Интерьерни рангли безатишнинг алоҳида жиҳатлари - Текстиль - Рефераты

Интерьерни рангли безатишнинг алоҳида жиҳатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76 KB

Интерьерни рангли безатишнинг алоҳида жиҳатлари Режа: 1. Интерьерни рангли безатишнинг алоҳида жиҳатлари 2. Функциональ жараѐнлар ва инсоннинг эмоциональ – психологик ҳолати

Бино интерьерида ранг катта роль ўйнайди. Тегишли ранг колористикаси ѐрдамида инсоннинг кайфиятини ва руҳий ҳолатини ўзгартириш ва маълум бир меъѐрга ростлаш мумкин: унинг эмоциональ тонусини кўтариш, организмнинг физик ортиқча сингдирувчанлигини пасайтириш, қувонч ва хушкайфиятни ҳосил қилиш,байраиона руҳият, ишбилармонлик, хотиржамлик ва ҳушѐрлик, ҳозиржавоблик, иш қобилиятини стимуллаштириш ва ҳ.к. бундан ташқари рангли эффектлар билан маълум даражада ташқи муҳитнинг миқроиқлимга кўрсатадиган нохуш таъсирини қисман компенсация қилиш мумкин, кенгликда информативлик ва ориентацияни яхшилиш, хоналарнинг санитар – гигиеник ҳолатини яхшилашга шарт – шароит яратиши мумкин. Ранг ѐрдамида хонанинг ҳарорат – намлик режимини ростлаш ва шовқинни бартараф этиш ҳам мумкин. Иссиқликни ортиқчалигини ва етишмаслигини конпенция қилиш тўғридан – тўғри совуқ ѐки илиқ рангларга боғлиқ. Худди шу ердан ѐруғликнинг тушиш томонлари бўйича ориентацияга боғлиқ равишда хоналар деворларининг бўялишига тавсиялар берди. Жанубга қаратилган хоналарда совуқ тонлар иссиқлик нур (тўлқин)ларни яхши ютади, ѐруғликнинг ѐрқинлигини пасайтиради, қуѐш ѐруғлигининг “жазирама” психологик таъсирини бартараф этади. Функциональ жараѐнлар ва инсоннинг эмоциональ – психологик (руҳий) ҳолати учун комфорт режимни шакллантиришда ранг анча катта роль ўйнайди. Инсоннинг эмоциональ - психологик (руҳий) ҳолати объектнинг вазифасини ва унда ўтказиладиган маиший ѐки меҳнат жараѐнларини ҳамда қурилишнинг конкрет регионлари табиий – иқлим шароитларининг жиҳатларини ҳисобга олган холада рангли гамманинг гармоник уйғунлашувини танлашга эътибор билан ѐндашишни таълаб этади. Рангли характеристикаларни фазовий – кенглик нуқтаи – назаридан ҳис қилишнинг спецификаси фазовий шаклни қабул қилиш жараѐнининг алоҳида жиҳатлари билан аниқланади. Қабул қилишнинг ўзи илгариланма ҳаракатда – битта кенгликдан бошқасига ўтишда ва понорамали кўринишда – фақат битта

кенгликни кўрсатиш билан ҳавола этиш орқали рўй беради. Илгариланма ҳаракатда рангли таъсуротларнинг навбатма – навбат алмашинуви фазовий – вақтли муносабатда содир бўлади. Шундай тарзда ҳосил қилинадиган “рангли уйғунлашиш” қандайдир вақт давомида олдинги фазовий кенглик рангининг образини хотирада сақлаш имконияти билан шарт – шароитланади. Оддий ранглар аралашган ѐки уларнинг ноансли нисбатларига қараганда анча енгил эслаб қолинади (хотирада енгил сақлаб қолади). Маълумки, рамзий (символик) рангларнинг оддийлигида уларнинг яхши ѐдда қолиш факторлари намоѐн бўлади. Реаль муҳитда ѐритиш манбаларидан тарқалаѐтган ѐруғлик нурлари, табиат ва сунъий ѐруғликнинг алмашинувида, интерьер режалари орасидаги фактли дистанциянинг таъсиридан рангли тонларнинг ўзгариши рўй беради. Бироқ олиб борилган тадқиқотлар, илмий изланишлар ва ҳаѐтий тажрибадан келиб чиққан ҳолда шуни айтиш керакки, кўз орқали кўришнинг асосий хусусияти ѐруғликда корректировкали тузатишларни олиш, сояларга ва рефлексларга тушадиган ѐруғлик манбаларининг спектриаль характеристикаларига боғлиқ бўлмаган ҳолда, мустақил равишда умуман ранг тўғри қабул қилинади. Бундан келиб чиқадики, фазовий шаклнинг (форманинг) нотекис ѐритилишида кўриш орқали қабул қилинадиган текисликлар ва жиҳозларнинг ранги умуман олганда доимий яъни ўз рангида қолади. Инсон ўзининг гўзалликка интилишида ишлаб чиқариш ва эстетик эҳтиѐжлардан келиб чиққан ҳолда интерьерли рангли гаммани онгли равишда корректировка қилади (саралайди). Ранга нисбатан қабул қилишдаги эмоционаллик инсонда унинг (рангнинг) ассоциатив таъсири орқали намоѐн бўлади. Ўзининг характери ранглари билан маълум воқелик ва предметларнинг алоқадорлиги ранг – символни қабул қилишида ҳосил бўладиган инсон онгидаги маълум бир сезги орқали ҳис қилишида транфармировкаланади. Қуѐш, олов – сариқ ва қизил рангларда бўлганлиги туфайли улар илиқликни ҳис қилишни ҳосил қилади, шунинг учун ҳам

