Kiyim haqida umumiy ma’lumot - Текстиль - Рефераты

Kiyim haqida umumiy ma’lumot

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

194 KB

Kirish. Kiyim haqida umumiy ma ’ lumot Reja: 1. Kiyimni kelib chiqishi va ishlab chiqarilishi haqida mahlumot. 2. Kiyim klassifikatsiyasi.

Tayanch so‘z iboralari: kiyim, kostyum, moda, ust kiyim, yengil kiyim, korset buyumlari, bosh kiyim. 1. Kiyimni kelib chiqishi va ishlab chiqarilishi haqida mahlumot. Kiyim insoffliingilk rivojlanish davridan boshlab doimo inson bilan birga rivojlanib keldi. Kiyimning dastlabki ko‘rinishlari Ibtidoiy davr odamlarining qabila bo ‘l ib yashagan vaqtiga to‘g‘ri kelgan. Bu davrda daraxt barglari, poxollar, hayvon terilarini tanaga beldan bog‘lab yurishgan. Kiyi m insonning ijtimoiy hayoti, mehnat faoliyati va ongining rivojlanishi tufayli ham rivojlanib bordi. Kiyimning keyingi ko‘rinishi turli o‘simlik va hayvonot mahsulotlaridan to‘qilgan oddiy gazlamalarni tanaga o‘rab yurishdan iborat edi. Qadimgi Gretsiyada erkaklar kiyimi ikki qismdan — xiton va gimatiydan iborat bo‘lgan. Xiton — bu ichki kiyim bo‘lib, jun yoki zig‘ir tolali gazlamadan tayyor l angan. To‘rtburchak shakldagi, 1,7x4 m o‘lchamdagi gazlama bo‘lagidan iborat bo‘lib, uni yelka ustida bog‘lab yoki yelkaga tashlab olinib, gavdaning tabiiy go‘zalligi va harakat bemalolligini ko‘rsatadigan hamda unga halaqit bermaydigan nafis taxlamalar tushirib drapirovka qilib qo‘yilardi (1- rasm). Ayollar kiyimi ham erkaklar kiyimiga o‘xshab ikki qismdan iborat bo‘lib, ularning kiyimi yopiqroq va uzunroq bo‘lgan. Ichki kiyimi — xiton burmalangan gazlama bo‘lagi yelkada fibulalar (to‘g‘nog‘ichlar) bilan mahkamlangan. Xiton oq, sariq, qizil rangdagi jun va zig‘ir tolali gazlamalardan tayyorlangan. Xiton uy kiyimi hisoblanib, unda ko‘chaga chiqish odatlanilmagan. Ayollar ustki kiyimi peplos deb atalardi ( 1 - rasm). Uning shakli va drapirovka qilinishi xitonga o‘xshab ketardi, faqat

taxlamalari soni ko‘proq va uzunroq edi. Peplos 1,5x3,5 m o‘lchamdagi gazlama bo‘lagidan iborat bo‘lgan. 1 -rasm. Ustki kiyim-peplos. Qadimgi greklar va rimliklar bunday burmalangan kiyimlarni ustalik va yuqori did bilan bajarganlar. Hozirgi kunda bunday burmalangan kiyimlarni Hindistonning milliy kiyimlarida ko‘rish mumkin. qismlariga alohida gazlamalarni o‘rab tayyorlash, kiyim qismlarining uzunasi bo‘ylab biriktirish mehnat qilish uchun ancha qulaylik tug‘diradi. Ayniqsa, ignaning kelib chiqishi kiyim qismlarini biriktirib tikishda uning takomillashishiga olib keldi. XIII asrga kelib kiyimda yoqalar, yeng, manjetlar, cho‘ntaklar, taqilmalar shakllandi. Kiyimning tashqi ko‘rinishida, gazlamasida, bichilishida o‘zgarishlar tez rivojlandi. Kiyimning gavdaga yopishgan, etaklari hajmli, qavatli ko‘rinishlari, gazlamalarning atlas, barxat, movut kabi turlari paydo bo‘ldi. Yevropa mamlakatlarida feodalizm mustahkam qaror topgan o‘rta asrlar davrida maxsus estetik ideal va shunga mos kostyum xarakteri tarkib topdi. Odamzot gavdasining go‘zalligidan zavqlanish nomunosib va gunoh ish hisoblanar, shuning uchun, gavdani qo‘poldan-qo‘pol, og‘ir, keyinchalik esa cho‘ziq shakllarga o‘rab tashlar edilar. Tor, yuqori qismi qator-qator murakkab taxlamalardan iborat, orqa etagi juda uzun ko‘ylak, baland konussimon bosh-kiyim va nihoyatda cho‘ziq poyafzal bilan birga qo‘shilib, qaddi-qomat ko‘rinishini o‘zgartirib yuborardi (2-rasm). Uyg‘onish davrida (XVI-XVII asrlar) estetik dunyoqarashni qayta baholash yuz berdi, ya’ni gumanistik ideologiyalar shakllandi. Bu buyuk geografik kashfiyotlar, ilm va texnika yutuqlari davri, sarfat davri edi. Bu Leonardo da Vinchi, Rafael Santi, Mikelanjelo kabi ulug‘ allomalar davri edi.

