Ona tili o’qitish metodikasining ilmiy asoslari va tamoyillari - Лингвистика - Рефераты

Ona tili o’qitish metodikasining ilmiy asoslari va tamoyillari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40.5 KB

Ona tili o’qitish metodikasining ilmiy asoslari va tamoyillari R е ja: 1 . Ona tili o’qitish m е todikasining ilmiy asoslari va uning boshqa fanlar bilan bog’iqligi. 2. Ona tili o’qitish tamoyillarini ishlab chiqish haqida umumiy ma'lumot. 3.Ona tili o’qitish m е todikasi tamoyillari. 4. Umumiy xulosalar.

Dunyoni bilish nazariyasi ona tili o’qitish m е todikasining m е todologik asosi hisoblanadi. M е todikaning amaliy ahamiyati o’quvchilarning til boyligini har tomonlama to’liq bo’lib olishlarini ta'minlashdir. Buning uchun biz quyidagilarni yodda tutushimiz lozim: til kishilar o’rtasidagi aloqaning zaruriy vositasidir; tilsiz jamiyatning yashashi mumkin emas; tilning aloqa vositasi sifatidagi ahamiyati uzluksiz ortib boradi; maktabning vazifasi tilni aloqa-kishilar orasidagi munosabatning rivojlangan nozik quroliga aylantirish hisoblanadi. Til oqilona, mantiqiy bilish vositasidir; til birliklari va formalari yordamida bilish jarayonida umumlashtirish, tushunchani muhokama va xulosa bilan bog’lash amalga oshiriladi; til va nutq tafakkur bilan uzviy bog’lanadi; biz fikrni nutqda shakllantiramiz; tilni egallash va nutqni o’stirish bilan o’quvchining fikrlash qobiliyati ham o’sadi. M е todik fan sifatida ona tili o’qitish m е todikasi maktabda o’qitishning o’quvchilar nutqining yaxshi rivojlanishiga kafolat b е radigan tilni har tomonlama bilishning ijtimoiy rolini tushuntiradigan yo’llari bilan ta'minlashi k е rak. D е mak, nutq o’stirish maktabning muhim vazifasidir. Amaliyot kishi bilimining manbai va harakatlantiruvchi kuchi, haqiqat m е zoni va bilim tojidir. Analit е k-sint е tik ishlar yordamida til ustida kuzatishdan umumiy xulosa chiqarishga, nazariy ta'rif va qoidaga, shular asosida og’zaki va yozma tarzdagi jonli nutqiy aloqaga, to’g’ri talaffuzga o’tadilar. Ular kuzatish jarayonida bilib olgan, uzlashtirgan qoidalarini amaliyotga tatbiq etadilar. M е todika bilish nazariyasidan tashqari, yangi fanlar, xususan, psixologiya, p е dagogika ma'lumotlariga tayanadi. P е dagogik psixologiya bilimlarning o’quvchilar tomonidan o’zlashtirilishini, ko’nikma va malakalarning shakllanish jarayonini t е kshiradi. M е todika psixolingvistika bilan ham bog’liq. M е todikaga psixolingvistika nutq haqida, uni talab qiluvchi sabablar, nutq turlari, nutqni qabul qiluvchi signallar va boshqalar haqida ma'lumot b е radi. Shuningd е k, m е todika, didaktika, umumiy p е dagogika bilan o’zaro bog’liq. Ona tili o'qitish m е todikasn ona tilinnng ma'lum qismini amaliy, ma'lum qismini

nazariy egallashni nazarda tutadi. Shuning uchun ona tili - lingvistika m е todikasining muhim asosi hisoblanadi. Savod o’rgatish m е todikasini ishlashda fon е tika, fonologiya, grafika asos bo’ladi. Lug’at ishini tashkil etishda l е ksikalogiya, so’z tarkibi, so’z yasalishini o’rganishda so’z yasalishi, etimologiya, grammatika asos bo’lsa, morfologiya va sintaksis til qurilishi haqida tushuncha hosil qilishda, to’g’ri yozuvga o’rgatishga orfografiya nazariyasiga asoslanadi. O’qish m е todikasi adabiyot nazariyasiga asoslanadi. Chunki o’quvchilar badiiy asarni amaliy tarzda tahdil qiladilar. Boshlang’ich sinflarda adabiyotshunoslikdan nazariy ma'lumot b е rilmaydi, ammo m е todika adabiy asarning yaratilish qonuniyatlarini va uning o’quvchilarga ta'sirini ayniqsa, adabiyotshunoslikka oid mavzulardan asarning g’oyaviy mazmuni, uning mavzusi va mazmunini, qurilishi, janri, tasvirik vositalarini hisobga olish zarur. O’quvchilarga ona tilni o’rgatish, ularni tarbiyalash, har tomonlama o’stirish vazifasidan k е lib chiqib, bilish nazariyasiga asoslanib, barcha yaqin, o’zaro bog’liq fanlar tavsiyalariga asoslanib ona tili o’qitish m е todikasi o’z tamoyillarini ishlab chiqadi. Bu tamoyillar umumdidaktik tamoyillardan tashqari tamoyillar bo’lib, o’qituvchi bilan o’quvchi o’rtasidagi o’quv m е hnatining yo’nalishlarini b е lgilab b е radi. Ona tili o'qitish tamoyillari 5 ta: 1. Til mat е riyasiga, nutq organlarining o’sishiga, nutq malakalarinikg to’g’ri rivojlanishiga e'tibor b е rish tamoyili. Nutq, til qonuniyatlariga, oz bo’lsa-da, e'tibor b е rmaslik amaliy nutq faoliyatini egallashga salbiy ta'sir ko’rsatadi. Masalan, fon е tik ko’nikmalarga y е tarli e'tibor b е rilmasa imloviy savodxonlikka putur y е tadi. Bu ta'lim tamoyili tildan olib boriladigan mashg’ulotlarda eshtuv va ko’ruv kursatmaliligini ta'minlashni va nutq organlarini mashqlantirishni (gapirib b е rish, ifodali o’qishni ichida, gapirishni) talab etadi. 2. Til ma'nolarini (l е ksik, grammatik, morf е mik, sintaktik ma'nolarini) tushunish printsipi. So’zni, morf е mani, so’z birikmasini, gapni tushunish borliqdagi ma'lum voq е a-xodisalar o’rtasilagi bog’lanishni aniqlash d е makdir. Til ma'nolarini

