Kiyim rivojlanishi tarixi va uni ishlab chiqarish usullari haqida qisqacha ma`lumotlar. - Текстиль - Рефераты

Kiyim rivojlanishi tarixi va uni ishlab chiqarish usullari haqida qisqacha ma`lumotlar.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

359 KB

Kiyim rivojlanishi tarixi va uni ishlab chiqarish usullari haqida qisqacha ma`lumotlar. Reja 1. Kiyimning kelib chiqish tarixi 2. Kiyimning rivojlanishi tarixi 3. Kiyimning rivojlanish boskichlari 4. Kiyimni ishlab chiqarilish tarixi 5. Kiyimni bichish tarixi 6. Tizimli bichish

Kiyimni kelib chiqishi iqlim shart-sharoitlari bilan bog`liq; uning rivojlanishi esa ishlab chiqarish kuchi va vositalarining rivojlanishi bilan bog`liqdir. Kiyimni kelib chiqish tarixi uzoq-uzoq asrlarga borib taqaladi. Ibtidoiy jamoada kiyimning birinchi namunalari sifatida hayvonlar pusti, daraxtlar barglari, qush patlari xizmat qilgan. Tekstil ishlab chiqarish vositalarini va to`quv stanogini paydo bo`lishi bilan tikilgan kiyimning poydevori bo`lmish, avval tanani o`rab oluvchi kiyimlar keyin esa bichib tikilgan kiyimlarning eng sodda turlari vujudga kelgan. Kiyim insonning ilk rivojlanish davridan boshlab doimo inson bilan birga rivojlanib keldi. Kiyimning dastlabki ko`rinishlari Ibtidoiy davr odamlarining qabila bo`lib yashagan vaqtiga to`g`ri kelgan. Bu davrda daraxt barglari, poxollar, hayvon terilarini tanaga beldan bog`lab yurishgan. Kiyim insonning ijtimoiy hayoti, mehnat faoliyati va ongining rivojlanishi tufayli u ham rivojlanib bordi. Kiyimning keyingi ko`rinishi turli o`simlik va hayvonot mahsulotlaridan to`qilgan oddiy gazlamalarni tanaga o`rab yurishdan iborat edi. Qadimgi Gretsiyada erkaklar kiyimi ikki qismdan – xiton va gimatiydan iborat bo`lgan. Xiton – bu ichki kiyim bo`lib, jun yoki zig`ir tolali gazlamadan tayyorlangan. 1-rasm. Erkaklarning gimatiy kiyimi Gazlamalar bo`y ipi bo`ylab ikkiga bukilib, yelka da ikkita to`g`nog`ich – fibula bilan mahkamlangan. Xiton bilan ko`chada yurish uyat hisoblangan. Erkaklar biror yumush bilan ko`chaga chiqayotganda ustki kiyim – gimatiyni kiyib

olishgan. Gimatiy to`g`ri to`rtburchak shakldagi, 1,7x4 m o`lchamdagi gazlama bo`lagidan iborat bo`lib, uni yelka ustida bog`lab yoki yelkaga tashlab quyib, gavdaning tabiiy go`zalligi va harakat bemalolligini ko`rsatadigan hamda unga halaqit bermaydigan nafis taxlamalar tushirib drapirovka qilib qo`yilardi (1-rasm). Ayollar kiyimi ham erkaklar kiyimiga o`xshab ikki qismdan iborat bo`lib, ular kiyimi yopiqroq va uzunroq bo`lgan. Ichki kiyimi – xiton burmalangan gazlama bo`lagi yelkada fibulalar (to`g`nog`ichlar) bilan mahkamlangan. Xiton oq, sariq, qizil rangdagi jun va zig`ir tolali gazlamalardan tayyorlangan. Xiton uy kiyimi hisoblanib, unda ko`chaga chiqish odatlanilmagan. Ayollar ustki kiyimi peplos deb atalardi (2-rasm). Uning shakli va drapirovka qilinishi xitonga o`xshab ketardi, faqat taxlamalari soni ko`proq va uzunroq edi. Peplos 1,5x3,5 m o`lchamdagi gazlama bo`lagidan iborat bo`lgan. Qadimgi greklar va rimliklar bunday burmalangan kiyimlarni ustalik va yuqori did bilan bajarganlar. Hozirgi kunda bunday burmalangan kiyimlarni Hindistonning milliy kiyimlarida ko`rish mumkin. 2-rasm. Ustki kiyim – peplos Tabiatshunoslik, samo fanlarining kelib chiqishi kiyimga o`z ta`sirini o`tkazadi. Kiyim gazlamasi turlari paydo bo`ladi (yupqa, qalin, shoyi, ip tolali gazlama). Keyinchalik kiyimda tananing qismlariga alohida gazlamalarni o`rab tayyorlash, bo`ylab biriktirish mehnat qilish uchun ancha qulaylik tug`diradi. Ayniqsa, ignaning kelib chiqishi kiyim qismlarini biriktirib tikishda uning takomillashishiga olib keldi. XIII asrga kelib kiyimda yoqalar, yeng, manjetlar,

