Музейлар ва кўргазма залларининг интерьерли фазовий кенгликларининг ечимлари - Текстиль - Рефераты

Музейлар ва кўргазма залларининг интерьерли фазовий кенгликларининг ечимлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Музейлар ва кўргазма залларининг интерьерли фазовий кенгликларининг ечимлари Режа: 1. Музейлар ва кўргазма залларининг интерьерли фазовий кенгликларининг ечимлари 2. Музейлар ва кўргазма мажмаулари уникаль иншоотлар

Музейлар ва кўргазма залларига эга бўлган бинолар шундай муассасаларки, уларда у ѐки бу давлатнинг маънавий-тарихий, маданиймоддий қадриятлари ва халқ хўжалигининг ютуқлари ҳақидаги информациялар жамланган (концентрланган) шаклда ўз аксини топади. Тарихий қадриятларни ўзида намоѐн этувчи қадимий ҳужжатлар ва материалларни сақлаш ва намойиш этиш музейларнинг фукнциональ вазифасини ташкил этади ва унинг нимага мўлжалланганлигини аниқлаб беради. Бир вақтнинг ўзида улар илмий-қидирув марказлари деб ҳам ҳисобланади, уларнинг базасида ўлканинг маънавий мероси ва маданияти ўрганилади. Ўз мазмун-моҳиятига кўра музейлар бир нечта йўналишларга эга бўлади: ўлкашунослик, тарихий, бадиий, халқ хунармандчилиги, полеонтологик ва кўплаб бошқа йўналишларга эга бўлади. Сиғими (ҳажми) бўйича музейлар – кичик 3 мингдан 10 минг куб метргача, ўртача – 10 мингдан 30 минг куб метргача ва йирик – 30 мингдан 80 минг куб метргача бўлиши мумкин. Кўргазма заллари ҳам музейларникига ўхшаш бўлган вазифаларни бажаради. Лекин уларда музейлардан фарқли ўлароқ инсон фаолиятининг ҳамма – техника, фан, маданият ва санъат соҳаларида эришилган ютуқларни акс эттирувчи экспонатлар, ноэкспонатларни намойиш этиш учун мўлжалланади. Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда ўтказилаѐтган кўргазмаларда халқ хўжалиги ҳамда саноат ютуқлари ва ривожланиши намойиш этилаяпти, бу кўргазмалар ишбилармон тижорат характерга эга бўлади, улар асосида йрик битимлар, шартномалар тузилади. Бу битимлар ва шартномалар бўйича республикада ишлаб чиқарилган у ѐки бу саноат ва қишлоқ хўжалик махсулотлари йирик партияларда ватанимиз ва чет эл фирмаларига етказилади. Кўргазмалар ҳам худди музейлар сингари функциональ вазифаси, экспонатларнинг мазмун-моҳияти ва мақсади бўйича жуда кенг типологик диапозонга эга бўлиб, улар ҳам музейлар каби умум шаҳар, умум вилоят, республика ва халқаро аҳамиятга эгадир.

