Ажратиш ҳалқа қаторининг вазифалари ва тузилиши - Текстиль - Рефераты

Ажратиш ҳалқа қаторининг вазифалари ва тузилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

221 KB

Ажратиш ҳалқа қаторининг вазифалари ва тузилиши Режа: 1. Ажратиш ҳалқа қаторининг вазифалари ва тузилиши 2. Кўп ҳалқа ҳосил қилиш тизимли машиналарда ажратиш ҳалқа қаторининг ҳосил қилиш. 3. Ажратиш ҳалқа қаторининг ластик 2+2 га автоматик тўқишга ўтишнинг ўзига хосликлари 4. Икки игнадонли машиналарда ажратиш ҳалқа қаторининг ҳосил қилишнинг ўзига хосликлари 5. Интерлок машиналарида ажратиш ҳалқа қаторининг ҳосил қилишнинг ўзига хосликлари

Қўл усулида трикотажни бошланғич ҳалқа қаторларини олиш кўп меҳнат талаб этади. Маҳсулотни ишлайбошлашини механик (автоматик) усулда олиш машинада қўшимча механизмлар ўрнатилишини талаб этиб, бу эса машинани мураккаблаштириб унинг унумдорлигини пасайтиради. Шу сабабли маҳсулотни узлуксиз тўқиш (бирин-кетин) ва кейинчалик уларни ажратиб олиш усули кенг қўлланилади. Бу усул маҳсулотни қўлда ишлайбошлаш усулидан кўра камроқ меҳнат қилинади, қўшимча мостмалар талаб қилинмайди. Улар маҳсулотни автоматик ишалайбошлашни таъминлайдиган механизмлардан бир мунча соддароқдир. Бироқ бу усулнинг камчилиги шундан иборатки, маҳсулотлар бир-бирларидан қўлда ажритиладилар. Маҳсулотларни узлуксиз тасма (ёки маҳсулот деталлари) қўлда ажритилади ва ажратиш қаторларини ҳосил қилувчи ипни кесиб- суғириб олиш билан амалга оширилади. Маҳсулот чети (хошияси) тоза бўлиб сўтилмайдаган бўлади, у қўлда бажариладиган ёки автоматик равишда ишлайбошлаш усулидан фарқланмайди. Ажратиш қисмини икки игнадонли кулир машиналарида игналарни ластикли жойлаштиришда олиш мумкин. Маълумки, трикотажни қисмларга ажратиш мумкин қачонки у глад тўқимаси билан тўқилган бўлса. Трикотаж қанчалик сийрак бўлса ипни суғуриб олиш шунчалик онсон бўлади ва уни ҳалқа қатори бўйича ажратиш мумкин бўлади. Шу сабабли ластик тўқимали трикотажда ластик ҳалқаларини узайтирилган глад ҳалқаларига айлантиришади. Бунинг учун игналардан ҳалқаларни ташлаб ластикли бир томонидаги ҳалқаларни сўтиш йўли билан эришилади. Ип сўтилган ҳалқалардан бошқа игнадон игналарида ҳосил қилинган ҳалқаларга ўтиб узайтирилган глад ҳалқаларидан ташкил топган ажратиш қаторни ҳосил қилади. Бироқ ҳалқаларни ластикнинг ҳалқа қаторларидан ўзидан ўзи ташланиши на фақат охирги ҳалқа қатори ҳалқаларини сўтилишига олиб келади, балки ушбу игнадонларни игналаридаги олдинги ҳалқа қаторлари ҳалқаларини сўтилишга олиб келиши мумкин. Шу сабабли ластик ҳалқа қаторлари сўтилмасликлари учун ҳалқаларни илгарироқ мустахкамлаб олиш зарур.

Мумтоз (оддий) ажратиш қаторини трикотажни ластик тўқимаси билан тўқиб бир ҳалқа ҳосил қилиш тизимли (айлана ластикли, ясси игнадонли фанг машиналарида, икки игнадонли бир ҳалқа ҳосил қилиш тизимли автоматларда) олиш мумкин. Ажратиш ҳалқа қаторларини олиш усуллари ҳақида гап юритилар экан, илгари хеч бир махсус мостлама ёки механизмлар ёрдамисиз ажратиш ҳалқа қаторларидан фойдаланилган. Бунинг учун узлуксиз тасма шаклида махсулот айлана игнадонли машиналарда тўқилаверилган. Маълум ўлчам узунлигида (масалан бир дона пайпоқ узунлида) машина бир ҳалқа қатори ҳалқаларини сийракроқ тўқиб ўтган. Тўқувчилар ана шу ҳалқа қатори бўйича ипни кесиб донали карнайсимон маҳсулот олишга эришишган. Бунда на ишлайбошлаш қисми, на ажратиш қисми, умуман хозирги пайпоқ маҳсулотларнинг бирон бир қисми бўлмаган. Ажратилган карнайсимон, пайпоқ учун мўлжалланган маҳсулотни бир учи тикув машинада тикилиб пайпоқни учи ҳосил қилинган, иккинчи томони эса яна тикув машинасида икки қават қилиб тикилиб борт қисми ҳосил қилинган. Ушбу жараён хозирги кунда пайпоқ маҳсулотида ранженый (сийраклаштирилган) ҳалқа қаторини тўқишда кенг қўлланилади. Пайпоқ учини кеттел машинасида тикиш учун пайпоқ бир ҳалқа қатори бўйича аввал ярим игнадон игналари кеттел машинаси илгакларига кийгизилади, сўнг иккинчи ярим игнадон игналарининг ҳалқалари биринчи кийғизилган илгаклар учига кийғизилади. Сўнг кеттел машинасида чокланади. Ҳосил қилинган чок энг сифатли, теккис, оверлок машинасининг йўрмаловчи чокидан фарқли қилиб тикилади. Оверлог машинаси тикиш жараёнида бир йўла 3-4 ҳалқа қатори ҳалқаларини йўрмалаб чок ҳосил қилинади, бу эса маҳсулот ташқи кўринишга салбий таъсир этиб, чандиқсимон чок ҳосил қилишга олиб келади. Шу сабабли кўпчилик болалар пайпоқ маҳсулотлари учи кеттел машинасида тикилади. Усул жуда машақатли, сермехнатли ва тикувчидан юқори малака талаб этади (расм). Эндиликда шу усулга ўхшашлироқ қилиб Италиянинг “ Россо” фирмаси мутахасислари “ слепая кетлёвка ” усулини таклиф этишган. Усулга кўра пайпоқ учи тикилишига кеттел машинасидек бир ҳалқа қатори бўйлаб эмас, балки икки-уч

