Тинглаб тушунишни ургатиш - Лингвистика - Рефераты

Тинглаб тушунишни ургатиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

www.arxiv.uz Тинглаб тушунишни ўргатиш Режа: 1. Тинглаб тушуниш нутқ фаолиятининг тури сифатида 2. Тинглаб тушунишга қўйилган дастур талаблар. 3. Тинглаб тушунишнинг психологик механизмлари. 4. Тинглаб тушуниш жараёнининг муваффақиятини белгиловчи омиллар. 5. Тинглаб тушуниш жараёнига оид қийинчиликлар. 6. Нутқни тушуниш даражаси ва тушунишни аниқлаш даражаси. 7. Тинглаб тушунишни ўргатиш машқлари.

www.arxiv.uz Аудирование – тинглаш ва тушуниш, тинглаб тушуниш. Рецептив – рецепцияга оид; идрок ва қабул қилишга оид ресцептив нутқ Аудитив – тинглашга мўлжалланган; аудитив восита машқ ва программа. Акустик – акустикага оид, акустик қийинчилик; талаффузи акустик аузицион аппозицион, артикуляцион қийинчиликлар. Визуал – кўришга мўнжалланган восита, нарса, ходиса, кўргазмали восита. Фонетик – фонетикага оид талаффузни йўлга қўйишга хизмат қиладиган машқ. Интонация – оханг, баланд – паст оханг. Оператив – хотира тури, қисқа муддатли хотира. Фонема – сўз ва морфеманинг маъносини фарқлашга хизмат қиладиган нутқ товуш типи тасаввурдаги товуш типи. Индивидул – бир шахсга оид ёндашиш принципи. Қийинчилик – лисоний тафовут хосиласи ташкилий камчилик оқибати. Аудио текст – аудио матн материали, хажми, мазмуни; аудио тексттни тинглаш, тайёрлаш, тушуниш, эшитириш. Нутқни тинглаб тушуниш хар хил вазиятда ўтиши мумкин. Масалан, сухбатдош билан бевосита мулоқотда, ўқув машгулотларида, театрда, радио эшитишда телефон орқали сухбатлашганда ва х.к Чет тил ўқитувчилари эса ушбу талабларга ижодий ёндошишлари керак. Тинглаб тушуниш учун қуйидаги психологик механизмлар хизмат қилади: нутқни тинглаш қобилияти, диққат, узоқ муддатли ва қисқа муддатли хотира, олдиндан фараз қилиш ва фикрлаш. Нутқни тинглаш қобилияти қуйидаги компонентлардан иборат: а) фонематик тинглаш қобилияти, б) фонетик тинглаш қобилияти, в) интонацион тинглаш қобилияти.

www.arxiv.uz Фонематик тинглаш қобилияти фонемаларнинг фонологик (маъно ажратувчи) хусусиятларини фикрлаш учун хизмат қилади. Натижада тингловчи с oa т сўзини satt сўзидан [ a ] унлисининг чўзиқлик ёки қисқалик белгиси орқали фикрлайди. Фонетик тинглаш қобилияти эса нутқ товушларининг фонетик (маъно ажрамайдиган) хусусиятларини фикрлаш учун хизмат қилади. Нутқ товушларининг фонетик хусусиятларини фарқлай олмаслик ва натижада ифодалай олмаслик акцентни келтириб чиқаради. Интонацион тинглаш қобилияти жумланинг интонацион структурасини фарқлаш учун хизмат қилади. Тинглаб тушиниш жараёнида диққат мухим ўрин тутади.Чет тилдаги нутқни тинглаб тушиниш ўқувчилардан диққатни нутқ мазмуни ва шаклига қаратишларини тақозо қилади. Ўқувчиларни тинглаб тушунишга ўргатиш нутқнинг мазмун ва шаклининг баб-баробар идрок қилиш кўникма ва малакаларини шаклланиши ва ривожланишида ўз ифодасини топади. Бундай кўникма ва малакалар махсус машқлар ёрдамида шакллантирилади ва ривожлантирилади. Ўқувчилар аввал шаклга эътибор бериладиган тайёрлов машқларини бажарадилар. Аста секин мазмунга эътибор орттириб борилади. Нутқи тинглаб тушуниш чегараланган вақт шароитида содир бўлади.Тинглаб тушуниш механизмларининг энг мухимларидан яна бири бўлган хотира икки турдан иборат: а) узоқ муддатли б)қисқа муддатли (оператив) хотира. Узоқ муддатли хотирада кишининг барча сохага оид билимлари сақланади.Тинглаб тушуниш жараёнида фонема ва сўзларни таниб олиш, жумла тузилиши ва маъносини тушуниш узоқ муддатли хотирага боглиқ. Қисқа муддатли хотира бевосита муомала жараёнида идрок объекти сифатида кетма-кет содир бўлган акустик сигналларни эсда сақлаш учун хизмат қилади.