Музей ва кўргазмаларнинг вазифаларига кўра ҳамда улар архитектуравий- режавий ечимларининг фарқланишига қарамасдан уларнинг режавий структураларининг асослари, хоналар таркиби ва ўзаро боғланиши бўйича бир-биридан кам фарқ қилади. Бундай иншоотларнинг режавий ечимлари экскурцион гуруҳлар оқимига қарама-қарши ҳаракатни инкор этадиган бош технологик талабларга мувофиқ қурилади. Экспозиция залининг биридан бошқасига анфиладли схема ҳамда ҳаракат оқими ѐпиқ доира схемаси бўйича бўладиган ҳаракатни намоѐн этувчи оқимлар ҳаракатининг графиклари энг кўп тарқалган графиклар дейилади. Музейлар ва кўргазма биноларининг лойиҳавий ечимларига қўйиладиган энг бош ва асосий талаблар биттаси бу ички фазовий кенгликни функциональ зоналаштиришни тўғри ташкил этиш, асосий ва ѐрдамчи хоналарни тўғри гуруҳлаштириш ва улар орасидан ўзаро боғланишларни тўғри йўлга қўйишдан иборатдир. Зиммасига ташриф буюрувчиларга хизмат кўрсатиш функцияси юклатилган хоналарнинг биринчи гуруҳига гардероб ва санитария тугунларига эга бўлган вестибюль, информацион-маълумот бериш маркази, экскурция аъзолари учун хоналар, сувенерлар ва бошқа буюмларни сотишга мўлжалланган дўконча (киоска) каби бир қатор хоналар киради. Вестибюлли гуруҳлар ва вестибюль олдидаги очиқ экспозиция ташриф буюрувчиларни психологик тайѐрлаш вазифасини бажаради ва унинг биринчи бўлиб тасаввур қилинишини шакллантиради. Бу ерда анжуманлар, учрашувлар, мажлислар (йиғинлар) ва шунга ўхшаш тадбирлар ўтказилади, шу билан бир қаторда универсаль хоналарда турли жамоат тадбирлари ва даврий экспозициялар олиб борилади. Иккинчи гуруҳ хоналари ўзида экспозицион залларни намоѐн этади, улар доимий экспозицияларнинг бош функциональ зонасини ҳосил қилади. Залларнинг майдонлари (юзалари) экспозиция қилинадиган материалнинг ҳажмига боғлиқ равишда қабул қилинади. Хоналарнинг учунчи гуруҳини ташкил этувчи хоналар маъмурий хўжалик функцияларини амалга оширадиган зонани ҳосил қилади, бундай хоналарга

илмий кабинетлар, фондларни сақлаш хоналари, лабораториялар, реставрация устахоналари, экспонатларни маълум муддатда сақлашга мўлжалланган хоналар. Экспозицион заллар кўргазмалар ва музейларнинг марказий композицион ядроси бўлиб хизмат қилади. Экспозицион залларнинг майдонлари турлича бўлиши мумкин. Лекин амалиѐт шуни кўрсатадики, уларнинг барча кўп жиҳатларини ва турли-туманликлигини майдонлари 900, 1500 ва 3000 м 2 бўлган ва баландлиги бўйича: 4,5 м – катта бўлмаган экспонатларни жойлаштиришга мўлжалланган; 6 м – машина-механизмлар учун; 3 м дан 12 м гача – алоҳида йирик экспонатлар учун мўлжалланган учта асосий типга жамлаш мумкин. Маъмурий-хўжалик хоналари баландлиги 3,3 м бўлган қаватларга жойлаштирилади. Вестибюль ташриф буюрувчиларда биринчи таассуротни шакллантирувчи ва экспозицион заллар бўйича кейинги экспозицияларни тайѐрлашга йўналтирувчи жой бўлганлиги учун уни даврий кўргазмаларнинг кириши залига очиш лозим бўлади. Ватанимизда ва хориждаги лойиҳа-қурилиш амалиѐтида марказли ва блокли ҳажмий-фазовий композицияга эга бўлган музей ва кўргазма повильонлари кенг ривожланган (...-расм). Бу композицион ечим усулларидан ҳар бири ўзининг маълум характеристикаларига эга. Марказий композиция режавий ечимларининг компактлиги ва ташқи тўсувчи конструкцияларнинг минималь майдон (юза) эгаллаши эвазига майдоннинг иқтисод қилиниши, иссиқлик йўқотилишининг минималь қиймати ва умумий эксплуатацион харажатларнинг минималлиги билан ажралиб туради. Айрим вазиятларда бундай композицияларнинг ички режавий структураси таянчларга эга бўлмаган залнинг ягона ҳажми билан ечилади, бундай залда томошабин ички фазовий кенгликда яхши ориентация шароити ва кўриш орқали қабул қилишнинг кенг сферасидан фойдаланишга муваффақ бўлади. Тошкентдаги Ўзбекистон тарихи музейи замонавий музейга мисол бўла олади (141-расм). Ягона ҳажмда бажарилган музей биноси тўртта қаватдан

