Gavda tuzilishi haqida - Текстиль - Рефераты

Gavda tuzilishi haqida

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

273.5 KB

Gavda tuzilishi haqida Reja: 1. Gavda tuzilishi haqida mahlumotlar. 2. Gavda o‘lchamlari va o‘lchash asboblari.

Tayanch so‘z iboralari: antropometriya, ko‘krak aylanasi, ko‘krak balandligi, bel chizig‘i, orqa kengligi, santimetrili tasma. 1. Gavda tuzilishi haqida mahlumotlar. Tikuvchilik mutaxassisligida kiyim modelini ishlab chiqarish ichun odam gavdasining tuzilishi haqida tasa v u r iga ega bo ‘l ishi zarur. Anatomiya - inson organizmi: ayrim organlar va s istemalarning tuzilishi hamda formalari haqidagi fan. Anatomiya norfologiyaning bir qismi hisoblanadi. Morfologiya - inson organizmining shaxsiy o‘zgaruvchanligi, gavda o‘lchamlari va mutanosibliklarining yoshga qlarab o‘zgarishi hamda organizm ayrim qismlarining o‘zgaruvchanligi pnuniyatlari haqidagi fan bo‘lib, inson tanasining tuzilishi haqidagi ma’limotdir. Antropologiya fani esa yuqoridagilarning hammasini o‘z ichiga olib, odam gavdasi tuzilishi haqida to‘liq ma'lumot beradi. G avda odatda tana, bo‘yin, bosh, qo l lar va oyoqlar degan b o ‘l imlarga bo‘lib o‘rganiladi. Gavda tuzilishida odamning suyak jismlari asosiy rol uynab, u tayanch bo‘lib hisoblanadi va odam gavdasining shakliga ta'sir qiladi. Odam skeleti bosh, tana, qo ‘ 1 va yoq suyak qismlaridan tashkil topgan. Skeletning tayanchi bo‘lib imurtqa pog‘onasi hisoblanadi. U besh qismga bo‘linadi ( 4. 1-rasm): 1. Bo‘yin umurtqasi 0-1. 2. Ko‘krak umurtqasi 1-2. 3. Bel umurtqasi 2-3. 4. Dumg‘aza suyagi 3-4. 5. Dum suyagi 4-5. Bo‘yin umurtqasining 7-suyagi turtib chiqib turadi. Bu suyak o dam gavdasidan o‘lchovlar olishda xizmat qiladi. Umurtqa pog‘onasining egrilik darajasi odamning qaddi-qomatini b elgilaydi. Egrilik shakli odamning butun umri davomida o‘zgarib uradi. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda umurtqa pog‘onasi deyarli

to‘g‘ri haklga ega. Bolaning o‘sish davrida umurtqa pog‘onasining egriligi m a ’l um bir shaklga kiradi. Umurtqa pog‘onasining egriligiga qarab; gavdani quyidagi turlarga ajratish mumkin (4.2-rasm): - ozgina egilgan ( 4.2 -rasm,a); - o‘rta egilgan (4. 2 -rasm, b); - kuchli bir tekisda ifodalangan egrilik ( 4.2. -rasm, v); - kuchli notekis ifodalangan egrilik ( 4.2. -rasm, g). 4.1-rasm. Umurtqa po g ‘onasing bo ‘linishi. Odamning bo‘yin asosidan to yelka bo‘g‘imlarigacha bo‘lgan qismi yelka deb ataladi. Yelkaning qiyalik darajasiga qarab past (Eq=7,7±0,75 sm – 4.3. -rasm, a), normal (Eq=6,2±0,75 sm -I3-rasm, b) va baland (Eq=4,7±0,7 sm – 4.3. -rasm, v), shuningdek, yelka keng ( 4.3. -rasm, g), normal (13-rastn, d) va tor ( 4.3. -rasm, e) bo‘lishi mumkin .

