Нутқнинг софлиги - Лингвистика - Рефераты

Нутқнинг софлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Нутқнинг софлиги Ноадабий қатламлардан, яъни шевалардан, варваризмлардан, жаргонлардан, ортиқча сўзлардан нутқни холи қилиш. Нутқ турлари кўп. Хусусан, уларни бир марталик ва давомий турларга бўлиш мумкин. Аристотель ўз навбатида бир марталик нутқларни маслаҳат (келажакка оид), суд (ўтмишга оид) ва ифодавий (ўтмиш ва келажак ўртасидаги боғланиш ҳақидаги) турларга бўлади. Булар қаторига яна диалогга асосланган нутқ турлари (суҳбат, баҳс, мунозара ва ҳ.к.)ни киритиш мумкин. Давомий нутқлар нотиқнинг бир аудитория олдида бир йўналишдаги мавзуда кўп маротаба чиқиши билан боғлиқ бўлиб, таълим- тарбия йўнал ишидаги нутқларни, диний мавзудаги ваъзларни қамда тарғибот-ташвиқотни ўз ичига олади. Ҳар бир нутқ тури ўзига хос асосий мақсад-йўналишига эга. Хусусан, бир марталик нутқларнинг асосий мақсади тингловчиларга таъсир ўтказиш орқали нутқни "ютиб чиқиш"дир. Бу ҳақда Аристотелъ шундай ёзган эди: "Риториканинг уч тури мавжуд, чунки тингловчилар ҳам шунча турда бўлади. Нутқ уч унсурдан ташкил топади: нотиқнинг ўзи, нутқнинг предмети ва у мурожаат этаётган киши; айни у (мен тингловчини назарда тутаяпман) барча ишнинг охир мақсадидадир. Тингловчи, албатта ё оддий томошабин ёки судья бўлади, бунда ё бўлиб ўтган нарсанинг ёки бўлиши мумкин ишнинг судьяси сифатида намоён бўлади. Шундай экан, табиий равишда риторик нутқнинг уч тури бўлади: маслаҳат нутқи, суд нутқи ва эпидейктик нутқ... Бу нутқ турларининг мақсадлари турлича ва нутқнинг уч тури бор экан, бир-биридан фарқланадиган уч мақсад ҳам мавжуд: маслаҳат бераётган одамда мақсад – фойда ва зиён бир киши маслаҳати орқали эзгуликка даъват этади, бошқаси ёмон нарсадан асранишни кўзлаб, бу йўлдан бормасликка чақиради. Қолган фикрлар, масалан, адолат ва адолатсизлик гўзаллик ва номаъқуллик – бунда иккинчи ўринда.

Даъволашаётганлар учун адолат ва адолатсизлик мақсад вазифасини ўтайди, бироқ улар ҳам бунга бошқа фикр-мақсадларини қўшадилар. Мақтов ёки қоралов нутқини сўзловчи учун гўзаллик ва шармандалик мақсад вазифасини ўтайди, аммо бунта ҳам бошқа мулоҳазадар қўшилади. Шундай қилиб, бир марталик нутқ асосан айни у сўзланган вақтда ва шароитда ва улар билан боғлиқ муайян мақсадга қаратилган бўлади. Ундан фарқли ўлароқ давомий нутқдан кўзланган мақсад – келажак учун ўзгаларнинг ишончи ва ҳурматини қозонишдан иборат. Ҳар бир нутқ тури ва уларнинг таркибига кирувчи нутқ кўринишлари нотиқликнинг алоҳида жанрини ташкил этади. Шундай экан, ҳар бир жанр, унинг табиати билан белгиланадиган асосий мақсад йўналишларгаа ва муайян таъсирчанлик доирасига эга. Нотиқнинг муваффақияти кўп жиҳатдан аввалбошдан тингловчилар қалбига йўл топиш, улар билан алоқа ўрнатишга боғлиқ. Зеро, мулоқот жараёни, биринчи навблтда одамлар ўртасида ахборот алмашинишдан иборат бўлиб. ундан кўзланган мақсад узатилаётган ва қабул қилинаётган ахборотнинг тушунарлилигини таъминлашдир. Бунинг учун эса нотиқ ва тингловчи(лар) ёки суҳбатдошлар бир-бирини ҳамкор сифатида қабул қилиши ва шу асосда ўзаро тушуниш муҳитини яратиш лозим

Тавсия этиладиган адабиётлар 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози,Ўзбекисто шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. 2. Алишер Навоий. Маҳбуб ул-қулуб.-Т.:Ғофур Ғулом номидаги нашриёт, 1993. 3. Карнеги Д. Как вырабатывать уверенность в себе и влиять на людей,выступая публично.-Т: Шарк, 1992. 4. Введенская Л.А., Павлова Л.Г. Культура и искусство речи. Современнаяриторика.2-е изд. -Ростов-на-Дону: Феникс, 1998. 5. Политические коммуникации.Учебное пособие./Петрунин Ю.Ю. и др. -М.: Аспект Пресс, 2004. 6. Кнорринг В.И. Основы искусства управления. Учебное пособие.М.:Дело, 2003. 7. Жуманиёзов Р., Салимов С. Ғоявий тарбияда нотиқлик санъати. 16.-Т.,2002. 8. П.Маҳмудов Н. Ўзимиз ва сўзимиз.-Т.: Ғофур Ғулом номидаги нашриёт, 1997.

Похожие

Нутқнинг мантиқийлиги

Нутқнинг ифодалилиги

Нутқнинг аниқлиги

Нутқнинг бойлиги

Нутқнинг мантиқлиги