“иссиқлик” сифатида қабул қилинади. Шу асосда қуйидаги ассоциациялар ҳосил қилинди: қувончли – ғамгин, енгил – оғир, жарангдор – жимлик, динамиклик – статиклик ва Ш.Ў. буларнинг барчасига шуни қўшимча қилиш керакки, шартли равишда белгиланган рангларнинг хоссаларидан – “совуқлик” ва “иссиқлик” энг устивор деб саналади. Рангнинг мақсадли йўналишда қўлланилиши учун ѐки рангдан мақсадга мувофиқ равишда фойдаланиш учун ранг ва инсоннинг психологик реакцияси орасидаги устивор боғлиқликни билиш зарурдир. Бу аспектда рангли тоннинг мос тушиши, рангларнинг образли ассоциативлиги бўйича, ранг – уйғунлашишнинг гармоналиклиги бўйича қатор қонуниятлар ўрнатилган. Маълум рангларга бўлган мойиллик муносабати турли ѐшли гуруҳларда сезиларли даражада намоѐн бўлади. Умумий кўринишда болаларда ѐрқин кўринадиган иссиқ ранглар, (тоза ранг) мойиллик ҳосил қилади. Катталар учун – совуқ ранглар, ўртача ѐрқинликда ва анча аралашган, кекса ѐшдагилар учун эса пастелли тонлардаги ахроматик ранглар мақсадга мувофиқ бўлади. Инсонда туғма равишда пайдо бўладиган эмоциональ қабул вилувчанлик унда рангли уйғунлашув (рангли гармония) нинг ҳис қилинишини юзага келтиради. Бу аспект интерьернинг эстетик ташкил этилишида бир қанча қандайдир тушунтиришларни талаб этади. Бунга оддий мисол. Қизил ва кўк ранглар бир – бирига гармоник (уйғун) деб саналади, айниқса, улар оқ ранглар билан бир – биридан ажратилган бўлса бу янада яққалроқ ҳис қилинади. Лекин биз худди шундай рецептда хона топологини қизил ранг, деворларини оқ ранг ва полини кўк рангда бўясак, у ҳолда рангли гамма бўйича ушбу хона юқори даражадаги ногормоникликка эга бўлган бўлар эди. Бу мисол кўз билан қабул қилишда шундан гувоҳлик берадики, маълум ранглар қандайдир бошқа ранглар қандайдир бошқа ранглар билан фақат мутлақо конкрет шароитлардагина гармониклашганда (уйғунлашади) ва бу ҳолат шуни яққол аниқлаб берадики, рангли уйғунлашувлар гармонияси ҳеч бир қоидалар билан режалантирилиши мумкин эмас ва сирт