4-2-rasm Umurtqa pog ‘onasining egriligi 4.3-rasm. Yelka shakllari Ayollarda tananing ko‘krak qafasi qismining shakli ko‘proq ko‘krak bezlarining tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi. Ko‘krak bezlarining rivojlanishiga qarab kam rivojlangan (14-rasm,a), o‘rta rivojlangan (14-rasm, b) va kuchli rivojlangan (14-rasm,v) turlariga boiinadi. Ko‘krak bezlarining

joylashishigaqarabyuqorijoylashgan (15-rasm, a), normal joylashgan (15-rasm, b) va past joylashgan (15-rasm, v) turlari ham uchraydi.

Qorin qismining o‘lchamlariga qarab, tekis qorin (16-rasm, a), bir oz turtib chiqqan qorin (16-rasm, b) va yuqori yoki past joylashgan dumaloq-do‘ppaygan shaklli (16-rasm, v) qorin turlariga bo‘linadi. Qorinning shakli jinsga, yoshga va oriq-semizligiga bog‘liq bo‘ladi. Oyoqlar skeleti tos kamari va oyoqlarning erkin suyaklaridan tashkil topgan. Oyoqlarning erkin suyaklari jumlasiga yonbosh (son) suyagi, katta va kichik boldir suyaklari hamda tovon suyaklari kiradi. Oyoqlarning shakli son suyagi o‘qi bilan boldir suyagi o‘qining bir-biriga nisbatan qandayjoylashganligiga qarab, normal (17-rasm, a), 0-simon (17-rasm, b) va X-simon bo‘lishi mumkin.

Odam gavdasini belgilab beruvchi asosiy morfologik belgilar: umumiy belgilarni, mutanosiblikni, tana tuzilishlarini o‘z ichiga oladi. Umumiy belgilar deganda tananing uzun l igi (odamning bo‘yi), ko‘krak aylanasi hamda vazn kabi eng yirik belgilar tushuniladi. Gavdaning o‘rtacha uzunligi chaqaloqlarda 49-51 sm bo‘ladi. Odamning bo‘yi ayollarda 15-17 yoshda, erkaklarda 20-22 yoshda marraga yetadi.Ayollarning bo‘yi 35-50 yoshgacha o‘zgarmaydi, shu yoshdan o‘tgach har besh yilda 0,5 sm qisqara boradi, erkaklarning bo‘yi 55 yoshgacha shu tarzda davom etadi, keyinchalik har besh yilda 0,7 smdan qisqara boshlaydi. Ko‘krakning aylanasi antropologiyada juda yaxshi o‘rganilgan. Yosh ulg‘aygan sari ko‘krak aylanasining o‘lchami orta boradi, qarigandan keyingina bir oz kamayadi. Bir yashar go‘dakning ko‘krak aylanasi 48-49 sm ga teng. 20-25 yoshlardagi odamlarda ko‘krak aylanasi o‘lchami marrasiga yetadi va o‘zgarmaydi. Ayollar 35 yoshlarda, erkaklar 40 yoshlarda jadal semira boshlaydilar, shu sababli ko‘krak aylanasi o‘lchami ortadi. Faqat 60 yoshlardagina ko‘krak aylanasi o‘lchami kamayadi, bunga organizmning qarishi bilan bog‘liq fiziologik o‘zgarishlar sabab boiadi. O‘sish davrida tananing vazni ortaveradi, 25-40 yoshlarda vazn