www.arxiv.uz Сигналларнинг кетма-кетлиги анализ ва синтез жараёнини мураккаблаштиради. Сўзни танлаб олиш учун тингловчи сўздаги товушлар кетма-кетлигини эслаб қолиши керак. Бу вазифани қисқа муддатли хотира бажаради, яъни оператив хотира эндигина қабул қилинган нутқ бирликлари, сўзлар, жумла, бир неча жумла, бир бутун хабар, ахборотни тингловчи тушуниб етгунича сақланади. Тинглаб тушуниш жараёнининг муваффақиятли ўтиши учун тингловчи маълум қийинчиликларни бартараф қилиши лозим. Бу қийинчиликлар қуйидагилар. 1.Тингловчининг индивидуал-ёш хусусиятлари билан боглиқ бўлган қийинчиликлар. 2.Тинглаб тушуниш шароитлари билан боглиқ бўлган қийинчиликлар. 3.Лингвистик қийинчиликлар. Маълумки кишиларнинг нутқ тезлиги бир-биридан фарқ қилади. Шунинг учун хам ўқувчиларни фақат ўқитувчи нутқини тинглашга эмас, балки бошқа кишилар нутқини хам тинглашга ўргатиш зарур. Аудиотекстнинг хажми биринчи навбатда таълим босқичига, материалнинг мураккаблигига, ахборот манбаларига ва машқнинг бажарилиши ўрнига боглиқ. Аудиотекст танлашда қуйидаги талабларга амал қилиш зарур: 1.Текстлар гоявий тарбиявий қимматга эга бўлиши; 2.Ўқувчиларнинг ёшига, уларнинг она тили ва чет тилдаги нутқ тажрибасига мос тушиши; 3.Ўқувчида қизиқиш уйготадиган масалани ёритиши; 4.Аниқ, содда ва мантиқан тўгри қурилиши; 5.Нутқнинг турли шаклларини қамраб олиши; 6.Биринчи шахс тилидан ёзилмаслиги 7.Қўшимча ахборот элементлари кўп бўлмаслиги

www.arxiv.uz Тинглаб тушуниш жараёнидаги таянчларни шартли равишда а)аудитив ва визуал таянчларнинг қўшилиши матн мазмунини тушунишини осонлаштиради. Тингловчи фақат психологик қийинчиликларга дуч келмай, балки лингвистик қийинчиликларга хам учрайди. Бироқ барча тилларда тушуниш учун қийинчилик тугдирадиган умумий холатни хам кузатиш мумкин. Лингвистик қийинчиликлар фонетикага, лексикага, грамматикага ва стилистикага оид бўлиши мумкин. Лексик қийинчиликлар сўзларнинг маъносини тушуниш билан боглиқдир. Грамматик қийинчиликлар морфологияга ва синтаксисга оид бўлиши мумкин. Грамматик омонимия хам тинглаб тушуниш жараёнида қийинчилик тугдиради. Тинглаб тушуниш жараённинг натижаси тингловчининг матн мазмунини тушунганлига ёки тушунмаганлиги хисобланади. Жумлаларни тушуниш асосан жумланинг синтактик хусусиятига боглиқ. Асосий қийинчиликни қўшма гапларни мантиқий-грамматик структурасини тушуниш тугдиради. “Методика…” авторлари тушуниш жараёнининг қўйидаги босқичлари мавжуд эканлигини таъкидлайдилар: 1.Юзаки тушуниш; 2.Умумий тушуниш; 3.Тўлиқ тушуниш; 4.Танқидий тушуниш. Тинглаб тушунишга махсус машқлар тизими ёрдамида ўргатилади. Бундай машқлар икки гурухдан иборат бўлиши мумкин: 1) тайёрлов машқлари; 2) нутқ машқлари. Лингвистик қийинчиликларни бартараф қилишга қаратилган тайёрлов машқлари тингловчида бир қатор кўникмаларни шакллантириб боради.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Тили ўрганилаётган мамлакатлар щақидаги географик, сиёсий- маданий расмлар ва плакатлар. 2. Ўрта мактабда чет тили ўқитишнинг умумий методикаси А.А.Миролюбов, И.В.Ращмонов, В.С.Цутлин тахрири остида М.Просвешение 1967. 199-248 б. 3. Н.И.Гез, М.В.Ляковицская, А.А.Миролюбов. Методика обучения иностраннўм язўкам в средней школе. 4. www . ziyonet . uz

Похожие

Чет тилида укишни ургатиш

Урта мактаб инглиз тили курсида фонетика ни урганиш масалалари

Суз таркиби ва суз ясаш йулларини ургатиш

Чет тил таълими мазмунида изчилликка эришиш ҳолати

Укув режа ва укув дастурларида изчилликнинг таҳлили