ҳалқа қаторлари ҳалқаларини тикиш кўзда тутилган. Усулнинг яна бир талаби маҳсулот қайси турдаги толалардан йигирилган иплардан ташқари ушбу уч қисмининг 5-6 ҳалқа қатори юқори чўзилувчанлик “эластик”дан тўқилиши шарт. Шу сабабли ҳосил бўладиган чок қисми кеттел чокига ўхшаш ҳам, бироқ у гох бир қатор ҳалқаларини илиб олиши, гохида учунчи ҳалқа қатори ҳалқаларини илиб олиб бирлаштирувчи чок ҳосил қилади.Усулнинг энг мухим томони пайпоқ маҳсулотининг ранжей қатори бўйича қўлда илгакларга кийғизиш зарурлиги йўқолади. Янги маҳсулотни сўтилмайдиган ҳошияли ва мустахкамланган қаторлари қилиб тўқилган ажратиш қисмининг ҳалқа тузилиши келтирилган. Ажратиш қисмининг ушбу вариантида мустахкамловчи қаторлари бир томонлама глад қаторлари кўринишида келтирилган. 1 рақами билан ластик охирги ҳалқа қатори белгиланган. 2,3 ва 4 ҳалқа қаторлари битта игнадон игналарида ҳосил қилинган ва улар мустахкамловчи бўлиб хизмат қиладилар. Ушбу ҳалқа қаторлари тортиш кучи таъсирида ластик қатори 1 ни чўзилишида сўтилмаслигига қаршилик қилади. Ҳалқа қатори 5 ластик ҳалқаларидан ташкил топади, яъни у иккала игнадон ҳалқалари игналардан ташланган. Тортиш кучи таъсирида ташланган ҳалқалар (пунктир чизиқлари билан белгиланган) сўтилиб ва сўтилган ҳалқалар ипи сўтилмаган ҳалқаларга ўтиб улар ўлчамларни катталаштиради. Ушбу ҳалқа қатори, ҳалқалари бир игнадон ташланган ҳалқалари билан ажритиш ҳалқа қаторини акс эттирилади. Тузилиши бўйича ажратиш ҳалқа қатори глад ҳалқалари бўлиб, унинг ҳалқа ипи узунлиги ластик ҳалқалари ипи узунлигидан икки маротаба каттадир. Ушбу ҳалқа қатори ипи онсон тортиб олиниб трикотажни бир қисмидан иккинчи қисмини ажратиб беради. 6-ҳалқа қатори янги маҳсулотни бошлангич қаторидир. У икки игнадон игналари ёрдамида ҳосил қилинган. Бироқ игналаридан ташланган ҳалқалари тугалланмаган ( незамкнутые) ҳалқалардир. Кейинги 7,8 ва 9 гладнинг ҳалқа қаторлари илгариги холларда бошланғич ҳалқа қаторлари каби битта игнадон

игналари билан ҳосил қилинган. 10 ҳалқа қаторидан бошлаб ластик анъанавий усулда иккала игнадон игналарида тўқила бошлайди. Ажратиш қисми пастдан юқорига қариб ўқилади. Ҳар бир ҳалқа қатори бир чизиқ билан икки қаторда жойлашган нуқталарда эгилаётган қилиб ифодаланган (олдинги ва орқа игнадон игналарига тегишлича). Ҳалқа қатори 1 олди ва орқа игнадон игналарида тўқилиб ластик тўқимасини ҳосил қилиди. Ҳалқа қаторлари 3 ва 4 да ипни фақатгина орқа игнадон игналари олиб глад тўқийди. Бу қаторларни ҳосил қилишда олди игнадон игналари биринчи қатор ластик ҳалқаларини ушлаб туришда давом этадилар. Ҳалқа қатори 5 ластик қатори қилиб ифодаланган (ҳосил қилинган усули бўйича) бироқ олдинги игнадонда ҳалқа ҳосил қилингандан сўнг улар сўтилганлиги учун пунктир чизиғи билан кўрсатилган. Ташланган ҳалқалар тортиш механизми таъсирида сўтилишган ва ушбу сўтилган ҳалқалар ипи орқа игнадон игналарида осилиб турган ҳалқаларга ўтган, шу билан уларнинг ўлчамлари икки маротаба ошган. Шундай қилиб ажратиш ҳалқа қатори ҳосил бўлиб (тузилиши бўйича глад қатори),унинг ипи тортиб олиниб, натижада трикотаж икки қисмга ажратилади. Ҳалқа қатори 6 ластик ҳалқа қаторига ўхшаб орқа ва олди игнадон игналарининг ишга қатнашиши билан ҳосил қилинади. Бироқ олди игнадон игналарида буни бошланишида ҳалқа қаторлари бўлмаганлиги туфайли ушбу игналарда тугалланмаган ( незамкнутые) ҳалқалар ҳосил бўлиб улар наброскалар деб аталади. 7,8 ва 9 ҳалқа қаторларини орқа игнадонда олди игнадон игналари қатнашмаган холда глад қаторлари ҳосил бўлади. Бу вақтда олди игнадон игналарда 6 қаторнинг тугалланмаган ( незамкнутые) ҳалқалари ушлаб турилади. Ҳалқа қаторлари 7,8 ва 9 “валик” ҳосил қилишади, у эса 10 ҳалқа қатори билан тугалланади, натижада янги маҳсулотни тоза , сўтилмайдиган чети олинади. Ажратиш қисмини график ёзуви уни машинада олишнинг аниқ тассавур қилишни кўрсата олади. У онсон тўқима тузилишига кўра бажарилади. Бироқ тўла- тўкис уни ўрнини боса олмайди.