barqarorlashadi. 40 yoshdan 55 yoshgacha tana vazni har besh yilda o‘rta hisobda 1,0-1,5 kg ortadi, 60 yoshdan o‘tgach, vazn birmuncha kamayadi. Kiyimni loyihalash uchun mutanosiblikning katta ahamiyati bor. Mutanosiblik deganda, tananing turli qismlari o‘lchamining bo‘y (rost) ga nisbati tushuniladi, bu nisbat foizlar bilan ifodalanadi. V.V.Bunak katta yoshdagi erkaklar va ayollar o‘rtasida ko‘p uchraydigan tana mutanosibliklarini uchta asosiy turga bo‘ladi: d olix om orf tip - bu tipga mansub kishilarning oyoqlari uzun, tanasi qisqa va ixcham bo‘ladi, brax imorf tip - bu tipga mansub kishilarning oyoqlari nisbatan qisqa, tanasi uzun va serbar bo‘ladi, mezomorftip - oraliq tip hisoblanadi. Tana mutanosibligi yoshga va jinsga qarabo‘zgaradi. Tana tuzi1ishi muayyan belgilar majmuiga bog‘liq boMib, kishining qaddi-qomatini ifodalaydi. V.V.Bunak odamning gavda tuzilishini bir necha turlarga bo‘lib ko‘rsatadi. Lekin 3 ta tur asosiy hisoblanadi, ya’ni ko‘krakdor tur (unchalik semiz emas, muskullari ozgina, qorin tortishgan, bukchaygan), muskullari rivojlangan tur (teridagi yog‘ qatlami o‘rtacha, muskullari o‘rtacha yoki juda rivojlangan, orqasi tekis) va qorindor tur (semiz, muskullari o‘rtacha yoki kam rivojlangan, qorni dum-dumaloq bo‘lib chiqib turadl, bukchaygan yoki oddiygina). 2. Gavda o‘lchamlari va o‘lchash asboblari. Bolalar tanasining shakli va o‘lchamlari o‘sish davrida doimo o‘zgarib turadi. Ayniqsa, gavda mutanosibligida keskin farqlar sezilarli bo‘ladi (18-rasm). Yangi tug‘ilgan chaqaloqning bosh uzunligi tana uzunligining 1/4 qismini tashkil qilsa, o‘ va alohida tarqoq komponentlarni bir butunl ir bolalarda esa 1/8 qismiga teng. Chaqaloqlarda bo‘yin kalta, qorin chiqqan va uzun, oyoq qo‘lga nisbatan kalta bo‘ladi. Bolalarni o‘sish davrida gavda qismlari bir tekisda rivojlanmaydi. Qo‘l va oyoqlar tez o‘sadi, o‘smirlik davriga kelib oyoq 5 marta, qo'1 4 marta uzaygan bo‘ladi. Tana qismi esa sekinroq o‘sadi. o‘smir yoshiga kelib tana 3 marta, bosh qism esa 2 marta kattalashgan bo‘ladi. Bolalarda bo‘yning o‘sishi 5-7, 10-11, 13-16 yoshlarda juda sezilarli bo‘ladi.

Yosh bolalarda muskullar kam rivojlangan, yuz terilari yumshoq, teri silliq, yonoqlari dumaloq shaklda bo‘ladi. Ko‘plab ishlab chiqariladigan kiyimlarni loyihalash va asosiy baza asoslarini ishlab chiqish uchun maishiy xizmat tizimidagi loyihachiga standart jussalar, ya’ni mamlakatning jami aholisiga xos jussalar o‘lchamining mukammal xarakteristikasi kerak bo‘ladi. Bu ma'lumotlarni antropometrik tekshirish, ya’ni insonning gavdasini va uning qismlarini o‘lchash yo‘li bilan hosil qilish mumkin. Bu ish antropometriya deb ataladi. Antropometrik tekshirishlar vaqtida gavdaning muayyan nuqtalari — antropometrik nuqtalar oralig‘i yoki yumshoq gazlamada aniq bilinib, ko‘rinib turadigan chegaralar, teridagi o‘ziga xos nuqtalar bo‘yicha o‘lchanadi. o‘lchov belgilarini hosil qilish uchun quyidagi antropometrik nuqtalardan foydalaniladi (19-rasm): a - boshning eng yuqori baland nuqtasi; b - bo‘yindagi 7-bo'yin umurtqasining holati; v - bo‘yin asosidagi nuqta;

