ЮИК. Стенокардия - Медицина - Рефераты

ЮИК. Стенокардия

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

107.5 KB

ЮИК. Стенокардия Режа: 1. Этиологрия ва патогенези ёритиш 2. Классификация ва клиника 3. Танаффус 4. Беморни курсатиш 5. Лаборатор-инструментал диагностика 6. Даволаш ва профилактика 7. Хулоса . Саволларга жавоб

ЮРАК ИШЕМИК КАСАЛЛИГИ ТАРИФИ. Юрак ишемик касаллиги (ЮИК) - бу тож артериялар тизимидаги патологик жараёнлар натижасида миокардга қон келишининг камайиши ёки тўхташи сабабли юрак мушагининг ўткир ва сурункали зарарланиши. Патологик жараён асосида миокарднинг қон билан таминланишига талаби билан шикастланган артериялардан қоннинг мумкин бўлган миқдорининг оқиб келиши ўртасидаги мувозанатнинг бузилиши ётади. Бу номутаносиблик миокардни маълум даражада қон билан таъминланишининг сақланиши, лекин миокард эҳтиёжини кескин ошиши ёки қон билан таъминланишининг пасайиши натижасида вужудга келиши мумкин. ЭТИОЛОГИЯСИ ВА ПАТОГЕНЕЗИ. ЮИК ривожланишининг асосий сабаби юрак тож артерияларини стенозлайдиган атеросклеротик зарарланишидир. Шу билан бирга тож артерияларда кон айланишнинг бузилиши патогенезида ангиоспастик омил ва қон томир ичида ўткинчи тромбоцитлар қоришмасининг ҳосил бўлиши муҳим роль ўйнайди.  Тож артериялар атеросклерози. ЮИКга чалинган 95% беморларнинг тож артериясида, аксарият проксимал соҳасида, атеросклероз билан шикастланиш аниқланган. Атеросклероз пилакчаларининг шаклланиши кўп босқичли, бир неча йиллар давом этади. Бошланишида артерия сатҳи деярли ўзгармайди. Томир деворларида липидларнинг йирилиши натижасида эндотелий бутунлиги бузилади, яра ва пилак фиброз кобиғининг ёрилиши, унинг эритроцитлар ва фибринлар билан инфилтрацияланиши вужудга келади. Бу ҳолат тромбоцитлар коришмалари ва микротромблар ҳосил бўлишига олиб келади. Тож артерияларнинг органик стенози турли хил кўринишда - томир девори юзасида зўрга аниқланадиган нарсадан томирнинг тўла окклюзиясигача (жипслашишигача) ўзгариши мумкин. Кўпчилик беморларда ЮИКнинг илк клиник белгилари

атеросклероз пилакчалари тож артериясини фақат талайгина стенозлаганда (торайтирганда) маълум бўлади.  Тож артериялар спазми (сикилиши). Ҳозирги даврда ЮИКда селектив коронарография ёрдамида тож артериялар спазмасининг патогенетик роли аниқланган. Спазм билан чақирилган стенокардия хуружи тинч ҳолатда миокарднинг кислородга талаби ошмасдан вужудга келади. Атеросклероз артериялар реактивлигини бузади. Тож артерияларнинг патологик ангиоспастик реакциялари асосида ташқи муҳит омиллари таъсирига сезувчанликнинг ошиши ётади. Кўпчилик беморларда тож артериялар спазми қон томирларнинг органик ўзгаришлари муҳитида юзага келади. Бу ҳолатда тож артериялар тешигининг торайиши спазмнинг ифодаланишига боглик. Агар спазм таъсирида торайиш 75% ортса, беморда зўриқиш стенокардия белгилари пайдо бўлади. Агар спазм тож артериялар тешигини мутлақо бекитса, спазм муддатига нисбатан спон-тан стенокардия хуружи, миокард инфаркти ёки тўсатдан ўлиш содир бўлади.  Ўткинчи тромбоцитлар қоришмаси. Тож артерияларнинг ангиоспастик реакциялари вужудга келишида арахидин кислотаси метаболитлари (простогландинлар ва тромбоксанлар) орасидаги муносабат муҳим ўрин эгаллайди. Қон томир интемасида ишлаб чиқариладиган простациклин явдол антиагрегацион (қорипшага қарши) фаолликка эга ва Е2 простогландин билан биргаликда тож артериялар дилатациясини (кенгайишини) чақиради. Тромбоцитлар ишлаб чиқарадиган тромбоксан кучли вазоконстриктор ва тромбоцитлар қоришмаси стимулятори ҳисобланади. Нормада простоциклин ва тромбоксан орасида мувозанат мавжуд. Шикастланган эндотелий соҳасида мазкур мувозанат бузилганда тромбоцитлар қоришмаси ҳосил бўлишига кулай шароит вужудга келади. Жисмоний юкламага толеранти (сезувчанлиги) паст бўлган ЮИКда (беқарор стенокардияда, миокард инфарктида) қонда айланиб юрувчи тромбоцитлар қоришмасининг сони ортади. Патологик жараён зўрайишининг тезлиги ташқи ва ички муҳит омилларига (хавф туғдирувчи омилларга) боглиқ:

гиперхолестеринемия, чекиш, артериал гипертония, гиподинамия - кам ҳаракат ҳаёт тарзи, семизлик, қанд касаллиги, наслий мойиллик, қонда сийдик кислотасининг юқори миқдори ва ҳоказолар. ТАСНИФИ ЖССТ эксперт қўмитаси таклифлари асосида Россиянинг кардиология илмий маркази ходимлари томонидан 1989 йилда яратилган. Таснифни аниқлаш клиник маълумотларга, ЭКГ натижаларига ва ферментлар фаоллиги далилларига асосланади. Мазкур таснифга биноан ЮИК 6 гуруҳга бўлинади. 1. Тўсатдан тож томир ўлими (юракнинг бирламчи тўхташи) - миокарднинг кон билан таъминланишининг беқарорлиги сабабли вужудга келади ва қоринчалар фибрилляциясига (юрак қоринчалари мускул толаларининг алоҳида-алоҳида, ҳар хил вақтда ва тартибсиз қисқаришига) олиб келади. Агар реанимация воситалари ўтказилмаган бўлса ёки улар натижасиз бўлган бўлса, унда юракнинг бирламчи тўхташи тўсатдан тож томир ўлими сифатида таърифланади. Бу ўлим гувоҳлар иштирокида бир зумда ёки юрак хуружи бошланишидан 6 соат оралиғида содир бўлган ўлим деб ифодаланади. 2. Стенокардия - икки тури фарқланади.  Зўриқиш стенокардияси - огир жисмоний меҳнатда ва эмоционал ҳолатларда (салбий ҳис-ҳаяжонлар) ёки миокарднинг метаболик эҳтиёжлари кучайишига олиб келувчи бошқа омиллар (артерия босимининг кўтарилиши, тахикардия) таъсирида тўш суягининг орқасида оғриқ хуружининг вужудга келиши билан ифодаланади. Қонуний тарзда оғриқ тинчликда ёки тил остига нитроглицерин қабулидан сўнг тезда йўқолади. Зўриқиш стенокардияси биринчи марта пайдо бўлган, барқарор, авж олувчи турларга бўлинади. Биринчи марта пайдо бўлган зўрмкиш стенокардияси - хуруж пайдо бўлган вақтдан бошлаб 1 ойгача давом этади. У клиник кечиши ва оқибатига

нисбатан полиморфли (кўп шаклли): авж олиши, барқарор турга ўтиши ёки регрессирланиши (орқага қайтиши) мумкин. Баркарор зўрикиш стенокардияси. Хуружлар пайдо бўлганига 1 ойдан кўп вақт ўтган. Жисмоний юкламаларни бажаришга нисбатан тўртта функционал синф тафовут қилинади. I-синф ёки яширин стенокардия. Хуружлар жуда кам содир бўлади. Одатдаги жисмоний ҳаракат, зинапоядан кўтарилиш, текис йўлда юришни беморлар яхши кўтарадилар, оғриқ хуружи вужудга келмайди. Огриқ синдроми кучли жисмоний ҳаракатда юзага келади. Бундай хуружлар миокард инфарктини ўтказган беморларда кузатилиши мумкин. II -синф ёки стенокардиянинг енгил даражаси. Одатдаги жисмоний фаоллик кўпгина чегараланган. Стенокардия хуружи текис йўлда одатдаги юришда масофа 500 м дан ортгандан сўнг, бир қаватдан кўпроқ юқори кўтарилишда, овқатлангандан кейин юришда, совуқ ҳавода, шамолга карши юришда, ҳаяжонланишда ёки уйғонгандан сўнг биринчи соатларда пайдо бўлади. Миокард инфарктини ўтказган шахслар бу гуруҳда, олдингига нисбатан анчагина кўп. III - синф ёки ўртача огирликдаги стенокардия. Бе морнинг компенсатор мослашиш имкониятининг пасайиши натижасида жисмоний фаоллиги сезиларли да-ражада чегараланган. Стенокардия хуружи одатда меъёрий тезликда текис йўлда 100-150 м масофа юрилганда, зинапоядан 1 қаватга кўтарилганда вужудга келади, баъзан осойишталик стенокардия хуружи аниқланади, кўпчилик беморлар анамнезида миокард инфаркти қайд қилинади. IV - синф ёки огир стенокардия. Оғриқ хуружи озгина жисмоний ҳаракатда, 100 м гача бўлган текис йўлда юрилганда юзага келади. Бунда зўриқиш стенокардиясига ўхшаш миокарднинг кислородга эҳтиёжининг ортиши (артериал босим кўтарилиши, юрак уриши-нинг тезлашиши) бемор горизонтал ҳолатга ўтганда юракка вена қонининг кўп тушиши сабабли тинч турганда стенокардия хуружининг пайдо бўлиши характерлидир.