Трикотажни ажратиш қисмининг бошқа варианти хозирги кўрилгандан шу билан фарқ қиладики у қўшимча ипюрғизгич билан махсус ажратиш ипи Н р торитилишидан иборатдир. Бу ип юқори пишиқлиги ва силлиқлиги билан фарқланади. Трикотаж қисмларини ажратиб олишда уни тортиб олишни енгиллаштиради. Ажратувчи ипни ластикли ҳалқа қатори ҳосил қилингандан ва битта игнадон игналаридан ҳалқалар ташлангандан сўнг киритилади, яъни гладни сийраклаштирилган қатори ҳосил қилингандан сўнг, ажратиш ипи олдинги катталаштирилган ҳалқа қаторидан онсонгина суғириб олинади. Бу ажритиш қисмини олдинроқ кўриб чиқилганда афзаллиги шундан иборатки, махсус ажратиш ипи сийраклаштирилган ҳалқа ипидан икки маротаба калтадир. Уни асосий ипга нисбатан тез ва онсон суғориб олиш мумкин , чунки у бир мунча пишиқ ва силлиқлигини инобатга олган холда моиллиги бор. Кўриб чиқилаётган ажратиш қисми вариантининг камчилиги шундан иборатки, ипни қўшимча сарфи, ажратиш қаториларига сарфланган машина вақти ва қўшимча ипни киритиш ва қайтиб олиш мостламаларидир. Кўрсатилган ажратиш қисми, унинг тузилаши бўйича мустахкамловчи қаторлар икки қаватли гладдан фойдаланилган холда олинган. Бунда гладга ўтиб тўқилиши иккала игнадонда бажарилган. Ластикни 1 ҳалқа қаторидан сўнг 2,3 ва 4 глад қаторлари биз томонга қаратилиб тўқилади. Ҳалқа қатори 8- игналари иштирокида тўқилган. Юқоридаги вариантларга ўхшаб ташланадиган ҳалқалар пунктир чизиғи билан белгиланган ва битта игнадондан фойдаланилган. Ҳалқа устунчаларида ташланган ҳалқаларни сўтилиб кетмаслигини олдини олиш учун 2,3 ва 5 ҳалқа қаторлари мустахкамловчи “замок” бўлиб хизмат қилади. Бундай мустахкамловчи қаторлар кўп ҳалқа ҳосил қиладиган машиналарда маҳсулот тўқишда қўлланилади. Ҳалқа қатори 9 кейинги маҳсулот учун бошланғич бўлиб у барча игналарда хосил қилинган ластик ҳалқаларидан ташкил топган. Валик ташкил этувчи қаторлар 10 ва 11 яна глад ҳалқаларидан иборатдир. Ушбу ажратиш қисмининг варианти олдингиларининг афзалликларидан қолишмайди. Яна бир ажратиш қисмининг

тузилишининг варианти кўрсатилган. Битта игнадон ҳалқаларини ташлангандан сўнг ушбу ҳалқа қаторларини мустахкамлаш учун пресс ҳалқаларидан (ярим фанг тўқимасидан) фойдаланилган. Ҳалқа қаторлари 1 ва 2 маҳсулотни охирги ҳалқа қаторларидир. Қаторлар 3,4 ва 5,6 булар икки мустахкамловчи полуфанг қаторларидир (битта яримфанг қатори икки ипдан ташкил топган. Бу холда мустахкамловчи бўлиб “б” наброскаси бўлмаган ҳалқадир). 7 қатор ҳалқалари ташлангандан сўнг (пунктир чизиқлар билан кўрсатилган) трикотажни тортиш кучи таъсири тескари ҳалқа устунчалари II қабул қилинади Шу пайтда яримфанг ҳалқалари “а” қўшни ҳалқалар “б” (ўнг томондаги ҳалқа устунчалари I ) уларни максимал тортиш ҳисобига узаядилар. “а” ҳалқалардаги наброскалар тортилмай қоладилар ва шу сабабли ип қўшни ҳалқалардан тортиб олинмайди. Натижада, “б” ҳалқалар билан ҳосил қилинган “замок” ўнг томондаги ҳалқа устунчаларини сўтилишдан сақлаш қоладилар. Ҳалқаларни сўтилишдан сақлаб қолиш мақсадида келтирилаётган вариантда камида иккита ярим фанг қаторлари қўлланилади. Ушбу қаторларни ҳосил қилиш юқорида кўрилганидек кўпроқ кўп ҳалқа ҳосил қилиш тизимли машиналарда бажарилади. Кўп ҳалқа ҳосил қилиш тизимли машиналарда ажратиш ҳалқа қаторининг ҳосил қилиш. Икки игнадонли айлана кўп ҳалқа ҳосил қилиш тизимли машиналарда маҳсулотни ажратиш қисмини олишнинг (қийинлашиш) мураккабланиши шундаки, тўқув жараёнида кўп қаторли айланмасимон винтовой ҳалқа қаторлари ҳосил бўлади, ёки ҳалқа қаторининг бир нечта ҳалқага ҳалқа устунчалари бўйлаб ҳалқа ҳосил қилиш тизимининг сонига кўтарилиши содир бўлади.