текислигидаги (юзасидаги) ҳар қандай рангли конструкция механик тарзда, тегишли коррексиясиз фазовий кенгликка кўчирилиши мумкин эмас. Шундай қилиб, юқорида таъкидланганлардан келиб чиқадики, одамлар қандай гармоник уйғунлашувларга ўзларининг мойилликларини билдирмасин, рангларнинг бундай уйғунлашуви уларда қониқарсиз ҳолатни юзага чиқариши мумкин, уларнинг конкрет ҳолатларда қўлланишга боғлиқ равишда рангли безатишга нотўғри ѐндашишда бу уйғунлашиш енгил бузилиши мумкин. Бироқ инсоннинг эмоциональ ва руҳий ҳолатига таъсир қилиши нуқтаи – назардан бу ерда фақатгина рангларнинг жуфтли уйғунлашиш хоссаларининг объектив қонуниятларга эътиборни акцентлаш мумкин, улар қуйидагилардан иборат: сариқ – қизил: нур бағишлайди, қувончли илиқликни юзага келтиради; олтин ранг – қизил: роскаль (ҳашаматлилик), илиқлик бахшида этади; оранжевый - қизил: тез ҳис қилувчанлик; сариқ – пурпурный: қандайдир диссонанс, ѐқимсиз эшитувчанлик, ҳаракатчанлик; олтин ранг – пурпурный: қувват, муносиблик, байрамоналик; қизил – пурпурный: диссананс байрамоналик; сариқ – яшил барг ранги: қувноқлик, шодлик; сариқ – оливковый: қандайдир диссонанс (хотиржам ҳаракатланувчан- лик); сариқ - оранжевый – яшил барг ранги: элитувчи илиқлик; оранжевый – қизил – яшил: импульсивлик; оранжевый сиѐҳ ранг: маст бўлиш, ром бўлиш, қизил – ультрамариновый: кескин куч – қувват; оранжевый ультрамариновый: эътирозлилик, кескинлик; кўк – розовый: уялувчанлик, тортинувчанлик; пастельно – яшил- қизил: ишончсизлик; пастельно – яшил- кўк: бир жинслилик, бир хиллик, пассивлик ноаниқлик; пастельно – яшил- разовый: заифлик, нозиклик, майинлик; пастельно – яшил- лиловый: диссонанс, сумерки; сариқ – яшил – қизғиш - кулранг: енгил диссонанс, боғлиқлик; бежевый –қизил: енгил диссонанс (ички иккиланиш): бежевый – яшил барг ранги: табиатга мойиллик, қўнғир – яшил: ерга боғланувчанлик; тўқ – қўнғир – кўк: бескомпромиссност; тўқ – қўнғир – охра: бикрлик қатъийлик; яшил – кул – ранг: пассивлик, радственность; кўк – кул – ранг:

нейтраллик, совуққонлик; қизил – қора: ҳаѐтийликнинг пасайиши, хавф – хатарлик; оранжевый –қора: насилие; сариқ – қора: узилиш, нур таратувчанликнинг пасайиши, эътиборнинг фикацияланиши; кўк – қора; кўннинг узоқлашганлигини белгилайди, оқшом; сариқ – оқ: тушунарлилик, ѐруғлашувчанлик; қизил – оқ: қизил ѐрқинлашишини заифлашиши; кўк – оқ; тозалик, совуқлик, софлик; яшил – оқ: яшил рангнинг кучайиши, тозалик, софлик, розовый –оқ: заифлик, оқарувчанлик. Хоналарнинг интерьерини безашда рангли колористикадан тўғри фойдаланиш учун ранглар, уларнинг уйғунлашуви ва хоссаларинг систематизациялашда эгаллайдиган ўринларнинг бир қанча қонунларини ўзлаштириш лозим бўлади. Амалиѐтда предметларнинг рангларга бўлиниши қуйидагича баҳоланади. 1. Асосий ранглар – сариқ, кўк, қиизил – бу ранглардан бошқа барча рангларни ҳосил қилиш мумкин. Бу учта асосий рангларни маълум нисбатларда аралаштириш орқали жуда кўплаб бошқа рангларни ҳосил қилиш мумкин (оч ранглилик, кул ранг ва ҳ.к.) 2. Биринчи даражали таркибий ранглар – икки асосий рангнинг аралаштирилиши орқали олинадиган ранглар. Масалан, оранжевый ранг – бу ранг сариқ ва қизил рангларнинг аралаштирилишидан ҳосил қилинади; фиолетовый (сиѐҳ ранг) – қизил ва кўк рангларни аралаштириб олинади. 3. Иккинчи даражали таркибий ранглар – биринчи даражали таркибий рангларни аралаштиришдан ҳосил қилинадиган ранглар. Масалан, қизил – бурий ранг – оранжевий ва қиолетовий (сиѐҳ) рангларни аралаштириш йўли билан олинади: кул ранг – кўк рангли фон фиолетовий рангни яшил рангга аралаштириш орқали ҳосил қилинади; охра ранг эса яшил рангни оранжовий рангга аралаштириш йўли орқали олинади ва ҳ.к. “Табиий ранглар доираси” (1-расм) тенг томонли учбурчакларнинг учларидан ўтган айлана ѐки доира асосида қурилади. Учбурчакнинг учларида асосий ранглар – сариқ, қизил, кўк ранглар ѐтади. Бу учбурчак учлари ѐтадиган айланага худди шундай яна битта тенг томонли учбурчак ички