иборат (бунда биринчи қават – подиум ҳам ҳисобга олинган). Бош юқори ҳажм (экспозицион заллар ҳажми) режа бўйича квадрат шаклида бўлиб, унинг катта ҳажми пастки кичик ҳажм устида мувазанатлашган. Музейнинг бош композицион режаси бўлиб катта фазовий ҳажмли атриум хизмат қилади, бу ядро бино ҳажмининг бутун баландлиги бўйлаб давом этган. Ҳамма экспозицион заллар бу ядро атрофида жойлашган ва оқимлар ҳаракати ѐпиқ доира бўйича амалга ошади. Блокли, ѐки бошқача ном – децентрланган композиция марказлиси билан қиѐсланганда фазовий ва режавий ечимларнинг юқори айланмалиги ихтиѐрий шаҳарсозлик ситуациясига нисбатан енгил адаптациялиги, архитектуравий-образли масалаларнинг ечимларининг катта имкониятга эга эканлиги билан ажралиб яъни фарқланиб туради. Музейлар ва кўргазмаларнинг бундай типдаги композициялари режаларнинг пухта дифференциаллашган функциональ зоналари ва улардаги хоналарнинг “туғма” белгилари бўйича гуруҳланиши билан таъминланади. Биринчи типда бўлгани каби иккинчи типда ҳам экспозициялари икки, уч ва ундан юқори бўлган сатҳларда ечилиши мумкин. Сиракузадаги археология миллий музейини блокли музей биноларига мисол тариқасида келтириш мумкин (142-расм). Музей биноси хоналарнинг алоҳида функциональ зоналарга пухта гуруҳлаштирилган ҳолда бир қаватли иншоотни намоѐн этади: кириш, экспозицион ва маъмурий-техник хоналар зонаси бу ҳажм остида жойлашган. Экспозицион зона тўртта ҳар хил катталикдаги трапециясимон залли ячейкалардан ташкил топади, бу ячейкалар вестибюлли гуруҳларнинг марказий ҳажмдан радиаль (радиусли) йўналишлар бўйича тарқалади. Блоклар орасидаги мустақил боғланишларга эга бўлган бундай режавий усул ( приѐм ) музей биносини юзаларининг паст-баланд жойлашганлигидан катъий назар исталган ер участкасига жойлаштириш имконини беради. Ўзбекистондаги деярли барча кўргазма иншоотлари ва музей бинолари марказий композицияли ягона ҳажмда қурилган.