Игнадон диаметри унчалик катта бўлмаган (450-500) мм ли ва ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари (4-12) тали машиналарда маҳсулотни ажратиш қисми игнадон бир ёки икки маротаба айланишида бажарилади. Бунда ажратиш қисмини тўқиш вазифалари ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари ўртасида таҳсимланган бўлиши керак, яъни керакли ҳалқа тузилишини олиш учун маълум ҳалқа қаторлари тўқилиши зарурдир. Игнадон цилиндрни диаметрлари катта бўлган машиналарда (762-838) ва ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари (24-48) бўлганда ажратиш қисми бир нечта ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида (2-12) тўқилади. Қолган ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари ишлатилмайди. Ажратиш қаторини ҳосил қилиш ипи ва битта игнадон игналаридан ҳалқаларни ташлаш ва маҳсус ипни қўйиш вазифаси маҳсулот бошқа қисмларини тўқишда қатнашмайдиган маҳсус ҳалқа ҳосил қилиш тизимларига юкланади. Ажратиш қисмини кичик игнадон диаметрли 4 та ҳалқа ҳосил қилиш тизимли машинасида кўриб чиқамиз. Бунда трикотаж (расм 3.24) ластик 1+1 қилиб тўқилади. Ажратиш қисм игнадонни икки тўлиқ айланишда барча ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари қатнашишида ҳосил қилинади. Ҳалқа ҳосил қилиш тизимлар ўртасида вазифаларни тахсимланиши қуйидагичадир. Игнадонни биринчи айланишида 1 ҳалқа ҳосил қилиш тизимида ластик 1+1 тўқилади. Бу илгариги маҳсулотнинг охирги ҳалқа қаторидир. Ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари 2 ҳамда 3 ва 4 да игнадон цилиндрининг игналарида глад тўқилади, бунда диск

игналари ишдан учирилган холатда. Мустахкамловчи қаторлар ҳосил бўлади. Игнадонни иккинчи маротаба айланишида 1 ҳалқа ҳосил қилиш тизимида ластик 1+1 тўқилиши давом этади, бу ҳалқа ҳосил тизимидан кейин ташловчи клин ишга туширилади. У игнадон игналарини тугаллаш операциясига кўтаради, лекин янги ип берилмайди. Ҳалқалар игнадон игналаридан ташланади ва сўтилади. Диск игналарида ташланмай қолган ҳалқалар сўтилган ҳалқа ипларини тортиб олиш ҳисобига катталашадилар. Ажратиш қатори ҳосил бўлади, бу глад узунлаштирилган ҳалқаларидир. 2 ҳалқа ҳосил қилиш тизими игнадонни иккинчи маротаба айланишида ластик 1+1 тўқиб янги маҳсулотни биринчи бошланғич қаторини ҳосил қилади. Игнадон игналарида бу ҳалқа қаторида тугалланмаган (незамкнутые) ҳалқалар ҳосил бўлади, чунки илгариги ҳалқа қатори ҳалқалари (эски ҳалқалар) игналардан ташланган эди. Ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари 3 ва 4 да фақат диск игналарида глад тўқиш давом этади, бунинг натижасида маҳсулот четида теккис “валик” ҳосил қилинади. Игнадонни учинчи, айланишидан бошлаб 3 ва 4 ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари ластик тўқишга ўтадилар ва шундай қилиб барча ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари маҳсулотни асосий қисмини тўқишга ўтадилар. Ажратиш ҳалқа қаторининг ластик 2+2 га автоматик тўқишга ўтишнинг ўзига хосликлари Юқорида қайд қилиб ўтилганидек трикотаж маҳсулотини қуйи хошияси уни қўлланиш даврида ҳалқа устунчалари бўйлай буралиб (клёшность) кетмаслигини олдини олиш учун ушбу қисм юқори қайишқоқликка эга бўлиши зарур. Шу сабабли устки трикотаж маҳсулотининг қуйи қисми одатда ластик 1+1 тўқимаси билан тўқилиши лозим. Маълумки, трикотажни ластикли тўқимасининг юқори қайишқоқлигининг асосий сабаби бу ҳалқа устунчаларнинг буралувчанлиги ва ўнг томон ҳалқа устунчаларини тескарига киришидир. Ластик 2+2 да ластик 1+1 қараганда ҳалқа устунчаларини буралувчанлиги жадалроқ юзага келади, шу сабабли у юқори қайишқоқликка

эгадир. Ластик 2+2 маҳсулот қуйи қисмини белбоғ шаклида қилиб ластик 1+1 автоматик тўқишга ўтишда ўзига хосликларга эгадир.Ўтиш игналарни 1/3 қисмини ишдан ўчириш билан амалга оширилади ва шунда белбоғ қисмининг ҳалқа устунчалари 1/3 га камаяди. Игнадоннинг хар бир учинчи ва дискни ҳар бир учинчи игналарини ўчирилиши, улардаги ҳалқалар ташлангандан кейин бажарилади. Машинада ҳалқа ташлаш ҳар бир учинчи игнаси ўз-ўзидан ўчириб бўлмаслиги сабабли аввал диск игналаридан барча ҳалқалар ташланиб бир неча ҳалқа қаторидан сўнг игнадон игналаридан ташланади. Ҳалқалар ташлангандан сўнг иш холатида ластик 2+2 тўқийдиган игналар қолади. Ҳалқалар сўтилишини олдини олиш учун тўқиладиган мустахкамловчи қаторлар игналарда қолиб тортиш механизмни таъсири ўзларига олиб ташланган ҳалқалардан ипни тортиб олишади. Кейинги маҳсулотда бошланғич қаторларни ластик 2+2 қилиб маълум усулдан фойдаланиш маъқул- игнадонларни силжитиш. Ушбу усулни айлана игнадонли кўп ҳалқа ҳосил қилиш тизимли машиналарда бажариш учун дискни бир игна қадамига силжитишдан даставвал ҳар бир ҳалқа ҳосил қилиш тизимини шундай холатга ўрнатиладики, бунда диск игналари ва игнадон игналари бир-бирлари билан кесишмайдилар,яъни тўқиш фақатгина битта игнадонда дискда ёки игнадонда бажарилиши лозим. Игнадонни орқага