cho`ntaklar, taqilmalar shakllandi. Kiyimning tashqi ko`rinishida, gazlamasida, bichilishida o`zgarishlar tez rivojlandi. Kiyimning gavdaga yopishgan, etaklari hajmli, qavatli ko`rinishlari, gazlamalarning atlas, barxat, movut kabi turlari paydo bo`ldi. Evropa mamlakatlarida feodalizm mustahkam qaror topgan o`rta asrlar davrida maxsus estetik ideal va shunga mos kostyum xarakteri tarkib topdi. Odamzot gavdasining go`zalligidan zavqlanish nomunosib va gunoh ish hisoblanar, shuning uchun gavdani qo`poldan-qo`pol, og`ir, keyinchalik esa cho`ziq shakllarga o`rab tashlar edilar. Tor, yuqori qismi qator-qator murakkab taxlamalardan iborat, orqa etagi juda uzun, ko`ylak juda baland konussimon bosh- kiyim va nihoyatda cho`ziq poyafzal bilan birga qo`shilib, qaddi qomat ko`rinishini o`zgartirib yuborardi (3-rasm). O`rta asrlarda kostyum gavdani turli vositalar (shnurlar, korsetlar) yordamida qattiq qisib, tabiiy shakldan uzoqlashtiradigan “g`ilof” sistemasi rivoj topishini boshlab berdi. 3-rasm. Feodalizm davri kiyimi Uyg`onish davrida (XUI-XUII asrlar) estetik dunyoqarashni qayta baholash yuz berdi, ya`ni gumanistik ideologiyalar shakllandi. Bu buyuk geografik kashfiyotlar, ilm va texnika yutuqlari davri, san`at davri edi. Bu Leonardo da Vinchi, Rafael Santi, Mikelanjelo kabi ulug` allomalar davri edi. Bu davrda ayollar kiyimi juda noqulay – qattiq, harakatga halaqit beradigan xolatda edi. Ikki qavatli kiyim bir vaqtda kiyilib, beldan etak qismiga karkas

yordamida konussimon shakl ko`rinishida bo`lgan (4-rasm). YUbka qismida hech qanday burmalar bo`lmay, karkasga tortib qo`yilgan. Ko`ylakning yuqori qismi juda tor bo`lib, pastga tomon burchak shaklida tugallangan edi. Bu davrda ayollar belni xipcha qilib ko`rsatish maqsadida korset kiyishgan. Erkaklar kiyimi esa sipo va sodda ko`rinishda bo`lgan. Kashtali ko`ylak, keng kamzul, triko va kalta shar shakliga o`xshab ketuvchi pantalonlar kiyilgan (5- rasm). XVIII asr (Barokko davri) larga kelib kiyimda xashamatdorlik juda avj oldi. Bu davr kiyim shakllarining nazokatliligi, murakkabligi bilan va g`aroyib jimjimadorligi bilan farq qiladi. Kostyumda gavdaning bel qismi, ko`krak, bo`ksa ko`zga tashlanib turadi (6-rasm). Kostyum engil, nozik bo`lib, boshdan-oyoq gul tikilgan, tyuldan, gazsimon materialdan, to`qima to`rdan, “ko`pchitib” qo`ygandek bezatilgan. 4-rasm. Uyg`onish davri kiyimi Ayollar kiyimi juda tor bo`lib, uning ostidan korset kiyilgan. Ko`ylak old qismi juda ochiq, yenglari tor, past qismi to`rlar bilan bezatilgan, ko`ylakning etak qismi krinolin hisobiga keng turgan. Ko`ylak bezagiga alohida e`tibor berilgan. Ustki ko`ylak ko`krak qismida bantlar bilan maxkamlangan. Bantlar ketma-