g - o‘mrov nuqtasi (bo‘yin asosidan o‘tgan chiziqda old qismda bo‘yin chuqurchasi nuqtasi); d - yelka nuqtasi; e - qo‘ltiq chuqurligining ort burchagi nuqtasi; j - qo‘ltiq chuqurligining old burchagi nuqtasi; z - ko‘krakning yuqori nuqtasi (ko‘krak bezlarining uchi); i - kurak nuqtasi; k - bel nuqtasi (belning eng ingichka yeridan gorizontal o‘tganda umurtqa pog‘onasining kesishgan nuqtasi); m - qorinning turtib chiqqan nuqtasi; 1 - dumbaning turtib chiqqan nuqtasi; n - tizza nuqtasi (tizzaning eng yuqoriga ko‘tarilgan markaz nuqtasi); o - to‘piq nuqtasi; p - tirsak nuqtasi (tirsak bukilganda chiqib tuigan nuqtasi); r - bilak nuqtasi (bilakning eng ingichka yeridan o‘tgan chiziqda ko‘tarilib turgan nuqtasi). Gavdadan olinadigan barcha o‘lchovlar vertikal va gorizontal tekislikda o‘lchanadi. Shuning uchun gavdada gorizontal va vertikal konstruktiv chiziqlar mavjud. Gorizontal konstruktiv chiziqlarga quyidagilar kiradi (20-rasm): B n - bo‘yin konstruktiv chizig‘i - bo‘yin o‘yindisi va yoqani shakllantirishda ishtirok etadi; E - yelka konstruktiv chizig‘i - yelkali kiyimlarni loyihalashda ishtirok etadi; K — ko‘krak konstruktiv chizig‘i - kiyim kengligi va razmerini aniqlashda ishtirok etadi;

B, - bel konstruktiv chizig‘i - bel kiyimlarini loyihalash, hamda kiyimlarni bel qismida lif va etak qismiga bo‘linadigan chizig‘i hisoblanadi; Bk — bo‘ksa konstruktiv chizig‘i — kiyimning bo‘ksadagi kengligi va razmerini aniqlashda ishtirok etadi;

T - tizza konstruktiv chizig‘i - kiyimning tizzadagi kengligini aniqlashda ishti rok etad i; Tq - to‘liq kortstruktiv chizig‘i - kiyimning pocha qismi kengligini aniqlashda ishtirok etadi; Q - qoi konstruktiv chizig‘i - yengning yuqori va etak qismi kengliklarini aniqlashda ishtirok etadi. Vertikal konstruktiv chiziqlarga quyidagilar kiradi: 1 - orqaning o‘rta markazidan o‘tadigan konstruktiv chiziq; 2 - bo‘yin asosi kengligi konstruktiv chizig‘i; 3 - yon konstruktiv chizig‘i; 4 - oldinda o‘rta markaziy konstruktiv chiziq. Gavdani konstruktiv nuqtalari va chiziqlarini belgilash uchun odam gavdasini chizib o‘rganish qulaydir. Gavdani modul bo‘yicha chizish (21-rasm)

Gavdani modul bo‘yicha chizishda katak chiziqli qog‘ozdan foydalanish qulay hisoblanadi. Oltita katakni bir modul qilib belgilanadi (kataklar sonini ixtiyoriy olish mumkin). Qolgan qismlari esa shu modulga nisbatan mutanosib ravishda o‘zgarib boradi. Gavdaning hamma qismlarini kataklar soniga qarab chizish kerak: I. Bosh uzunligi - M (modul) - 6 katak. 2. Bo‘yin kengligi - M/4 - 1,5 katak. 3. Bo‘yindan yelka chizig‘igacha uzunlik - M/3 - 2 katak. 4. Elka kengligi - M - 6 katak. 5. Bel kengligi - M/2 - 3 katak. 6. Ko‘krak va bo‘ksa kengligi 2M/3 - 4 katak. 7.Tovon kengligi - M/4 - 1,5 katak. 8. Tizza kengligi - M/3 - 2 katak. 9. Oyoq panjasi uzunligi - 2M/3 - 4 katak. 10. Oyoq panjasi kengligi - M/2 - 3 katak. II. Oo‘l paniasi uzunliei — 2M/3 — 4 katak.

Kiyimni loyihalashda ishlatiladigan o‘lchov turlari va ularni gavdadan olish yo‘ ll ari Kiyimni tikishdan oldin uni loyihalash kerak. Kiyimni loyihalashda esa gavdadan aniq olingan o‘lchovlar ishlatiladi. Buning uchun santimetrii lenta olib, kiyim tikmoqchi boMgan kishi gavdasini oichash kerak. Bu ishni bajarayotganda odam tovonlarini juftlab, ikkala oyog‘ida, gavdani tabiiy holatda bo‘sh qo‘yib, qo‘llarini tushirib tinch turishi kerak. o‘lchayotganda tor ftitbolka ustidan emas, balki gavdaga yopishib turmaydigan ich kiyim, masalan, kombinasiya ustidan o‘lchanadi. o‘lchashni boshlashdan oldin gavdada asosiy hisoblash nuqtalari — bel chizig‘i va boshqalar belgilab olinadi. Buning uchun belga 70-90 sm uzunlikdagi rezinka belga gorizontal qilib ilgak yordamida biriktiriladi. o‘lchayotganda santimetrli lentani tortmay va bushashtirmay, old tomondan tutashtiriladi. Yelka, qo'1, yubka uzunligi va boshqa o‘lchamlarni gavdaning o‘ng tomonidan o‘lchash kerak. Agar yetka, bo‘ksa va hokazolar simmetrik bo‘lmasa, ikkala tomon ham o‘lchanib, natijalar alohida yoziladi.