силжиши (ўзининг ҳақиқий холатига қайтиши) бошланғич ҳалқа қаторларини ҳосил қилб бўлгандан кейин юқоридаги шартни бажариш билан игналарни бир- бирлари билан кесишмасликда бажарилади. Ҳалқа кўчириш механизмли айлана игнадонли фанг машиналари маълумки, уларда ластик 1+1 ластик 2+2 ўтиб тўқиш ластик 2+2 ни тўқишда қатнашмайдиган игналарга ҳалқа кўчириш билан амалга оширилади. Бунда игнадон силжимайди, бироқ бу машиналар кенг қўлланилмади. Юқорида қайд қилинган ажратиш қисмини маҳсулотни ишлайбошлашида ластик 2+2 қилиб тўқишнинг ўзига хослиги машинанинг барча механизмларини бир-бири билан боғланган ҳолда ишлашини ва аниқ дастурлашни талаб этади. Мисол тариқасида ясси игнадонли фанг машинасида купонни ажратиш қисмини тўқишни ластик 2+2 қилиб тўқишни кўриб чиқамиз. (расм 3.25,а) Ҳалқа қаторлари 1 ва 2 бу купонни ластик 1+1 қилиб тўқилган охирги қаторлари. 3,4 ва 5 мустахкамловчи глад билан орқа игнадон игналарида тўқилган ҳалқа қаторлари ҳалқа қатори 6- ластик 1+1 қатори, унда орқа игнадон игналари (ташланган ҳалқалар пунктир чизиғи билан белгиланган). Орқа игнадон игналаридан ташланган ҳалқалар сўтиладилар ва шулар ҳисобига олдинги игнадон игналарида қолган ҳалқалар катталашадилар. Ундан олдинги ҳалқа қатори ҳалқаларини сўтилишига мустахкамловчи 3,4 ва 5 қаторлар қаршилик қилади. Ҳалқаларни сўтилиши орқа игнадоннинг ҳар учинчи игнасини ишдан ўчиришни таъминлаш учун бажарилади. График ёзувда (Расм 3.25 ,б) ишдан ўчирилган игналар крестик билан белгиланган. 7 ҳалқа қаторида ип олди игнадонни барча игналарига қўйилади: орқа игнадонда фақатгина актив (фаол) игналар ип оладилар, яъни ҳар бир учинчи игна ипсиздир. Бу қаторда олдинги игнадон игналари ластикни нормал ҳалқалари ҳосил қилинган, бироқ шу пайтни ўзида орқа игнадонни актив (фаол) игналарида тўлиқмас (незамкнутые) ҳалқалар ҳосил қилинган, чунки уларда эски ҳалқалар бўлмаган: улар 6 ҳалқа қатори ҳосил қилингандан сўнг ташланган.

Ҳалқа қаторлари 8 ва 9 ластик тўқимаси қилиб орқа игнадон ўчирилган игналарида ҳалқа ташлаб тўқилган, ҳалқа қаторлари 10,11 ва 12 мустахкамловчи қаторлардир, улар фақатгина олдинги игнадон игналарида ҳосил қилинган. Ҳалқа қатори 13- ластикли, у барча ишлайдиган игналарда ҳосил қилинган (орқа игнадондаги ўчирилган игналардан ташқари) 13 қатор ҳосил қилишдан сўнг олдинги игнадон игналари ҳалқалари игнадан ташланадилар. (улар пунктир чизиғи билан белгиланган, орқа игнадондаги ҳалқалар эса сўтилган ва ташланган ҳалқаларда ипни тортиб олиш ҳисобига тортилишади (узайишади).Сўнг орқа игнадон ўнга бир игна қадамига силжийди. (график ёзувида силжиш стрелка билан белгиланган). 15 қаторнинг узилган ҳалқалари эгиладилар. Ҳалқа ташлангандан сўнг олди игнадони хар учинчи игнаси ўчирилади. Юқорида кўрсатилганидек игнадонни силжиши маҳсулотни ишлай бошлаш қисмини ластик 2+2 қилиб тўқишдан иборатдир. Игнадон силжиганидан сўнг барча игналар шундай холатни эгаллайдиларки, ҳар қайси игнадон ип қарама-қарши игналарига ўтади; шундай қилиб битта ҳалқани игнадондаги икки қўшни игнадон игналари билан ҳалқа ҳосил қилиниши бартараф этилади. Ҳар бир ишлаётган игна ўзини ҳалқасини ҳосил қилади. Ҳалқа қатори 14 – махсус ипдан (силлиқ ва юқори пишиқликка эга) ажратиш қаторини ҳосил қилади. Бу ҳалқалар глад тўқимаси билан орқа игнадоннинг актив (фаол) игналарида ҳосил қилинади. Бу ип купонни ажратишда 13 ва15 қаторлардан онсонгина суғириб олинади. Ҳалқа қатори 15- кейинги купонни бошланғич қаторидир, у ластик тўқимаси билан олди игнадонни актив (фаол) игналарида ва силжиган орқа игнадонда ҳосил қилинган ва 17 қатор орқа игнадон игналарида ҳосил қилинган. Орқа игнадонни чапга қайта силжишида 17 ҳалқа қатори ҳалқалари эгиладилар ва 16 қатори ҳалқалари Билан кесишадилар. Орқа игнадонни силжишидан сўнг игналарни ташланиши 2+2 бўлади. IX ҳалқа қатори ва ундан кейинги қаторлар ластик 2+2 қаторларидир. Иккинчи мисол тариқасида келтирилган ажратиш қисмини