чизилади. Иккинчи учбурчак учларида биринчи даражали таркибий ранглар жойлашади. Бу иккала учбурчак биргаликда айланага ички чизилган олти бурчакни ҳосил қилади. Доирадаги қарама-қарши нуқталарда ѐтган иккита рангдан биттаси - асосий, иккинчиси – биринчи даражали таркибий рангни ифодалайди. Бу иккинчи рангларни биз қарама – қарши ранглар ѐки қўшимча ранглар деб атаймиз. Қарама – қарши рангли жуфтликларнинг ҳам рангли доираси мавжуд. Рангларнинг трансформацияланишида уларга тинимсиз (кўз узмай) маълум вақт оралиғида тиклаб туриш орқали қарама – қарши ранглар ҳосил бўлишининг қонуниятини аниқлаш ва бунга амалда ишонч ҳосил қилиш мумкин. Агар ярим минут давомида оқ қоғозда оранжовий –қизил рангга кўз узмасдан тикланса унинг атрофида оч кўк – яшил ореол ҳосил бўлишига ишонч ҳосил қилиш мумкин. Агар тоза (соф) қизил доирага худди шундай тарзда назар ташланса, унинг атрофидаги ореол деярли яшил рангда бўлади. Аксинча: яшил учбурчакка худди ҳозиргидек назар ташланса, оқ юзада қизил шафтоли ранги ҳосил бўлади. (2-расм). Шундай қилиб, қарама – қарши ранглар ҳосил бўлиш тартиби бизнинг кўзимизда ҳам пайдо бўлади, яъни улар кўриб чиқилаѐтган ранглар тонлари аралашишидан юзага келади. Агар кўзга фақат кўк ранг таъсир кўрсатса, у ҳолда бу рангни кўриш орқали қабул қилиш қобилияти қандайдир камая боради, фақат физил ва сариқ ранглар қабул қилина бошлади, фақат қизил ва сариқ ранглар қабул қилина бошлади. Шунинг учун кўк рангнинг қизил – сариқ нусхаси (копияси) ҳосил бўлади (аксланади). Шунга ўхшаш тарзда қора рангнинг кўзда таъсир кўрсатишади, уларда (кўзларда) оқ қолдиқ тасвир – нусха ҳис қилинади. Шу тариқа, бу ерда ҳар қандай ранга давомли равишда (қандайдир) вақт оралиғида тинимсиз қаралганда, кўзимизга уларнинг қарама – қарши нусхалари пайдо бўлади. Қизил фонда жойлашган нейтраль кул ранг нейтраль бўлиб эмас, яшилроқ бўлиб эмас, балки яшилроқ бўлиб ҳосил қилинади (3 – расм). Кўк фондаги фулранг орежевый оттенкали кул ранг сифатида қабул қилнади, яшил

