таъмирнинг моддий -техника воситалари

Бошкариш хакида тушунча. Унинг мазмуни ва вазифалари, ташкил килиш услублари ва талаблари