ластик 2+2 автоматик ўтиш жараёни қилиб 4 ҳалқа ҳосил қилиш тизимли КЛК айлана фангли машинасидаги жараён келтирилган. Жараённи ҳаммасини машина игнадонининг тўрт маротаба айланишида бажарилади. Қатор 1 ластикли ҳалқалар бўлиб тугалланган маҳсулотни (куионни) ифодалайди. У IV ҳалқа ҳосил қилиш тизими билан ҳосил қилинган Ҳалқа қаторлари 2,3 ва 4 игнадонни биринчи айланишида I , II , III ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида тўқилган бўлиб глад ҳалқаларидир; улар диск игналарида ҳосил қилиниб диск игналаридан ҳалқа ташланганида мустахкамловчи қаторлар вазифасини бажарадилар. Ҳалқа қатори 5 ҳалқа ҳосил қилиш тизимида ластик қатори бўлиб игнадон ва диск барча игналарида ҳосил қилинади, бироқ улар тўқиб бўлингандан сўнг диск игналаридан ташланади. Бу ҳалқалар график ёзувда пунктир чизиғи билан белгиланган. Ҳалқа ташлашдан сўнг дискнинг ҳар бир учинчи игнаси ишдан ўчирилади, яъни дискнинг игна замоклари ишдан чирилган диск игналарига диск игна ўйиқларида ҳаракатланиш учун таъсир этмайдилар. Игнадонни иккинчи маротаба айланишида I ҳалқа ҳосил қилиш тизимида олинган 6 ҳалқа қаторида ластик ҳалқалари тўқилади, бироқ игнадон игналарида нормал ҳалқалар шаклланадир, бироқ ишлаётган диск игналарида тугалланмаган (незамкнутые) ҳалқалар, чунки уларда эски ҳалқалар бўлмаганлиги учун. Ҳалқа қатори 7 глад ҳалқаларида игнадон игналарида ҳосил қилинади. Диск игналари уни тўқиш 6 ҳалқа қаторининг тугалланмаган (незамкнутые) ҳалқаларини ушлаб туришган. 8 ва9 ҳалқа қаторилари ҳам глад ҳалқаларидан иборат, фақатгина дискнинг ишлаётган игналарида (ҳар бир учинчи игна ўчирилган) Бу ҳалқа қаторлари ҳалқалари нормал тугалланган. Игнадон игналари 8ва 9 ҳалқа қаторларини тўқишда 7 қатори ҳалқаларини ушлаб турилган. Игнадонни кейинги учинчи айланишида ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари I , II ва III да игнадон игналарида 10,11 ва 12 глад ҳалқа қаторлари ҳосил қилинган. Кейинчалик ташлаш учун (мустахкамловчи қаторлар). Бу вақт ичида битта игнадон игналарида 9,10, 11 ва 12 ҳалқа қаторлари тўқилаётганда

бошқа игнадон игналари билан ўзаро бирлашиб муносабатда бўлмайдилар, бир игна қадамига игнадонга нисбатан диск силжийди. Шу сабабли график ёзувда диск игналари 10 қаторда ўнгга бир игна қадамига силжитиб кўрсатилган. Ластикли қатор 13 игнадонни барча игналарида ва ишлаётган диск игналарида ҳосил қилинган (ҳар учинчи игна ўчирилган). Ушбу ҳалқа қатори ҳосил қилингандан сўнг барча игнадон игналаридан ҳалқалар ташланади ва диск ҳалқалари ташланган ҳалқалар ҳисобига ўзининг узинликларини оширадилар. Ташланган ҳалқалар график ёзувда пунктир чизиғлари билан кўрсатилган. Ҳалқа ташлашдан сўнг игнадонни ҳар бир учинчи игнаси ўчирилади ва 14 қатор (кейинги купонни бошланғич қатори) ластик қилиб тўқилади ва ишлаётган диск игналарида тугалланган (замкнутые) ҳалқаларга эга бўлади. (учдан бир қисмидан ташқари) ҳалқа қаторлари 15 ва 16 да глад ҳалқалари фақаргина ишлаётган игнадон илгариларида ҳолсил қилинади, қаторлар 17 ва 18 эса фақатгина ишлаётган диск игналарида ҳосил қилинади. Ушбу ҳалқа- лар ҳосил қилиш вақтида дискни бир игна қадамига орқага силжиши содир этилади.(10 силжишга қадар холатига). Қаторлар 15,16,17 ва 18 дан кейинги купон “валиги” ҳосил қилинади. Диск силжишидан сўнг игна ва дискдаги игналарни танланиши ластик 2+2 бўлади ва 19 ҳалқа қаторидан бошлаб ластик 2+2 тўқилади. Ластик 2+2 дан ластик 1+1 ўтиб тўқилиши Ластик 2+2 нинг керакли ҳалқа қатори тўқиб бўлганда сўнг амалга оширилади. Бунда барча игнадон ва дискнинг ўчирилган игналари игна замокларини автоматик ўрин олмашишлари ва калта тавончаларни эгаллаб олиши ҳолатида амалга оширилади. Икки игнадонли машиналарда ажратиш ҳалқа қаторининг ҳосил қилишнинг ўзига хосликлари. Икки игнадонли (айлана игнадонли оборот) машиналарида ажратиш қисми ластик 2+2 автоматик ўтишда фанг машиналарига нисбатан онсонроқ олинади. Бунда ҳар бир учинчи игнани ўчиришга эҳтиёж йўқ, демак игна- лардан ҳалқалар ташланмайди. Ластик 2+2 тўқишга ўтиш одий игналарни бир

