Тикув буюм деталларида шакл ҳосил қилиш - Текстиль - Рефераты

Тикув буюм деталларида шакл ҳосил қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

120.5 KB

Тикув буюм деталларида шакл ҳосил қилиш ва шакл сақлаш усуллари Режа: 1. Тикув буюм деталларида шакл сақлаш усуллари. 2. Тикув буюм деталларида композицион материаллардан фойдаланиб шакл мустахкамлигини ошириш

Кийимларнинг умумий холда ва алохида қисмларидаги шакл сақлаши танланган шакл хасил қилиш ва шакл мустаҳкамлаш усуллари билан аниқланади. Шакл сақлаш кийимлар сифатининг муҳим кўрсатгичи ҳисобланади, аммо бугунги кунгача шакл сақлашнинг ягона баҳолаш мезони мавжуд эмас. Адабиётлар таҳлили тикув буюларининг шакл сақлашини икки йўл билан ошириш мумкинлигини кўрсатади. Кенгроқ тарқалган йўл авра материалларини елимли қотирмалар билан горизонтал дублиринлаш бўлиб, кейинчалик буюмнинг прессларда ҳажмли ёстиқлар билан, намлаб иситиб ишлов бериш жараёнида (НИИБ) шакл ҳосил қилиш. Дублиринланган деталларга керакли ҳажмли шакл бериш имкони борлиги учун, бу шакл ҳосил қилиш жараёнига ижобий таъсир кўрсатади. Лекин эксплуатация жараёнида деформациявий юклар таъсирида деталлар релаксацияга берилади ва берилган шаклни йўқотади. Шакл сақлаш, шакл қайси деформациялар ҳисобига олинган бўлса, ўша деформацияларнинг сақланиши билан аниқланади. Шакл сақлашнинг баҳолаш мезонини деформациянинг шакллантиришдан сўнг вақт ўтиши билан шунингдек шакллантирилган намунага турли таъсирлар натижасида у ёки бу кўринишидаги релаксациясини олиш қабул қилинган. Адабиёт таҳлиллари ҳамда эксперимент изланишлар натижасида материалнинг шакл ҳосил қилишга қодирлигини тавсифловчи бир неча хусусиятлар аниқланди: дағаллик, бурмаланиш, иплар тизими орасидаги бурчак ўзгарувчанлиги ҳамда толалар, иплар чўзилувчанлиги ва сиқилиш хусусиятлари. Бир қатор яхлит бичимли деталларнинг етарли бўлмаган шакл сақлаши ва шакллантирилишининг паст сифати сабабларини ўрганиш шуни кўрсатдики, деталларнинг ясси ва ҳажмли қисмларда шакл ҳосил қилиш ва шакллантириш кўпроқ меёрда газламанинг иплари чўзилиши ҳисобига амалга оширилади. Яна шуни таъкидлаш жоизки, бу усулларнинг асосий

камчилиги, уларнинг ясси шаклдан ҳажмли шаклга ўтиш қисми шакл сақлаши ва шакллантирилиш механизми яхши ишланмаганлиги ва бунда ускуналар иш органлари ишлов берилаётган тўқимачилик материали билан ўзаро таъсирланишидадир. Изланишлар олиб бориш йўлида, муаллифлар томонидан буюм материал сарфи ва сермехнатлилигини камайтириш, юқори шакл сақлашини таъминлаш, гигиеник кўрсатгичларнинг сезиларли бўлмаган даражада пасайиши, исталган турдаги буюмлар учун астарлар қўллаш имконияти, эксплуатация шароитида елимли бириктириш материалларнинг устки деталлар билан бириктирилиш ишончлилиги нуқтаи назаридан ижобий хусусиятлар аниқланди. Газлама шакллантирилишининг асосий хоссаси бўлган иплар орасидаги бурчакни ўзгартиришни имкони борича қўллаш сеткали материалдан шакл хосил қилиш механизмига асосланган деталлар тайёрлаш учун усуллар ва ускуналар ишлаб чиқишда яхлит бичимли деталларни камоперацияли технология асосида қўллаб шакл сақлашни оширишга ва буюмнинг сифатини яхшилашга имконият туғдиради. Ишлаб чиқаришда газламанинг асосий шакллантириш хусусиятини максимал таъминлайдиган, яъни иплар орасидаги бурчакни ўзгартирувчи, тўрсимон материалдан шакл хосил қилиш механизмига асосланган усуллар ва ускуналар ишлаб чиқиш, камоперацияли технология асосида яхлит бичимли деталлар қўллаш билан ишлаб чиқариш ҳисобига, шакл барқарорликни ошириш имконини яратади ва тикув буюмларининг сифатини яхшилашга йўл беради. Юқорида айтиб ўтилгандек, буюмларнинг шакл сақлашини ошириш мақсадида, намлаб иситиб ишлов бериш билан бир қаторда, газламаларга турли кимёвий реагентлар билан ишлов бериш ёки буюм конструкциясига қўшимча армирланган элементлар киритилиш кўзда тутилади. Ишлар таҳлили деталларнинг тўрт асосий шакл сақлашини ошириш услубларини аниқлашга имкон беради: буюм деталларини армирланган