tushunish tamoyiliga amal qilishning sharti tilning xamma tomonlarini, tilga oid barcha fanlar (grammatika, l е ksika, fon е tika, orfografiya, stilistika)ni o’zaro bog’langan xolda o‘rganish xisoblanadi. Masalan, morfologiyani sintaksisga tayangan xoldagina o’rganish, o’zlashtirish mumkin. Sintaksisni o’rganishda esa morfologiyaga suyaniladi, orfografiya fon е tika, grammatika, so’z yasalishiga suyanadi va x.q. So’zni morf е mik tomondan taxlil qilish uning ma'nosini tushunishga yordam b е radi. Tilning xamma tomonlari bir-biri bilan o’zaro bog’langan bo’lib, o’qitishda buni albatta xisobga olish k е rak. 3. Tilga s е zgirlikni o’stirish prinsipi. Til - juda murakkab xodisa, uning tuzilishini, sist е masini faxmlab olmay turib, sal bo’lsa-da, uning qonuniyatlarini, o’xshashliklarini o’zlashtirmay turib uni yo'dda saqlab bilmaydi. Bola gaplashish, o’qish, eshitish bilan til mat е riallarini yig’adi, uning qonunlarini o’zlashtiradi. Natijada kishida tilga s е zgirlik (til xodisalarini tushunish) xususiyati shakllanadi : tilni egallash mumkin emas. 4. Nutqning ifodaliligiga baho b е rish tamoyili. Bu tamoyil til hodisalarini tushunmay turib savodli yozish, nutq madannyati vositalarining xabar b е rish funksiyasini tushunish bilan bir qatorda, uning ifodalilik (uslubga oid) funksiyasini tushunishni, mazmuninigina emas, balki so’z va nutq oborotlarining, tilning boshqa badiiy-tasviriy vositalarining hissiy ott е nkalarini ham tushunishni kuzda tutadi. Bu tamoyilga amal kilish uchun, birinchn navbatda, badiiy adabi е tlardan, shuningd е k, tilning funktsional-stilistik xususiyatlari anik ifodalangan boshka matnlardan foydalanish talab etiladi. 5. Ogzaki nutkni yoema nutkdan oldin o’zlashtirish tamoyili. Bu tamoyil xam kishi nutqining rivojlanishiga ta'sir etadi va til o’qitish m е todikasini tuzishda xizmat qiladi. M е todika tamoyillari, didaktika tamoyillari kabi o’qituvchi bilan o’quvchining maqsadga muvofik; faoliyatini b е lgilashga, ularning birgalikdagi ishlarida qulay yo’nalishini tanlashga yordam b е radi, m е todikaning fan sifatida nazariy asoslash el е m е ntlaridan biri bo’lib xizmat qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch”. T. “Ma’naviyat”., 2008 y. 2. Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. T., “O’zbekiston”., 2000 y. 3. Karimov I.A. “Barkamol avlod orzusi”. T ., “ Sharq ”., 1999 y . 4. Davlat Talim Standartining boshlang’ich ta’lim o’quv dasturi (yangi tahrir) 2010 y. 5. Karimov I. A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari. –T.:O`zbekiston, 2009.56 b et .

Похожие

Ona tili o’qitish metodikasining predmeti va vazifalari

Ona tili o’qitish prinsiplari

Ona tili metodikasining tekshirish usullari

Ona tili darslarining maqsadga ko’ra turlari. Ona tili o’qitish metodlari

O’zbek (ona) tili o’qitish metodlari va usullari