игнадондан иккинчисига ўтиш билан амалга оширилади, шунда игналар сони ўзгармаслигича қолади. Икки игнадонли игнадон диаметри катта бўлган машиналарда ажратиш қисми қуйидагича олинади.(Расм 3.27) Илгариги маҳсулот тўқиманинг ниҳоясида барча игналар қўш игнадонга ўтқазиладилар ва барча игналарда бир (1) қатор тўқийдилар. Кейинги ҳалқа ҳосил қилиш тизимида юқори игнадонга ҳар бир иккинчи игна (игна йўналтирувчиларни товончаларига мувофиқ) ўтқазадилар ва ушбу игналарда глад ҳалқа қатори 2 ҳосил қилинади. Сўнгра кейинги икки ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида юқори цилиндрда ушбу игналарда глад ҳалқа қаторлари ҳосил қилинади. Кейинги ҳалқа ҳосил қилиш тизимида барча игналар яна қуйи игнадога ўтқазилади ва шу игналарда глад қатори 5 ҳосил қилинади, бу қатор кейинчалик сийраклашган қаторга айланади. Ажратиш қаторларини ҳосил қилиш учун юқори игнадонга ўтқазиладиган игналардан ҳалқалар ташланади. Қуйи игнадонда қолган игналарда гладни янги ҳалқа қатори тўқилади, бу 6 ажратиш ҳалқа қаторидир. Кейинчалик ҳалқалари ташланган 7 қатор юқори игнадон игналарида ластик ҳалқалари ҳосил қилинади бунда ластик ҳалқалари тугалланмаган (незамкнутые) бўлади. Шундан сўнг кейинги маҳсулот (купон) машина ластик 1+1 учун (8 қатор) тўқишга ўтади. Агар бошланғич ҳалқа қаторлари ластик 2+2 қилиб тўқилса унда юқори игнадондан қуйи игнадонга ўтқазилади, сўнг ипйўналтирувчилар

остидаги турткичлар ёрдамида қуйи игнадондан уларни 2+2 тартибда жойлаштирш учун юқори игнадонга ўтказилади. Игналарни ўтқазиш вақтида уларни ҳалқалар сақланиб қолади ва ҳалқа ҳосил қилиш жараёни давом этаверади. Ластик 2+2 ҳалқа қатори ҳосил қилинади (9 қатор) Интерлок машиналарида ажратиш ҳалқа қаторининг ҳосил қилишнинг ўзига хосликлари Интерлок тўқув машинаси ластикли машинасидан (фарқи) шу билан фарқланадики, диск игналарининг ўйиқлари игнадон игналари ўйиғининг қарама-қаршисида жойлашган, игнадондаги ва диск игналари икки хил кўринишдагилари қўлланилади: узун ва калта игналар оралаб шундай жойлаштирилганки игнадон узун игналари рўпарасида дискнинг калта игналари жойлашган ва унинг тескариси (Расм 3.28 а). Игнадон ва дискнинг игна замоклари иккитадан йўллари бўлади. (Расм 3.28,б) да диск игна замокларининг йўллари юқорида кўрсатилган ва игнадон замоклари йўллари отбой чизиғининг расмида (штрих пунктир чизиғи билан кўрсатилган) Игнадон узун игналари учун замоклари ишчи йўли рўпарасига дискнинг узун игналарининг ишчи йўли ўрнатилган. Шу сабабли ҳалқа ҳосил тизимларида навбатма-навбат узун ёки калта игналар ишлайдилар. Масалан, машинанинг тоқ ҳалқа ҳосил қилиш тизимида узун игналар ишлайдилар жуфт ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида калта игналар ишлайдилар. Шундай қилиб агар ишга фақат тоқ ҳалқалар ҳосил қилиш тизимлари туширилса (уларда фақат узун игналар ишлайди) машинадаги ишдан ўчирилган жуфт ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида ластик 1+1 ҳалқа қаторлари ҳосил бўлади. Шундай қаторлар тоқ ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари ишадн ўчирилганда фақатгина жуфт ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари ишлаганида ҳам ҳосил қилинади (уларда калта игналар ишлайди). Жуфт ва тоқ ҳалқа ҳосил қилиш тизимларини биргаликда ишлашида ҳар бир қаторида икки ластик (интерлок) тўқимаси тўқилади. Ажратиш ҳалқа қаторларини ҳосил қилишда

ластик тўқимасини тўқиш (икки ластик) дан олдин ўтишга тўғри келади. Ушбу ўтиш барча жуфт ҳалқа ҳосил қилиш тизимларига уларда калта игналар ишлайди ип бериш тўхтатилиши билан амалга оширилади. Машинани ластик 1+1 тўқишга ўтгандан сўнг ажратиш қисмини ҳосил қилиш учун юқорида қайд этилган маълум усулларнинг биридан фойдаланилади. Интерлок машинасида купоннинг ажратиш қисмини олиш моҳиятини кўриб чиқамиз. Бундай машина масалан, 28 та ҳалқа ҳосил қилиш тизимли бўлиши мумкин. Машинанинг битта тўлиқ айланишида 14 ҳалқа қатори тўқилади. Ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари 29 ва 30 хизмат учун мўлжалланган тизимлардир. Ҳалқа ҳосил қилиш тизими 29 (тоқ) ажратиш ҳалқа қаторини ҳосил қилиш учун маҳсус ип қўяди, бу тизимда узун игналар ишлайдилар. Бунда купоннинг битта ҳалқа қатори ластик 1+1 қилиб тўқилади. Ҳалқа ҳосил қилиш тизим 30 ҳалқа ҳосил қилмайди ва унинг ип берувчиси йўқдир. Бу тизим игналари фақатгина игнадонни узун игналари билан ўзаро боғланган ҳолда ва фақат игнадоннинг игналаридан ҳалқа ташлайдилар. Купонни ажратиш қисмини машинада тўқиш тўлиқ вақти (даври) игнадоннинг олти айланишида бажарилади. Биринчи айланиши жуфт ҳосил қилиш тизимларида ҳалқаларни ўчиришдан аввал мустахкамловчи қаторлар ҳосил қилишга ишлатилади. Бунда дискни ва игнадоннинг калта игналари ишлайди. Калта игналардан ҳалқа ташлашда ҳалқаларни мустахкамлаш учун ҳалқаларни ҳалқа ипларини илгариги узунликда сақлаган ҳолда қалинлатишдан фойдаланилади. Бунинг учун калта игна ишлайдиган ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари 16,18,20,22,24,26,28 да асосий ипга мустахкамловчи ип киритилади. Шу сабабли барча калта игналарда ҳосил қилинган еттита охирги ҳалқалар устунчаларида икки қаватлидир. Машина игнадонининг иккинчи айланиши ластик 1+1 тўқимасига ўтиш фойдаланилади. Калта игна ишлайдиган жуфт ҳалқа ҳосил қилиш тизимларидан (2,4,6,……28) ҳамма иплар (асосий ва қўшимча) ишдан чиқарилади. Игналарга ип бериш тўхтатилгандан сўнг игналардан ҳалқалар ташланади. Тоқ ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида (№1,3,5,….21) ластик 1+1 ҳалқаларини ҳосил қилишни давом эттирилади, ластик 1+1 ҳалқаларини

