O’zbekiston da gilam, trikotaj va noto’qima mahsulotlarni ishlab chiqarish - Текстиль - Рефераты

O’zbekiston da gilam, trikotaj va noto’qima mahsulotlarni ishlab chiqarish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34.5 KB

O’zbekiston da gilam, trikotaj va noto’qima mahsulotlarni ishlab chiqarish Reja: 1.Gilam badiiy to’qima buyumi. 2.Gilamlarni sanoat asosida ishlab chiqarish. 3.Gilam kombinati to’quv korxonasining o`ziga hosliklari.

Gilam — badiiy to’qima buyumi. Yozma tarihiy manbalar va arheologik qazishlar gilamning qadim zamonlarda ham mavjud bo’lganligini ko`rsatadi. Xorazm arheologik qazishmalar paytida miloddan avvalgi birinchi ming yillikka mansub gilamlar topilgan. Bobil, Assuriya, Midiyada, keyinroq, Hindiston, Eron, Turkiyada O’rta Osiyoda to`qilgan rangdor gilamlar mashhur bo’lgan. Mamlakatimiz xalqlari o’rtasida ro`zg`or ashyosi va badiiy buyum sifatida keng tarqalgan. Gilamchilik — gilam to`qish kasbi, badiiy to`qish turi hunarmandchilik sohalaridan biri. Qadimdan ayollar orasida keng tarqalgan hunar sifatida mashhur. Ayniqsa, chorvachilik bilan shug’ullanadigan xalklar orasida keng tarqalgan. Oldinlari gilamni o’simlik (pahta, zigir, shut) tolasidan, jun (qo’y, echki, tuya juni)dan va ipak iplaridan tayyorlaganlar. Hozir gilam ishlab chiqarishda sun`iy va sintetik tolalardan ham keng foydalanilmoqda. Gilamlar kalta tukli(3-7 mm) va uzun tukli (8-17 mm) qilib to’qilgan. O’zbekistonda gilamlar qo’y va tuya junlaridan, pahta va ipak iplaridan to’qiladi. Tukli gilamlarni to`qish tehnikasi, ayniqsa, murakkab. Ularni to`qishda asos (zamin) tanda va arqoq, iplaridan tashqari, tuk tanda va qo`shimcha siquvchi tanda iplari ishlatiladi. Bu tuk hosil qilish eski dastgohdarda faqat qo’lda bajarilar edi. Asrimizning 30-yillaridan keyingina tuk kesuvchi mahsus dastgohi korxonalar paydo bo`ldi.(Masalan: Andijon shahridagi "Mehnat gulya ateli", Shahrisabzdagi "Hujum" fabrikasi) va boshqalar. Gilamlarni sanoat asosida ishlab chiqarish respublikamizda 2- jahon urushidan keyin rivojlana boshladi. Tuk hosil qilish usuliga qarab gilam ishlab chiqarish to’quv dastgohlarining ikki turi mavjud.

Birinchi usul, "Hivichli" usul bo’lib, unda ma`lum tartibda gilamni ip arkrri bilan ketma-ket xomuzaga ilgakli hivich tashlanib, sungra hivichlar gilamdan tortib olish jarayonida tuk hosil qilinadi. Ikkinchi usulda to’quv dastgohida 3 ta tanda iplari o’rnatiladi. 1- zamin tanda, 2-sikuvchi tanda va 3-tuk tanda. Odatda, zamin va siquvchi tanda iplari pahta tolasidan iigirilgan iplar, tuk tandada jun tolalarining kimyoviy tolalar bilan aralashmalaridan olingan iplar ishlatiladi. Dastgohda bir paytning o`zida ustma-ust ikkita xomuza hosil bo’lib, ularga ikkita arqoq, tashlanishi natijasida ikki qatlamli to’qima shakllanadi. Qatlamlar o`zaro tuk tanda vositasida boglanib, so`ngra qatlamlar orasiga mahsus pichoqlar kirib ularni kesib ajratadi, natijada dastgohda ustma-ust joylashgan ikki polotnoli gilam hosil bo’ladi. Bu usulda ishlab chiqarilgan gilam yo`zidagi naqshlar rangli tuk tanda iplarini jakkard mashinasini boshqarish orkali yaratiladi. Tuk tanda iplari har xil rangli va ularning sarfi turlicha bo’lishi, tuk tanda iplari zamin va siquvchi tanda iplariga o’hshash bitta to’quv g`altagiga o’ralgan bo’lmaydi. To’quv dastgohi tandalash romiga o’hshash qurilma bilan jihozlangan bo’lib, tuk tanda iplari yakka ip o`ralgan bobinalarga uzatiladi. O’zbekistonda sanoat asosida zamonaviy texnologiyali gilam kombinata 70-yillarning o’rtalarida ishga tushirilgan. Bu Hiva gilam kombinatidir. Bu kombinat loyiha quvvati 2 mln m 2 gilam ishlab chiqarishga mo`ljallanib, uning tarkibida apparat tizimida kimyoviy tolalar bilan jun aralashmasidan yigirilgan ip ishlab chiqaruvchi yigiruv korxonasi, to’quv korxonasi va pardozlash cehlari mavjud. Kombinat tarkibidagi yigiruv korxonasining pahta tolalaridan yigirilgan ip ishlab chiqaruvchi korxonalardan farqi yigiruv korxonasining tarkibida tola buyovchi cehni mavjudligidir. Buxoro ip gazlamalar kombinatida ishlatiladigan rangli iplar yigirilgan ip uralgan mahsus bobinalarda bo`yalsa, Hivada tolalar bo`yalib, ulardan rangli ip ishlab chiqariladi. Bu korxonaning ip ishlab chiqarish texnologiyasini ancha murakkablashtiradi.

Gilam kombinati to’quv korxonasining o’ziga hosliklari -mavjud zamin va siquvchi tanda iplari 5-6 qavat qo`shib pishitilganligi uchun ohorlanmasdan, bevosita tandalash mashinasidan to’quv galtaklariga olinadi. Arqoq ipi ham ancha yog’on bo’lganligi uchun naychasiz usulda arqoq o`ramasi mahsus o`rovchi avtomatlarda olinadi. Tuksiz gilam mahsulotlari - polos, sholchalar oddiy to’quv dastgohlarida mahsus tayyorlangan tanda va arqoq, iplarini ishlatib tayyorlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. E. Olimboev, Sh.R. Davirov «O’zbekiston to’qimachilik sanoati mahsulotlari va ularni ishlab chiqarish texnologiyasi», Toshkent, 2002. 2. M.T. Budnikov, Sh.R. Marasulov «Pahta, kimyoviy tolalarni yigirish» 1- kism, 1979.

Похожие

Trikotaj mato va buyumlarini O’zbekiston da ishlab chiqaradigan korxonalar

Noto’qima mato va buyumlari, ularni O’zbekistonda ishlab chiqarish

Yengil sanoat to’g’risida ma’lumot. Tikuvchilik sanoati tarixi. O’zbekistonda tikuvchilik sanoati rivojlanishi

To’qima va uni to’quv dastgohida shakillanishi. Trikotaj mahsulotlari ishlab chiqarish

Ip gazlamalar to’g’risida umumiy ma’lumot