ketlikda joylashgan, ya`ni avval kattalari, bel tomon esa mayda bantlar maxkamlab qo`yilgan. Bu davr erkaklar ichki kiyimlari kamiza, ustki kiyimi plash esa tabar deb yuritiladi. Tabarlarda yon chok bo`lmagan va bu kiyim juda e`zozlangan. Ayollar kiyimi ham ikki qavatli kamiza va kotta qismlardan iborat bo`lgan. Kotta ustki kiyim bo`lib, yuqori qismi juda tor va yon yoki orqada shnurli taqilmasi bo`lgan, yenglari ham juda tor va uzun bo`lib, yubka qismi esa bo`lakdardan iborat juda keng va uzun shleyflar bilan yakunlangan. 5-rasm. Uyg`onish davri kiyimi

6-rasm. Barokko davri kiyimlari Erkaklar kiyimida ham xashamatdorlik sezilib turardi . XIX asrdagi evropacha kostyum tarixi 1789 yildagi frantsuz burjua inqlobining bo`ronli voqealaridan boshlandi. YAngi davrga kapitalizmning, fan va texnikaning gurkirab taraqqiy etishi, yangi-yangi materiallar, tikuv mashinasi paydo bo`lishi xarakterli edi. Kostyumda qator-qator shakllar, siluetlar, karkaslardan (korset va krinolindan) xalos bo`lish va gavdani erkin ko`rsatish sekin-asta sezila boshlandi. Erkaklar tik yoqali oq ko`ylak, galstuk yoki sharf, frak kiya boshlaganlar (7-rasm). Ayollar kiyimi oddiy va sipo ko`rinishga ega edi. Kostyumning bel qismi yuqoriroqda bo`lib, yubka qismi esa shleyf, yumshoq taxlamalardan iborat bo`lgan. Tantanali kiyimlar juda ochiq va uzun shleyfli qilib tikilgan (8-rasm).

7-rasm. Erkaklar ustki 8-rasm. Ayollar bayram kiyimi kiyimi XX asr (Ampir davri) shakl va materiallar tanlashda qat`iyan xizmatboplikni, soddalikni, bemalollikni o`z printsipi deb e`lon qiladi. Kostyum korset, krinolin kabi sun`iy narsalardan gavdani xalos qiladi, ayol gavdasini ozod etadi, bashanglik haqidagi eskicha tasavvur o`zgaradi. Kostyumning asosiy intilishi odam harakatlariga maksimal darajada mos bo`lishdan, odamni ezmaslik, uni o`ziga bo`ysundirmaslikdan, balki uning hayotiy manfaatlari izidan borishdan, individuallikni ro`yobga chiqarishdan iborat bo`ladi (9, 10-rasmlar). XX asr dunyodagi bo`layotgan voqealar kiyimga o`z ta`sirini o`tkazadi. 20- yillarda kiyimni ixchamlashtirish, bo`yini kaltalashtirish, etaklarini toraytirishni, oddiy bichimligini kiyimlarda ko`rish mumkin. Shu davrning taqchilligi va sinflanishi, tenglashuvi asosan oddiy matolardan ixcham ko`rinishdagi kiyimlar tayyorlanishiga sabab bo`lgan. 30-40-yillardan so`ng kiyimni kiyilish o`rniga qarab uslub bo`yicha kiyiladigan bo`ldi, ya`ni klassik, sport, fantaziya uslubi va keyinchalik erkin uslub paydo bo`ldi. Klassik uslubda – rasmiy ko`rinishda ko`chalik kiyimlar tushunilsa, sport uslubida faqat sport mashg`ulotlari uchungina emas, balki harakat qilish uchun, turli ishlar uchun, aktiv dam olish uchun qulay kiyimlar, fantaziya uslubda esa bayram, tantanali kiyimlar ko`zda tutilgan. 70-80-yillarda ko`proq erkin uslubdagi kiyimlar paydo bo`lib, ularda klassik, fantaziya uslublari o`z ko`rinishini beradi.