Bu davrda ayollar kiyimi juda noqulay - qattiq, harakatga halaqit beradigan h olatda edi. Ikki qavatli kiyim bir vaqtda kiyilib, beldan etak qismiga karkas yordamida konussimon shakl ko‘rinishida bo‘lgan (4-rasm). Yubka qismida hech qanday burmalar bo‘lmay, karkasga tortib qo‘yilgan. Ko‘ylakning yuqori qismi juda tor bo‘lib, pastga tomon burchak shaklida tugallangan edi. Bu davrda ayollar belni xipcha qilib ko‘rsatish maqsadida korset kiyishgan. 1.2-rasm. Feodalizm davri kiyimi Erkaklar kiyimi esa sipo va sodda ko‘rinishda bo‘lgan. Kashtali ko‘ylak, keng kamzul, triko va kalta shar shakliga o‘xshab ketuvchi pantalonlar kiyilgan (5- rasm). XVIII asr (Barokko davri) laiga kelib kiyimda xashamatdorlik juda avj oldi. Bu davr kiyim shakllarining nazokatliligi, murakkabligi bilan va g‘aroyib jimjimadorligi bilan farq qiladi. Kostyumda gavdaning bel qismi, ko‘krak, bo‘ksa ko‘zga tashlanib turadi (6-rasm). Kostyum yengil, nozik bo‘lib, boshdan-oyoq gul tikilgan, tyuldan, gazsimon gazlamadan, to‘qima to‘rdan, "ko‘pchitib" qo‘ygandek bezatilgan.

Ko‘ylak old qismi juda ochiq, yenglari tor, past qismi to‘rlar bilan bezatilgan, ko‘ylakning etak qismi krinolin hisobiga keng tu r gan. Ko‘ylak bezagiga alohida e’tibor berilgan. Ustki ko‘ylak ko‘krak qismida bantlar mahkamlangan. Bantlar ketma-ketlikda joylashgan, ya’ni avval kattalari, bel tomon esa mayda bantlar mahkamlab qo‘yilgan. Bu davr erkaklar ichki kiyimlari kamiza, ustki kiyimi plash esa tabar deb yuritiladi. Tabarlarda yon chok bo‘lmagan va bu kiyim juda e ’ zozlangan. Ayollar kiyimi ham ikki qavatli kamiza va k o tta qismlardan iborat bo‘lgan. Kotta ustki kiyim bo‘lib, yuqori qismi juda tor va yon yoki orqada shnurli taqilmasi bo‘lgan, yenglari ham juda tor va uzun bolib, yubka qismi esa bo‘lakdardan iborat juda keng va uzun shleyflar bilan yakunlangan. Erkaklar kiyimida ham xashamatdorlik sezilib turardi. XIX asrdagi yevropacha kostyum tarixi 1789 yildagi fransuz burjua inqilobining bo‘ronli voqealaridan boshlandi. Yangi davrga kapitalizmning, fan va texnikaning gurkirab taraqqiy etishi, yangi-yangi gazlamalar, tikuv mashinasi paydo bo‘lishi xarakterli edi.