Aylana oichamlari to‘la o‘lchanadi, lekin bu o‘lchamning yarmi (elka, bilak, yelka qiyamasining kengligidan tashqari) yoziladi. Uzunlik o‘lchamlari to‘la yoziladi. > Razmer belgilari qisqartirib: aylana — A, yarim aylana — YaA, uzunlik — U, kenglik — K, balandlik — B deb yoziladi. Gavdani o‘lchashdan oldin hech narsani esdan chiqarmay to‘g‘ri o‘lchash uchun o‘lchash belgilari ro‘yxati yozilgan qog‘oz tayyorlab olishni maslahat beramiz. Gavdani to‘g‘ri oichash usullari 22-rasmda ko‘rsatilgan. Ularni razmer belgilarini shartli belgilanishi esa quyida yozilgan: 1. Bo‘yin aylanasi(BnA). Santimetrli lenta bo‘yin nuqtasi va bo‘yin asosidagi nuqta orqali o‘mrov nuqtasigacha aylanib o‘tadi. 2. Ko‘krakning birinchi aylanasi (KA^). Santimetrli lenta gavda ort qismi bo‘ylab, gorizontal qo‘ltiq chuqurligining oldingi va ortki burchaklariga tegib, oldinda kukrak bezlari asosining ustidan o‘tadi.

3. Ko‘krakning ikkinchi aylanasi (KA 3 ). Santimetrli lenta kuraklarning turtib chiqqan nuqtalari bo‘ylab, qoitiq chuqurligining oldingi va ortki burchaklariga tegib, oldinda ko‘krakning turtib chiqqan nuqtalari bo‘ylab o‘tadi. 3a. Ko‘krakning uchinchi aylanasi (KA 2 ). Santimetrli lenta kurakning turtib chiqqan nuqtalari orqali tana atrofidan qat'iyan gorizontal o‘tadi. 4. Bel aylanasi (BIA). Santimetrli lenta bel chizig‘i darajasida eng ingichka joydan tanani aylanib o‘tadi. 5. Bo‘ksa aylanasi (BkA). Santimetrli lenta tana atrofidan gorizontal aylanib, lekin qorinning turtib chiqqanini hisobga olib, dumbaning turtib chiqqan nuqtalari orqali o‘tadi. 6. BUak aylanasi (BA). Panja bilakka ulanadigan joyidan aylantirib o‘lchanadi. 7. Son aylanasi (SA). Sonning eng yuqori qismidan dumba chiziqlaridan gorizontal ravishda aylantirib oichanadi. 8. Tizza ayianasi (TA). Oyoqni 90° bukilgan holatda tizza atrofidan aylantirib o‘lchanadi. 9. Gavdaning ort qismining kengligi (OrK). Gavda ort qismi bo‘ylab qo‘ltiq chuqurligining ortki burchaklari orasi gorizontal oichanadi. 10. Ko‘krak kengligi 1 (KKl). Ko‘krak bezlarining asosida ustidan qo‘ltiq chuqurligining oldingi burchaklari orasi gorizontal o‘lchanadi. Bu nazorat qilish o‘lchovidir. 11. Ko‘krak kengligi 2 (KK2). Santimetrli lenta ko‘krak bezlarining uchlaridan qo‘ltiq chuqurligining oldingi burchaklaridan hayolan pastga tomon o‘tkazilgan vertikal chiziqlar orasidan o‘tadi. 12. Ko‘krak markazi (KM). Ko‘krakni turtib chiqqan nuqtalarining orasi oichanadi. 13. Yelka kengligi (YelK). Bo‘yin asosining nuqtasidan yelka nuqtasigacha o‘lchanadi. 14. Yelka aylanasi (YelA). Qo‘lning yuqori qismidan aylantirib, qo‘ltiq chuqurliklarining burchaklariga taqab gorizontal o‘lchanadi.