элементлар билан дублиринлаш; тикув бумларига буғли ва кимёвий актив элементлар билан ишлов бериш; синтетик толалар таркиби юқори бўлган газламалардан фойдаланиш; тикув буюмларини композицион воситалар билан барқарорлаштириш. Келтирилган услуб учун хос бўлган ижобий ва салбий томонларнинг таҳлили кейинчалик такомиллаштиришга йўналтирилган ишларни олиб бориш, ҳамда буюмларни барқарорлаштиришда янги долзарб йўналишлар устида изланиш мақсадга мувофиқлиги ҳақида гувоҳлик беради. Кийим деталлари шакл сақлашини оширишнинг иккинчи услубида, шакл ҳосил қилишдан сўнг газламанинг деформациялашган структурасини мустаҳкамлаш учун уни буғ ва кимёвий актив муҳитлар билан бир вақтнинг ўзида ишлов бериш орқали эришилади. Толалар ичига кирган сари, иш муҳити молекуляр боғланишларни суслаштиради, кейинги қуритиш ва термоишловда эса деформация берилганини инобатга олиб, молекуляр боғланишларни янги ҳолатда қайта тиклайди. Бу услуб турли тудаги ускуналарда амалга оширилиши мумкин: прессларда, буғ-ҳаволи маненкенларда. Учинчи услуб материал таркибига киритилган толалар термопластиклик ҳусусиятларига асосланган, унда шакллантириш давомида олинган деформацияларни турғун мустаҳкамлаш кўзда тутилади. Шакл мустаҳкамлаш таъсирига полимернинг шакилланиш даврида иситилган пуансонда жойлашган, юқори эластиклигидан бирин кетин, совутиш натижасида кейинги шишасимон ҳолатга ўтиши натижасида эришилади. Бу услуб таркибида 70% дан кам бўлмаган синтетик иплардан иборат полотнолардан буюм тайёрлаш учун қўлланилиши мумкин. Аммо кўриб чиқилаётган услубнинг қўлланилиши етарли ассортиментдаги материалларнинг таълаб қилинилаётган структураси ва толали таркибининг йўқлиги билан шартланади. Тўртинчи услуб – тикув буюмлари деталларининг тўғридан тўғри стабилизацияланиш услуби – тармоқнинг кимёлаштириш билан боғлиқ, замонавий йўналишдаги ривожланишидир.