Kostyumda qator-qator turli xil shakllar, siluetlar, karkaslardan (korset va krinolindan) xalos bo‘lish va gavdani erkin ko‘rsatishga ehtiyoj sekin-asta sezila boshlandi. Erkaklar tik yoqali oq ko‘ylak, galstuk yoki sarf, frak kiya boshlaganlar (7-rasm). Ayollar kiyimi oddiy vasipo ko‘rinishga ega edi. Kostyumning bel qismi yuqoriroqda bo‘lib, yubka qismi esa shleyf, yumshoq taxlamalardan iborat bo‘Igan. Tantanali kiyimlar juda ochiq va uzun shleyfli qilib tikilgan (8-rasm). XX asr (Ampir davri) shakl va gazlamalar tanlashda qat'iyan xizmatboplikni, soddalikni, bemalollikni o‘z prinsipi deb e'lon qiladi. Kostyum korset, krinolinlardan gavdani xalos qiladi, ayol gavdasini ozod etadi, bashanglik haqidagi tasawur o‘zgaradi. Kostyumning asosiy intilishi odam harakatlariga maksimal darajada mos bo‘lishdan, gavdani ezmaslik, uni o‘ziga bo‘ysundirmaslikdan, balki, individuallikni ro‘yobga chiqarishdan iborat bo‘ladi (9, 10-rasmlar).

XX asr dunyodagi bolayotgan voqealar kiyimga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. 20- yillarda kiyimni ixchamlashtirish, bo‘yini kaltalashtirish, etaklarini toraytirishni, oddiy bichimligini kiyimlarda ko‘rish mumkin. Shu davrning taqchilligi va sinflanishi, tenglashuvi, asosan, oddiy matolardan ixcham ko‘rinishdagi kiyimlar tayyorlanishiga sabab bo‘lgan. 30-40-yillardan so‘ng kiyimni kiyilish o‘rniga qarab uslub bo‘yicha kiyiladigan bo‘ldi, ya’ni klassik, sport, fantaziya uslubi va keyinchalik erkin uslub paydo bo‘ldi. Klassik uslubda — rasmiy ko rinishda ko‘chahk kiyimlar tushunilsa, sport uslubida faqat sport mashg‘ulotlari uchungina emas, balki harakat qilish uchun,

turli ishlar uchun, aktiv dam olish uchun qulay kiyimlar, fantaziya uslubda esa bayram, tantanali kiyimlar ko‘zda tutilgan. 70-80-yillarda ko‘proq erkin uslubdagi kiyimlar paydo bo‘lib, ularda klassik, fantaziya uslublari o‘z ko‘rinishini beradi. Kostyumning obrazli ifodaliligi endilikda tez-tez almashib turadi, ya’ni chiziqlar injiq va doimiy emas, gavda bilan kostyumning o‘zaro bog‘liqligi harakatda o‘z ifodasini topadi. Bunda kiyim bir qaraganda gavdaga yopishib, gohida unga salgina tegib, ba'zan esa gavdadan uzoqlashib turadigan bo‘ladi. Kostyumni shakllantirishda xizmatboplikni asos qilib olgan dizayn, ya’ni sanoat buyumlarini badiiy loyihalash aktiv rol o‘ynaydi 2. KIYIM KLASSIFIKATSIYASI. Kiyimning modellarini loyihalashdan uni badiiy hal etish masalalari «Kostyumning maxsus kompozitsiyasi» darsla rida o‘tiladi. K o m p o z i t s i ya - badiiy asar shaklining barcha elementlarini mazkur asarning obrazli g‘oyaviy-badiiy mazmunini ifo da etuvchi uzviy bir butunlikka birlashtirish. Kiyim kompozitsiyasi - kiyim shakli barcha elementlarini, uning mazmunini ifoda etadigan birlikni barpo etish vosi talari yordamida tuzib chiqish. Kiyimning mazmuni uning ni maga mo‘ljallanganiga qarab belgilanadi. Kiyim shaklining kompozitsiyasi uning mazmunini ochib berishga olib kelishi kerak. Har qanday badiiy asarda uni tashkil etgan barcha element lar o‘rinli bo‘lishi kerak. Ortiqcha yoki muallif fikrini yetar licha yaxshi ifoda etmaydigan nimaiki bo‘lsa, hammasi olib tashlanishi kerak. Kompozitsiya maxsus badiiy tildan iborat bo‘lib, uning yordamida san’atkor borliqni aks ettiruvchi g‘oya va tuyg‘ularni tasvirlab beradi. Badiiy obraz borliq in’iko sining estetik shakli hisoblanadi. Kiyimning badiiy obrazi- bu kiyimning konkret vazifasini va borliqni aks ettiruvchi asosiy g‘oyani ifodalovchi modelning umumiy qiyofasi. San’atkor yaratgan har bir modelning obrazi insonga ta’sir etishga qodir emotsional va ta’sirchan bo‘lishi kerak. Kiyim har yerda va hamma vaqt odam bilan birga bo‘lib, unga ishonch,