15. Yeng uzunligi (YeU). Santimetrli lenta yordamida yelka nuqtasidan qo‘lini bir oz bukilgan tirsak nuqtasi orqali bilakgacha o‘lchanadi. Bir vaqtda yengning tirsakkacha uzunligini ham belgilab olish kerak. 16. Gavda ort qismining belgacha uzunligi (OrbU). Santimetrli lenta bo‘yin asosidan kurak nuqtasi orqali belgacha umurtqa pog‘onasigacha parallel ravishda o‘tadi. 17. Yelka qiyamasi uzunligi (YeQU). Bel chizig‘i umurtqa chizig‘i bilan kesishgan nuqtasidan yelka nuqtasigacha o‘lchanadi. 18. Gavdaning old qisnti belgacha uzunligi (Olbll). Santimetrli lenta bo‘yin asosi nuqtasidan ko‘krak bezlarining uchlari orqali belgacha vertikal ravishda o‘tadi. 19. Ko‘krak balandligi (KB). Santimetrli lenta bo‘yin asosi nuqtasidan ko‘krak bezlarining uchlarigacha o k tadi. 20. Yeng o‘mizi uzunligi (Yeo‘U). Bo‘yin asosi yonida loyihalanadigan yelka chokining eng yuqori nuqtasidan, qo‘Itiq chuqurligining ort tomon burchaklari darajasida o‘tadigan gorizontalgacha vertikal oichanadi. 21. Kiyim uzunligi (KU). yettinchi bo‘yin umurtqasidan istalgan uzunlik darajasigacha umurtqa bo‘ylab, belga yopishib turadigan kiyimlarda bel bukilishini hisobga olib oichanadi (kiyim uzunligi ikkita o‘lchamdan ham iborat boiishi mumkin KU=OrbU+YuU). 22 . Yubka uzunligi (YuU). Beldan yon tomondan istalgan uzunlik darajasigacha vertikal ravishda oichanadi. 23. Shim uzunligi (ShU). Beldan yon tomondan istalgan uzunlik darajasigacha vertikal ravishda oichanadi. 24. Bo‘ksa balandligi (BkB). o‘tirgan holatda bel darajasidan stulgacha yon tomon bo‘ylab vertikal o‘lchanadi. o‘lcham KYaA,, ga binoan kiyim razmeri (o‘lchami) aniqlanadi, razmerlar orasidagi fark - 2 sm bo‘ladi (42, 44, 46 va hokazo). Rost (bo'y) lar orasidagi farq - 6 sm bo‘ladi (146, 152, 158, 164, 170).

Gavdadan olingan o‘lchovlar asosida chizma chizishdan oldin bu o‘lchovlaming to‘g‘ri olinganligini tekshirib olish kerak. Ko‘krak yarim aylanasi - 2 orqa bo‘lak kengligining yarmi, yeng o‘mizi kengligi va old boiak kengligining yarmisi yig‘indilariga teng bo‘lishi kerak, ya’ni: KYaA,, = OrK + Yeo‘K + 01K Orqa bo‘lak kengligining yarmi gavdadan olingan o‘lchovdan olinadi. Eng o‘mizi kengligi yelka aylanasini 1/3 qismiga teng: Eo‘K = YelA:3 Old bo‘lak kengligining yarmi gavdadan olingan o‘lchovdan olinadi. Agar tenglik 1 smva undan ko‘pga farq qilib chiqsa, oichovlarni qaytadan olish kerak.

Похожие

Odam tanasining razmer tipologiyasi va razmer standartlari gavda tuzilishi haqida qisqacha ma`lumotlar, plastik anatomiya

Kiyim bichimlari haqida

Libоsning tuzilishi va bardоshliligi

Kiyim haqida umumiy ma’lumot

Ipak qurtlari haqida ma’lumot