Бу турдаги услубнинг ўзига ҳос хусусияти полимер эритмасини буюм деталларининг тескари томонига яхлит ёки дискрет қоплама кўринишида суртишдан иборат. «Газлама+полимер композит» тизимнинг кейинги термоишлови давомида, полимер композит қаттиқ фазага ўтади. Ўзининг эгилувчан пластик хусусиятларини гидротермик ишлов натижасида ўзгартиргач, композиция газлама билан биргаликда берилган шаклга мувофиқ шаклланади. Тикув буюмлари талабларига баъзи бир комплексдаги талаблар қўйилади, дастлабкиси тикув буюмларининг кийилиш жараёнида кийимнинг ва инсоннинг ўзаро таъсири ва алоқаси билан таъминланади, иккинчиси эса – кийимнинг меҳнат қуроллари ва меҳнат кучи билан, оқимдаги меҳнатни ташкиллаштириш билан ўзаро таъсири. Кийимга қўйилган эксплуатацион талаблардан бири – юқори мустаҳкамлик. У емирилиш юз беришига сабаб бўлувчи куч билан аниқланади. Бунда кийимларнинг чидамлилиги асосан иккита кўрсаткичлар билан аниқланади: материал мустаҳкамлиги ва чоклар чидамлилиги. Кийим шакл сақловчи бўлиши лозим, яъни кийилиш даврида ишлаб чиқариш жараёнларида унга берилган ҳажмли шаклни сақлаб туришга мойиллиги бўлиши керак . Шакл сақлаш бир қатор усуллар билан таъминланади: ♦ юмшоқ ишлов бериш билан, яъни ҳажмли шакл бериш учун чок ва виточкаларни буюмларнинг кўкрак, курак ва думба қисмларида қўллаш; ♦ дағал ишлов бериш билан, яъни зарур шаклни каркас авралар хисобидан яратиш; ♦ пластик усул билан, деталларга ва қирқимларга пластик деформация ҳисобидан, бир қатор кўрсаткичларнинг таъсири остида (температура, намлик, босим, вақт) қўлланиладиган намлаб иситиб ишлов бериш (НИИБ). ♦ форниз (ғижимланмайдиган буюмларни шакклантириш) – джинс буюмларда фойдаланиладиган усул. ♦ толали массанинг кейинги ташқи шакллантириш билан бажариладиган, манекенга алоқадор перфораторли алюминий орқали чанглантириш. Бу

усулнинг бир кўриниши детал, қирқимларни полимернинг эритмаси ва расплави шакллантириш услуби орқали олишни кўзда тутади. Охирги усулнинг устунлиги шундаки, бунда тўқимачилик, бичиш, тикиш жараёнлари инкор этилади, сезиларли даражада материал сарфи камаяди. Ишлаб чиқариладиган кийим сифати кўпгина омилларга боғлиқ, уларга: - матолар сифати, -буюм ишлаб чиқиш сифати (моделлаштириш ва конструкциялаш), -технологик ишлов бериш сифати. Материаллар гигиеник хусусиятлари мажмуаси кийим ости фазовий микроиқлим холатига таъсир қилади, маълум, бу эса инсонни ўзини хис этишига ва меҳнатга лаёқатига ўз аҳамиятини ўтқазади. Материалларнинг эгилувчан-пластик хусусиятлари, уларнинг дағаллиги, бурмаланиши, шаклланиш хоссасига, кийим учун талаб қилинаётган ҳажмли фазовий шакл ва унинг эксплуатацияга чидамлилигига боғлиқ. Кийимни кийиш жараёнида кийимнинг ҳажмли фазовий шакли ва композицияси, олдиндан аниқланган ўлчамлари, бириктириш усуллари ва буюмнинг алохида деталлари ва қирқимларининг ўзаро таъсири вужудга келади. Бу босқичда нафақат кийимларнинг бадиий-эстетик, балки уларнинг сифатнинг муҳим кўрсаткичлари бўлган тежамлилик ва технологиклик таъминланади. Маълумки, булар саноатда кийим ишлаб чиқаришда иқтисодий мақсадга мувофиқлик касб этади. Кийимларга технологик ишлов бериш шунингдек уларнинг сифатига катта таъсир ўтказади. Деталлар ва қирқимларнинг бирикиш, намлаб иситиб ишлов бериш ва якуний ишлов бериш сифати, кўп томонлама кийим сифати, унинг қоматдаги ўтириш сифати, газлама чидамлилиги ва бошқа кўрсаткичларини аниқлайди. Технологик ишлов бериш жараёнида буюм зарур бўлган ҳажмли шаклга, товарбоп кўринишга эга бўлади. Технологик ишлов бериш жараёнида шаклланувчи кийим сифати муҳим даражада қўлланилаётган технологик ускуналарнинг хам сифатига, хам холатига