qadr-qimmat, optimizm tuyg‘ularini baxsh etishi yoki aksincha, uni tushkunlik va xafalik holatiga duchor qilishi mumkin. Shunday qilib, kiyimning obrazli ifodaviyligiga kompozitsiya san’ati vositasida, ya’ni kiyimni tadshshl etuvchi hajm lar, ranglar, chiziqlar, detallar va bezak elementlarini yangi va uzviy bir butun qilib birlashtirish vositasida erishiladn. Biroq modelyerning kiyim va butun kostyum obrazi ustidagi ishi eng muhim jihatga, ya’ni vazifa nuqtai nazaridan qulay, hayotda o‘rinli kostyum yaratishga bo‘ysundirilgan bo‘libgina qolmay, balki ifodali bo‘lishi ham kerak. Kompozitsiya san’ati san’atkorning qiziq va muhim ji- hatlarni ko‘ra bilish va alohida tarqoq komponentlarni bir butunlikka uyushtira bilish mahoratidan iborat. Rassom K r a m s k o y s h u f i k r n i m a n a b u n d a y i f o d a e t g a n : « T o k i rassom kuzatishni, qiziq va muhim narsalarni o‘zi sezadigan bo‘lishni o‘rganib olmaguncha kompozitsiyani o‘rganib ololmaydi- Faqat o‘zi sezadigan bo‘lgan paytdan boshlabgina unda ilg‘ab olganining mohiyatini ifoda etish imkoniyati boshlanadi; qa-chonki u g‘oyaning jumbog‘i qaerdaligini tushunsa, o‘shanda uning ta’riflashigina qoladi-da, kompozitsiya o‘z-o‘zidan kelib chiqa-di... ». Modelьer- rassom o‘z ishida uning tasavvuri va fantaziyasi- ni ozuqa berib boyitadigan turli ijodiy manbalarga muro- jaat etadi. Xalqning tarixiy o‘tmishi va hozirgi jamiyat hayo- ti, atrof-tabiatning xilma-xilligi, tarixiy kostyumlar va xalq kostyumlarining boyligi, badiiy adabiyot, muzika, kino, teatr va hokazolar hozyargi zamon rassomi ijodining manbalari bo‘lib xizmat qiladi. Rassom o‘ylarini yetishtirishga va kon- kretlashtirishga yordam beradigan ayrim motivlardan

Похожие

Purkashli printerlar haqida umumiy ma’lumot

Kiyim bichimlari haqida

Nusxa ko`chiruvchi ramalar haqida umumiy ma’lumot

Ipak qurtlari haqida ma’lumot

«Kiyim va uning vazifalari haqida asosiy tushunchalar. Zamonaviy kiyim klassifikatsiyasi»