Модал сузлар - Лингвистика - Рефераты

Модал сузлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39 KB

Модал сўзлар Режа: 1. Модал сўзлар ва унинг ўзига хос грамматик хусусиятлари. 2. Модал сўзларнинг маъно жиҳатдан турлари.

I . Модал сўзлар ва унинг ўзига хос грамматик хусусиятлари . Сўзловчининг айтилаётган фикрга бўлган муносабатини (модал маънони ) ифодаловчи сўзларга модал сўзлар дейилади. Модал сўзларга қуйидагилар киради: афтидан, дарҳақикат, дарвоқе, аттанг, эҳтимол, афсус, шубҳасиз, сўзсиз, табиий, албатта, ҳақиқатдан, ниҳоят, бўпти, демак, айтмоқчи, ўз-ўзидан, бор, йўқ ва ҳоказо. Шу модал сўзлар орқали сўзловчи ўз фикрига аниқлик, ишонч, маъқуллаш, гумон, чама, ноаниқлик, мақсад, талаб, шарт, мавжудлик, инкор, эътироз, якунлаш, эслатиш, ачиниш каби маъно муносабатларини киритади. Масалан: Афсуски, яшаш ҳуқуқи одам боласига бир марта берилган. (С.Аҳмад.) Эҳтимол, Содиқ ҳам у чоқ невараларини етаклаб, боғларга, хиёбонларга чиқар. (Шухрат.) Дарҳақиқат, Хоразм қовунларидай мазали қовун кўп шаҳар ва элатларда йўқ. (Ж.Шарипов.) Модал сўзлар қуйидаги грамматик хусусиятларга эга: 1. Модал сўзлар бирор воқеликни атамаси бўла олмайди (предмет, белги, ҳаракат ва шу кабиларни атамайди.) 2. Модал сўзлар гап орқали ифодалаган фикрга қўшимча модал маъно қўшади. 3. Модал сўзлар гапда қуйилаги вазифаларни бажариб келади: 1) гап бўлаклари билан синтактик жиҳатдан боғланмасдан, кириш сўз вазифасини бажариб келади. Масалан: Ҳайтовур,

ишимиз чакки эмасга ўхшайди. (О.) Сиз у кишидан, шубҳасиз, жуда кўп гапларни эшитгансиз. (А.Қ.) 2) кесим вазифасини бажаради. Масалан: Чол ақлли одам, унга ўргатиш ҳам мумкин, ундан кўп нарсани ўрганиш ҳам мумкин. 3) составли кесим таркибида кела олади. Масалан: Биз ҳамма ишимизда танқид ва ўз-ўзини танқидни кучайтиришимиз керак. 4) бутун бир гап вазифасини бажаради. Масалан: - Хатингга жавоб келдими? – Йўқ. II . Модал сўзларнинг маъно жиҳатдан турлари. Модал сўзлар юқорида айтилганидек, фикрга турли хил модал маъноларни қґшади. Шунга кўра модал сўзлар маъно хусусиятларига кўра қуйидаги турларга бўлинади: 1. Фикрнинг аниқлиги, ишонч, маъқуллаш каби модал маъноларни ифодаловчи модал сўзлар: албатта, шубҳасиз, ўз-ўзидан, ҳақиқатдан, табиий, дарҳақиқат каби. 2. Гумон, чама, ноаниқлик каби модал маъноларни ифодаловчи модал сўзлар: эҳтимол, балки, ҳойнаҳой, чоғи, афтидан, мазмуни, чамаси, шекилли. 3. Мақсад, талаб, шарт каби модал маъноларни ифодаловчи модал сўзлар: керак, зарур, даркор, лозим каби. 4. Мавжудлик ва тасдиқни ифодаловчи модал сўзлар: бор, майли, хўп. 5. Мавжуд эмаслик, инкор, эътироз: йўқ каби. 6. Маъқуллаш маъносини ифодалайди: дуруст, бўпти.

7. Якунлаш маъносини ифодаловчи модал сўзлар: демак, хуллас, модомики. 8. Эслатиш маъносини ифодаловчи модал сўзлар: дарвоқе, айтгандай, айтмоқчи. 9. Ачиниш, таассуф маъносини ифодаловчи модал сўзлар: афсус, аттанг, эссиз.

Похожие

Таклид сузлар

Ундов сузлар

Ёрдамчи сузлар

Эргаштирувчи богловчи сузлар

Отларнинг ясалиши. Отларда модал шакл