9-rasm. Ampir davridagi 10-rasm. Ampir davridagi erkaklar kiyimi ayollar kiyimi Kostyumning obrazli ifodaliligi endilikda ilgaridan boshqa vositalar yordamida erishiladi, ya`ni siluet tez-tez almashib turadi, chiziqlar injiq va doimiy emas, gavda bilan kostyumning o`zaro bog`likligi dinamikada ifoda topadi. Kiyim bir qarasangiz gavdaga yopishib, gohida unga salgina tegib, ba`zan esa gavdadan juda qochib turadigan bo`ladi. Kostyumni shakllantirishda xizmatboplikni asos qilib olgan dizayn, ya`ni sanoat buyumlarini badiiy loyihalash aktiv rol o`ynaydi. Kiyimning rivojlanish tarixini uch bosqichga bo`lish mumkin: I- odam tanasini maxsus to`qilgan 4 burchak mato bilan o`rash; II - 4 burchak matolardan sodda bichimli tikilgan kiyimlarni tayyorlash; III - odam tanasiga mos qilib tikilgan kiyimlarni tayyorlash. I bosqichga mansub kiyimlarga misol sifatida qadimiy rimlar va greklar kiyimini keltirish mumkin. Hind ayolllarining milliy kiyimlari -"sari" xam shundaylar safidandir. II bosqichga misol tariqasida rimlar "tunikasini" keltirish mumkin. "Tunika" -to`g`ri burchakli matodan tikilgan yoqa va yeng o`mizlari bichilgan ko`ylak. O`rta Osiyoda yashovchi tojik va o`zbeklarning milliy kiyimlari ham shunday kiyimlar qatoridandir.

III bosqichda mansub kiyimlarga misol qilib odam figurasiga qarab bichilgan kiyimlar kiradi, zamonaviy kiyimlar ham shular qatoridadir. Kiyimni bichish birinchi bo`lib sharq mamlakatlarida vujudga kelgan, lekin bu yerda o`zining rivojini topmagan. Kiyimlarni odam figurasiga moslab bichish va tikish uchun kerak bo`lgan shart-sharoitlar G`arb mamlakatlarida mavjud bo`lgan, chunki Fransiya, Italiya, Germoniya va Angliya qirollari va ularning zamondoshlari o`z qomatlarining go`zallligini kostyum bilan ko`rsatishga intilishgan. Kiyimlarni bichishni birinchi sistemasini 1818 y. Fransiyalik Mishel nomli kishi tavsiya etgan. 1831 y. esa kiyimni bichishning masshtabli sistemasi kiritilgan. Ill - odam tanasiga mos qilib tikilgan kiyimlarni tayyorlash. I bosqichga mansub kiyimlarga misol sifatida qadimiy rimlar va greklar kiyimini keltirish mumkin. Hind ayollarining milliy kiyiimlari –«sari» ham shundaylar safidandir. II-bosqichga misol tariqasida rimlar "tunikasini" keltirish mumkin. "Tunika" - tug`ri burchakli matodan tikilgan yoqa va yeng o`mizlari bichilgan ko`ylak» O`rta Osiyoda yashovchi tojik va o`zbeklarning milliy kiyimlari ham shunday kiyimlar qatoridandir» III bosqichda mansub kiyiimlarga misol qilib odam figurasiga qarab bichilgan kiyimlar kiradi, zamoiaviy kiyimlar ham shular qatoridadir. Kiyimni bichish birinchi bo`lib Sharq mamlakatlarida vujudga kelgan, lekin bu yerda o`zining rivojini topmagan» Kiyimlarni odam Figurasiga moslab bichish va tikish uchun kerak bo`lgan shart—sharoitlar G`arb mamlakatlarida mavjud bo`lgan» chunki Fran siya, Italiya, Garmaniya va Angliya qirollari va ularning zamondoshlari o`z qomatlarining go`zalligini kostyum bilan ko`rsatishga intilishgan. Kiyimlarni bichishni birinchi sistemasini 1818 y. Fransiyalik Mishel nomli kishi tavsiya etgan. 1831 y. esa kiyimni bichishning masshtabli sistemasi kiritilgan. XIX asrning oxiridan boshlab tikuv mashinalarining ixtiro qilinishi bilan birga kiyimlarning tashqi ko`rinishi ancha takomillashgan va zamonaviy kiyimni eslata boshlagan.

Похожие

Kiyim haqida ma`lumot, o`zbekmilliy kiyimlar tarixi va ularning rivojlanishi

Kiyim detallari andozalarini ishlab chiqish uchun dastlabki ma`lumotlar

Ipak va undan shoyi ishlab chiqarishga oid qisqacha tarihiy ma`lumotlar

Tikuv mashinalari haqida umumiy ma`lumotlar

Odam tanasining razmer tipologiyasi va razmer standartlari gavda tuzilishi haqida qisqacha ma`lumotlar, plastik anatomiya