мустахкамлаш мақсадида қўшимча ип киритилади. Ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари №23, 25 ва 27 га ҳам қўшимча ип киритилади, бу ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида ластик 1+1 ҳалқалари эмас, игнадон игналарида глад қаторлари тўқилади. Диск игналари №21 ҳалқа ҳосил қилиш тизимида ҳосил қилинган ластик ҳалқаларини ушлаб туришда давом этадилар. Иккинчи айланишнинг охирида илгаритдан ишламаётган №29 ҳалқа ҳосил қилиш тизимига маҳсус ажратиш ипи киритилади, бундан ластик 1+1 нинг ҳалқа қатори ҳосил қилинади. №30 ҳалқа ҳосил қилиш тизимининг шу ҳалқа қатори ҳалқалари игнадонни (узун) игналаридан ташланади, дискнинг калта игналарида қолган ажратиш қатор ҳалқалари тортиш кучининг таъсирида игнадон игналарида ташланган ҳалқалар ҳисобига узаядилар. Пишиқ ва силлиқ ипдан ажратиш қаторининг узайтирилган ҳалқаларидан қатор ҳосил қилинади. Бу ип кейинчалик купонни ажратиш учун матодан енгил суғириб олинади. Игнадоннинг учинчи айланишида янги купонни ҳошияси ҳосил қилинади. Бунинг учун ҳалқа ҳосил қилиш №1 тизимда ластик 1+1 ҳалқа қатори тўқилади. Ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари №3 ва 5 да игнадоннинг барча игналарида глад ҳалқа қаторлари ҳосил қилинади ва сўнгра ҳалқа ҳосил қилиш тизими №7 ва қолган барча тоқ ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида- икки қават ипдан ластик 1+1 ҳалқа қаторлари ҳосил қилинади. Игнадонни тўртинчи айланиши ластикни ярим фанг ҳалқа қаторлари билан тўқишга хизмат қилади. Ластик 1+1 қаторлари керакли сонгача етказилади.Ластик 1+1 тўқишни тугаши ва икки ластикка ўтиб тўқиш қуйидагича шартли игнадонни бешинчи айланишида бажарилади.Бунинг учун барча тоқ ҳалқа ҳосил қилиш тизимларида ишдан қўшимча иплар чиқарилади ва ластик 1+1 ни тўқишда қатнашмаган барча жуфт ҳалқа ҳосил қилиш тизимларига иплар киритилади. Бунда ҳалқа ҳосил қилиш тизими №2 да тилча очгич ишга тушурилади. Бошланғич ҳалқа қаторлари ҳалқаларини ишончли ишлайбошланиши учун игна тилчаларини назорат қилиб бориш лозим. Икки ластик тўқимаси билан купон ҳалқа қаторлари сонини назорат қилиб бориш ҳисоблаш занжири ёрдамида олиб борилади. Барча 28

ҳалқа ҳосил қилиш тизимлари янгитдан тўғқишдан бошлагунга қадар ишга қатнашадилар.

Адабиётлар: 1. И.А. Каримов. Узбекистон XXI аср бусагасида: Хавсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари. Т.1997 й., 3-10 бет. 2. И.А. Каримов. Хозирги боскичдан демократик ислохотларни чукурлаштиришнинг мухим вазифалари. “Халк сузи”, 1996, 30 авт. 3. И.А. Каримов. Буюк Келажагимизнинг. Хукукий кафолати. Т., “Шарк”, 1993. 6 бет. 4. Узбекистон Республикаси конституцияси. Т., 1992. 70-75 бетлар. 5. Типовое положение об организации обучения и проверки знаний по охране труда № 272. 14.08.96 й. АП. ТПК. Ташкент, Навои 30. 6. О. Кудратов. Ипакчилик саноатида мехнат мухофазаси. Т. “Узбекистон - 1995 й 232 бет. 7. Т.А. Ганиев. Тукимачилик саноатида мехнат мухафазаси. Т. “Узбекистон”- 1995 й. 149 бет. 8. Узбекистон Республикасининг механат кодекси. Тошкент. “Адолат” 1996 й. 9. Мехнатни мухофаза килиш хакида конун 6 май 1993 й.

Похожие

Эргономиканинг мавзуси. Тузилиши ва асосий вазифалари

Пилла ўраш, териш, навларга ажратиш ва топшириш

Линтерлаш (момик ажратиш) технологияси

Ипларнинг тури ва тузилиши

Рифцилиндрларни тузилиши ва хисоблаш