фондаги кул ранг эса – қизқиш аттенкали кул ранг бўлиб қабул қилинади. Шундай қилиб, ранглар бир – бири билан ўзаро алоқадорликка эгадир. Бу ерда бирвақтдаги контрастлик ҳақида сўз юритиляпти. Биринчи ҳолатда кетма – кетликдаги контрастлик ҳақида фикр юритилган эди. Маълумки ҳар бир ранга инсон ўзининг ички ҳиссиѐтидан келиб чиққан ҳолда ѐндашади. Шу асосда ѐқимли (севимли) ранглар шкаласини тузиш мумкин, лекин бу шкалада битта ѐки иккита ранг етакчилик ўрнини эгаллаши мумкин. Худди шу ранглар мойиллик уйғотувчи ранглар деб ҳисобланади. Ранг илмозор таъсирининг эффектлари мутлақо кўп образлилиги предметларни товуш ва эмоциональ кўриш орқали қабул қилинади. Товуш ва предметларни эмоциональ ва кўриш орқали қабул қилишда рангларнинг иллюзорли таъсирининг эффектлари мутлақо кўп образлидир. Шовқинда кўриш рецепторларининг функцияси кучаяди, бунда яшил рангнинг қабул қилиниши ҳам кучаяди. Яшил рангни кучайтирилган қабул қилиш эса маълум даражада шовқинни беркитади. Енгил товушли жойларни эшитаѐтган пайтда қаралаѐтган оранжевый ранг жимликдагига қараганда анча ѐруғроқ (очроқ рангда) ва сариқроқ – рангда кўринади. Бунга эшитилаѐтган товуш тўхтатилгандан кейин ранг ранг такроран кўрилганда ишон ҳосил қилиш мумкин. Қўпол товушларда қизил ранг тўқроқ бўлиб кўрингандек бўлади, яшил ранг эса кўк – яшил ранга айлангандек туюлади ва ҳ.к. Сариқ ранга бўлган яшиклар, тўқ – кўк ранг ѐки қора ранга бўялган яшикларга қараганда енгилроқдек туюлади (5 - расм). Ёруғ ва тўқ тўнларнинг кўриш орқали қабул қилишга кўрсатадиган таъсири уларнинг юқори ѐки пастги ҳолатларига боғлиқ равишда турлича бўлади. Табиатнинг ўзи бизга шуни ўргатадики, уни кузатганда тўқ ранглар доимо пастда, ѐруғ ранглар эса юқорида жойлашишига ишонч ҳосил қилинади. Агар бу табиий тартибни ўзгартирсак, у ҳолда ер рангидаги - қўнғир потолок оғир плита каби қабул қилинади (12 – расм). Тўқ рангда интенсив бўялган потолок оч рангдагига нисбатан пастроқдек туюлади (қабул қилинади), аксинча, потолокнинг ѐруғроқ ранга (оқроқ ѐки очроқ ранга)

бўялишига тўқ рангли деворлар қуршовида уни (потолокни) баландроқ ва енгилроқ кўрсатади. Тўқ рангли потолокни, масалан, айниқса кўк рангли потолокни кучли ѐритишга тўғри келади, худди шунга ўхшаш потолок лекин оч сариққа бўялганлиги кам (кучсиз) ѐритиш уни баландга “кўтаради”. Амалиѐт шуни исботладики, интерьернинг рангли ечимининг гармониклиги кўп томонлама шарт – шароитланган ва у фақат рангларнинг уйғунлашиши бўйича ўрнатилган қонуниятлар асосида топилиши мумкин эмас. Бундан бу қонуниятларга асосланган тавсиялар амалий жиҳат фойдасиз деган тушунча келиб чиқмайди. Бу қонуниятларни билиш изланишларни енгиллаштиради, уларнинг йўналишини аниқлаб беради ҳамда аксарият ҳолларда уларни бажарувчиларнинг ўта шахсий ижодий сифатларига тўғридан – тўғри боғлиқ бўлади. Қуйида келтирилган мисолларда турли вазифаларни бажаришга мўлжалланган хоналарнинг рангли уйғунлашиши ва шу билан биргаликда монументаль санъат предметларининг фонлар билан рангли уйғунлашиш поспортлари келтирилади (65-76 расмлар). Шундай қилиб, юқорида таъкидланганлар ранглар имкониятининг беқиѐслиги ҳақида гувоҳлик беради ва рақамларнинг қулланилишини қадимий анъаналарга эга бўлишига қарамасдан улар архитектурада ҳам етарли даражада тўлиқ тадбиқ этилмаган. Шундай фикрлар мавжудки, уларга кўра ранг шаклининг ажралмас қисми ҳисобланади ва архитектуравий асарлар орқали яратиладиган таъсуротларни белгилайдиган шарт – шароитлардан бош нюанслардан биридир. Бу фикрларнинг тўғрилиги рангларнинг аҳамиятини айниқса архитектура асарларини шакллантиришда доимо ҳисобга олиш зарурлигини яна бир бор уқтиради. Бизнинг давримиздаранглар яшаш муҳитини яҳшилашни, ташқи кенгликларни эстетик ташкил этишнинг ва айниқса интерьерни безатишнинг фаол воситасига айланиб боряпти. Аммо рангларнинг қўлланилиши бизга маълум бўлган ва тан олинган чегараларига эга.

Похожие

Турли вазифаларни бажаришга мўлжаланган хоналар интерьерларни ёритишнинг алоҳида жиҳатлари

Рангли композиция

Жамоат бинолари асосий хоналарнинг интерьери ва жиҳозлари

Интерьерни ташкил этишнинг асослари интеьрерли муҳитга қўйиладиган талаблар

Замонавий жиҳозлар ва интерьер предмети