Музейлар ва кўргазма мажмаулари уникаль иншоотларни намоѐн этади, шу сабабли уларнинг ғоявий-бадиий сифатларига алоҳида юқори талаблар қўйилади. Бу талабга биринчи навбатда гўзал ва мақсадга мувофиқ бўлган ягоналик принқҳципи жавоб беради. Музейлар ва кўргазма повильонларнинг архитектуравий-фазовий қурилиши уларнинг экспозицион залларининг тематикасини (мавзусини) очиб бериш, ѐритиб беришга мувофиқ келмоғи лозим. бу масалани ечишда биринчи навбатда бу иншоотларни ички ташкил этишдан, уларнинг ичида содир бўладиган жараѐнлар, уларнинг режавий структураларидан келиб чиққан ҳолда ечиш тақозо этилади. Экспозиция залларининг катта ѐпиқ фазовий кенгликлари, уларни алоҳида ѐритиш системалари (юқоридан бериладиган табиий ѐруғликнинг сунъий ѐруғлик билан уйғунлашуви) кўплаб музейлар ва кўргазмалар учун тўсувчи конструкцияларнинг анъанавий йирик ташқи туйнуксиз (бус-бутун) юзаларини аниқлаб беради. Кўргазма повильонлари ва музейларнинг бундай ѐпиқ ечимлари савдо корхоналарида бўлгани каби интерьерларнинг ички пластикасини юзага чиқариш комфортли ѐруғлик муҳитини яратиш билан боғлиқ бўлган энг муҳим масалаларнинг ечилиши билан ҳал этилади. Ёруғликнинг кўргазма заллари ва музейлар интерьерларидаги роли мутлақо каттадир. Рациональ ѐритиш системаси билан экспозицион материалнинг кўриш орқали яхши қабул қилинишини таъминлайдиган яхши шароитларга этишиш мумкин, бунда қуѐш нурларининг кўзни қамаштирадиган ялтироқликда қайтиши ва кўргазма экспонатларининг бузилишига олиб келувчи салбий таъсирлари бартараф этилади. Унинг таъсирида аҳамиятига кўра кам бўлмаган бошқа муҳим масалалар ҳам ечилади: фазовий, пластик ва рангларга алоқадор бўлган масалалар ўз ечимини топади, атрофда жарангдор архитектуравий муҳит яратилади ва экспозицион зал интерьерларида томоша қилиш туфайли ҳосил бўладиган толиқиш ва психологик кучланганлик ҳолатларини сўндириш (пасайтириш)га эришилинади. Ватанимиз ва чет эллардаги қурилишларда экспозиция залларини табиий ѐруғлик билан ѐритиш системаси кенг амал қилинмоқда, бунинг асосида ички ѐруғлик

муҳитининг ташқи муҳит билан ягоналигига эришилади, ҳамда залнинг умумий қоронғироқ фонида эмоциональ кучланишни ҳосил қилиш учун зални йўналтирилган ѐруғлик билан ѐритилади. Экспозицион заллар ва музейларнинг интерьерларини ѐритишда анъанавий қўлланиладиган ѐруғликни тарқатиш кўплаб кўргазма повильонлари ва музейларни классик ѐритишга мисолдир, бунда ѐпиқ фазовий кенгликда юқори даражаликомфортликка эга бўлинади. Экспозицион заллардаги бундай ѐритилганликка табиий, сунъий ва интеграль ѐруғлик системаларининг қўшма тарзда қўлланиши эвазига эришилади. Қуйида кўрсатилган расмларда (143расм) музейлар ва кўргазма мажмаулари (комплекслари) намойиш залларининг табиий ѐруғлик системалари ѐрдамида ѐритилиш вариантлари келтирилган. Залларни табиий ѐруғлик билан ѐритишда одатда юқоридан, юқори ѐн томондан ва ѐн томондан ѐритиш системасидан фойдаланилади. Бу системалардан ҳар бири экспозицион мазмун нуқтаи-назаридан маълум шароитларни яратишга яроқли бўлган ѐруғлик хоссаларига эга. Музейлар ва кўргазма повильонларининг экспозицион залларида ѐруғлиқни тарқатишнинг сунъий манбаларидан фойдаланиш уларда оқшомги (кечки) иш соатларида экспонатларни қўшимча ѐритиш учун ва ѐруғлик эффектини ҳосил қилиш билан изоҳланади. Бундай вазиятда энг бош ва муҳим бўлган масала бу ялтироқликни бартараф этиш ва сунъий ѐруғлик манбаларининг сезилмайдиган, яширин жойларга ўрнатилиши билан ечилади.

Похожие

Умум таълим мактабларидаги интерьерли муҳит

Жамоат бинолари асосий хоналарнинг интерьери ва жиҳозлари

Хромкомплекс бирикмаларининг фазовий тузилиши

ЗАМОНАВИЙ КОСТЮМДА УСЛУБИЙ ЕЧИМЛАРИ

Интерьерни ташкил этишнинг асослари интеьрерли муҳитга қўйиладиган талаблар