Махорат – таржиманинг “жони” - Лингвистика - Рефераты

Махорат – таржиманинг “жони”

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

32 KB

Маҳорат – таржиманинг “жони” Таржимоннинг маҳорати, унинг таржима олинаётган ҳамда таржима қилинаётган тилларни чуқур билиши ва унинг хусусиятларини англаши, таржима олинаётган тилда гаплашувчи халқ менталитети, психикаси, хусусиятларини чуқур ҳис қила олиши ўгирилаётган асар руҳини тўлақонли ифода этишнинг энг зарур шартларидан биридир. Кейинги йилларда пайдо бўлган таржима асарларини ўрганиб чиқиш жараёнида ана шу маҳорат, кўплаб таржимонларимизнинг моҳирлиги намоён бўлди. Абдулла Қаҳҳор, Ойбек, Чўлпон, Мирзакалон Исмоилий маҳорат мактабини ўтган таржимонларимиз нафақат рус тилидан, балки бевосита Ғарб ва Шарқ тилларидан бадиий адабиёт намуналарини халқимизга етказмоқдалар. Айниқса маҳорат билан ўгирилган бирнеча асарларни мисол келтириб ўтсак. Бокаччонинг «Декамерон» асари, Ф.Ницшенинг И.Ғафуров таржимасидаги “Зардўшт таваллоси”, Эркин Воҳидов таржимасида Гётенинг “Фауст”и, Абдулла Орипов таржимасида Дантенинг “Илоҳий комедия”си ана шундай таржималарга мисол бўла олади. “Декамерон” асарида таржимон ҳар бир сўзнинг шундай муқобил вариантини топганки, баъзан бу янги асар каби тааассурот қолдиради. Биргина аёлларга нисбатан шундай эпитетлар танланганки, ўзбек менталитети билан итальян менталитети бир-бирига қоришиб кетган. Қиёслаб кўринг: нозанин хонимлар, ошуфта хонимлар, сарвиноз хонимлар, дилкаш хонимлар, навжувон хонимлар, фозила хонимлар, оқила хонимлар, гулруҳ хонимлар. Бундай эпитетларнинг 50 дан ортиғи келтирилган. Назм таржимасида ҳам бундай мисоллар жуда кўп. Константин Симоновнинг “Мени кутгил”, Расул Ҳамзатнинг Эркин Воҳидов таржи- масидаги “Ошиқларнинг сардори менман” шеърлари шундай маҳорат билан ўгирилганки, баъзи ўринларда мазмуний бирликлар тизими оригиналдан ўтиб тушади.

Бундай етук таржималар билан халқимизни таништиришда мустақилликдан сўнг Республикамизда буюк олим, моҳир таржимон Озод Шарафиддинов ташаббуси билан ташкил қилинган “Жаҳон адабиёти” журнали алоҳида ўрин тутади. Журналда 2003-2009 йилларда чоп этилган таржима асарларини варақлаб чиққанимизда жаҳон адабиёти дурдоналари қанчалик даражада маҳорат билан таржима қилиниб, халққа етказилгани маълум бўлади. Бу йилларда П.Коэльо, В.Гюго, Премчанд, Ф.Кафка, А.Ахматова, Р.Ҳамзатов, М.Горький, Э.По, Д.Икэда, И.Окойе, У.Коллинз, С.Моэм, О. Де Бальзак, Дж.Лондон, Юсуф ас-Сибоий ва бошқа қатор адибларнинг дурдона асарлари ўзбек тилида чоп этилди. П.Коэльонинг “Алхимик”, Ф.Кафканинг “Жараён”, Ф.Ницшенинг “Зардўшт таваллоси”, Нигерия адиби И.Окойенинг “Қулоғи йўқлар”, У.Коллинзнинг “Ойтош” каби қатор асарлари ўзбек таржимонлари томонидан ўта юқори маҳорат билан ўгирилган. Бунда таржимонларимиздан О.Шарафиддинов, И.Ғафуров, Ф.Шоҳисмоил, Қ.Мирмуҳаммедов, Т.Қаҳҳор, А.Файзулла ва бошқаларнинг маҳоратини такрор-такрор таъкидламоқ лозим. Шуни айтиб ўтиш лозимки, кўплаб асарлар, албатта, рус тили орқали таржима қилинмоқда. Лекин қониқиш билан айтиб ўтиш мумкинки, кейинги йилларда Шарқ ва Ғарб тилларидан бевосита таржималар халқимиз ўукмига ҳавола қилинди. Турк адиби Ҳ.Отсизнинг “Кўк бўриларнинг тирилиши” романи Т.Қаҳҳор, Пу Сунгмингнинг “Хитой новеллалари” Ж.Зиямуҳам- медов, Ҳ.Буқрийнинг “Сафо айвони” романи араб тилидан М.Сайдумаров, М.Иброҳимовнинг “Гулабатин” қиссаси озарбайжончадан Ф.Шоҳисмоил, Премчанднинг “Фидойи” романи ҳинд тилидан Амир Файзулла, Амин Маалуфнинг “Самарқанд” романи француз тилидан А.Кўчимов, Гётенинг “Ёш Вертернинг изтироблари” романи немис тилидан Я.Эгамова, Р.Бернснинг қатор шеърлари институтимиз ўқитувчиси Б.Ҳолбекова томонидан бевосита инглиз тилидан маҳорат билан ўгирилди. Бундай таржималар “Жаҳон адабиёти” журналида мунтазам чоп этилмоқда. Эндиги

вазифа эса мана шу таржималарни таҳлил этиш, уларга муносиб баҳо бериш, бевосита ва билвосита таржималарнинг назарий асосини яратишдан иборат бўлмоғи керак деб ўйлаймиз. Рус тилидан қилинган қатор таржималарда таржимоннинг таржима олинаётган тилни тўла ҳис қилмаслиги оқибатида қатор лисоний қусурлар кўзга ташланмоқда. Бундай таржималарда муқобил вариант эмас, кўп ҳолларда калькалар юзага келадики, бу асарнинг бадиий қимматига салбий таъсир этиши турган гап. Бирнеча мисоллар: рус тилида “станцевать от печки”, яъни “ ишни бошидан бошламоқ” ибораси бир таржима асарида шундай берилган. Персонажлардан бири таъқиб қилинаётган жосусни қўлдан чиқаради, бошлиғи уни койийди : “... вот упустил, дорогой, врага. Теперь придется станцевать от печки , эх. ..”. Бу таржимада шундай берилган: “ ... мана, душманни қўлдан чиқардинг. Қани энди печкадан ўйнаб келчи, сени қара-ю...”. Кўп ҳолларда “оказать давление ” – “ босим ўтказмоқ” (тўғриси – тазйиқ ўтказмоқ), “ потерять мяч” – “тўпни йўқотмоқ” (тўғриси – тўпни олдириб қўймоқ”) каби оддий Ҳолатларда ғализ иборалар қўлланиши таржимоннинг таржима олинаётган тилни чуқур билмаслиги натижасида содир бўлади. Таржимага “жон” киритиш учун эса таржимондан жуда катта билим, илм, маҳорат талаб этилади.

Похожие

Таржиманинг стилистик муаммолари

Таржиманинг лексик муаммолари

Таржиманинг прагматик муаммолари

Таржиманинг маданият ва дунёқарашга таьсири

Синхрон таржиманинг ўзига хос хусусиятлари