(машиналар, полуавтоматлар, пресслар и бош.), ишчилар меҳнати сифатига боғлиқ. Кийимлар эскиришга чидамли бўлиши лозим. Кийим эскириши – турли хил таъсирлар остида бўлиб ўтадиган мураккаб жараён: механик (ишқаланувчанлик, чўзилувчанлик, эгилувчанлик и бош.), физик-кимёвий (атроф-муҳит омиллари, организм алмашинув маҳсулотлари— тери алмашинуви ва бошқа омилларнинг таъсири), биологик. Кийим ишлаб чиқарилиши ва эксплуатацияси жараёнида газламанинг шундай хусусиятлари намоён бўладики, уларни албатта кийим конструкциялашда инобатга олиш лозим. Бу хусусиятлар тикув буюмларига бичиш, тикиш, якуний ишлов бериш технологик жараёнларида жиддий даражада таъсир кўрсатади. Улар буюмга ишлов бериш усулларини аниқлаб беради. Бундай хусусиятларга газлама қалинлиги, унинг чўзилувчанлиги, дағаллиги, тангенциал қаршилиги, чоклардаги ипларнинг сурилувчанлиги, ситилувчанлик, игнани газламани тешиши, иссиқлик сақлаши, шакл сақлаш ва киришувчанлик киради. Газлама қалинлиги ва юза зичлиги буюм конструкциясига, қўшимчалар ўлчамларига, чоклар кенглиги ва конструкциясига таъсир кўрсатади, хамда авра материалларини танлаш билан характерланади. Газлама қанчалик қалин бўлса, буюм конструкциялашда шунчалик катта чок ҳақларини мўлжаллаш лозим. Агар матолар қалин бўлса, чоклар кенглигини ошириш, бунда чокларни минимал миқдордаги матолар қавати билан қўллаш лозим (ёриб дазмолланган бириктирма чок, очиқ қирқимли қоплама чок, бостирма чок). Тикув буюмлари ишлаб чиқаришда газламаларнинг турли йўналишларда чўзилувчанлиги ва эластик полотноларнинг юқори чўзилувчанлигини инобатга олиш керак. Чоклар емирилишини олдини олиш учун, буюм эксплуатация жараёнида чок чўзилувчанлиги ва мато чўзилувчанлиги ўзаро тенглик касб этиши зарур. Шакл хосил қилишн и ошириш усуллари ва тикув буюмлари деталларини мустахкамлашнинг сифатли тахлили шуни кўрсатдики, турли

ассортимент ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштириш билан боғлиқ саволларни хал этишнинг истиқболлироқ йўли стабилизациялаш усулидир. У деталларнинг тескари томонига таркиби полимер-коллаген бўлган композитцияни қўллашни назарда тутади. Махсус идишда жойлашган эритма, босим остида кукунлаш асбоби орқали газламага сепилади. Узатилиш босими ва конус найчали ингичка дисперсияли аэрозол қўллаш мумкин. Аэрозолнинг баравар миқдорли узатилиши, қуритиш жараёнини инкор этади, буюмга ёки деталларга ишлов бериш тўғридан тўғри намлаб иситиб ишлов бериш остида амалга оширилади. Кийим деталларнинг шакл сақлаш хусусияти тўғридан тўғри газламаларнинг физик-механик хусусиятлари билан боғлиқ, худди шу холат қотирмали материаллар пакети билан хам. Ушбу ишда турли ассортиментдаги материаллар пакетининг дағаллиги ва ғижимланувчанлиги ўрганилди. Кийим ишлаб чиқаришда (айниқса чоклар бажарилганда, енг, пальтоларда этак қирқимини букиш) материал эгилиш хусусиятига эга бўлиши талаб этилади. Аммо, эксплуатация жараёнида кийимнинг материалида кетмайдиган бурма, ажинлар ва хоказоларнинг пайдо бўлиши, кийимнинг ўлчам ва шаклининг ўзгаришига, унинг сифатини сустлашишига олиб келади.

Похожие

Тикув буюм деталларида шакл ҳосил қилиш ва шакл сақлаш усуллари

Тикув буюм қисмларига ишлов бериш

Тикув буюм деталларини узаро богланиш матрицасини тузиш

Тикув махсулотларига шакл баркарорлик хусусиятлари бериш

Ҳомуза ҳосил қилиш механизмлари