Авж олувчи зўриқиш стенокардияси беморда одатдаги юкламага жавобан стенокардия хуружининг тез-тез қайталаниши, огир кечиши, давом этишининг чўзилиши билан характерлаанади. Спонтан (махсус) стенокардия. Оғриқ синдроми осойишталик ҳолатда жисмоний зўриқишсиз вужудга келади. Бу - стенокардиянинг махсус вариантли ёки Принцметал тури. Бунда, зўриқиш стенокардиясига нисбатан, ангиноз синдроми анчагина давомли ва кучли, нитроглицерин таъсири кам. Мазкур стенокардиянинг асосий сабаби йирик тож артериялар спазми ҳисобланади. Спонтан стенокардия хуружида ЭКГда S-Т сегментининг ўткинчи кўтарилиши ёки Т-тишчасининг ўзгариши аниқланади, лекин миокард инфарктига хос (QRS комплексининг ўзгариши ёки қон зардобидаги ферментлар фаоллиги кузатилмайди. Миокард инфаркти. Ўткир миокард инфаркти ташхиси хасталикнинг клиник манзараси, ЭКГ ўзгаришлари ва қон зардоби ферментлари фаоллигининг ошиши асосида қўйилади. Клиник кўриниши - о г ир ва давомли ангиноз огриги хуружи мавжудлигида типик деб ҳисобланади. Баъзи ҳолларда оғрик ўртача жадалликда ёки мутлақо бўлмаслиги ҳам мумкин, гоҳида бошқа симтомлар (юрак қиcқаришининг - ритмининг ва импульс ўтказилишининг бузилиши, ўткир юрак етишмовчилиги) намоён бўлади. ЭКГнинг патогномоник ўзгаришларига патологик Q тишчасининг ёки QRS комплексининг шаклланиши, ҳамда S-Т сегменти ёки Т тишчаси ўзгаришининг ўзига хос динамикаси киради. Қон зардоби ферментлари фаоллигининг динамикаси, яъни бошланшч фаолликнинг кўтарилиши (юқори меъёрий чегарадан 50 фоиздан баланд), кейинчалик пасайиши билан кечиши миокард инфарктига патогномоник ҳисобланади.

Йирик ўчогли (трансмурал) миокард инфаркти. Ташхиси ЭКГ ёки қон зардобида ферментлар фаоллигининг патогномоник ўзгаришлари мавжудлигида ҳатто нотипик клиник кўринишида ҳам қўйилади. Майда ўчогли (интрамурал) миокард инфаркти. Ташхиси ЭКГда (QRS комплексининг патологик ўзгаришисиз S-Т сегменти ва Т тишчасининг динамик ўзга-ришлари асосида, кон зардобида ферментлар фаоллигининг типик ўзгаришлари мавжудлигида аниқланади. Инфарктдан кейинги кардиосклероз ташхиси миокард инфаркти юзага келганидан сўнг 2 ой ўтгач куйилади. Ташхисда сурункали юрак аневризмаси мавжудлиги, миокарднинг ички ёрилиши, юракнинг папилляр мушаклари дисфункцияси, юрак ичи тромбози, юрак ритми бузилишининг характери, юрак етишмовчилигининг тури ва босқичи кўрсатилади. Агар ЭКГда миокард инфарктининг ўтмишда ўтказганлик белгилари бўлмаса, унда ташхис тиббий хужжатлар асосида ЭКГ ёки ферментларнинг илгариги типик ўзгаришларига қараб қўйилиши мумкин. Юрак ритмининг бузилиши (шакли кўрсатилган ҳолда) - ЮИКнинг аритмик варианти мустақил хасталик ҳуқуқига шу вақтда эгаки, агар аритмия ЮИКнинг ягона белгиси ҳисобланса. Ташхис коронография текшириши билан тасдиқланиши керак. Юрак етишмовчилиги (шакли ва босқичи кўрсатилган ҳолда) - ЮИКнинг ҳар хил турлари (миокард инфаркти, инфарктдан кейинги кардиосклероз, юрак аневризмаси) натижасида шаклланиши мумкин, лекин юрак етишмовчилиги агар ЮИК белгиларисиз ривожланса, бу ҳолатда мазкур жараён асосий касалликнинг асорати кўринишида ифодаланиши керак. ЮИКнинг замонавий клник таснифида хасталикнинг оғриқсиз тури ифодаланмаган. Бу ЮИКнинг мутлақо ангиноз хуружисиз бўлмасликни англатмайди. Бундай ҳоллар ўткир миокард инфаркти билан огриган беморларда ҳам кузатилади. Мазкур феномен сабаблари турлича: баъзиларида оғриқ сезиш чегараси пасайган, бошқалари эса ўзларини

стенокардия хуружига олиб келадиган юклама сезиш чегарасига дучор қилмайдилар. СТЕНОКАРДИЯ ТАРИФИ. Стенокардия миокарднинг кон билан таъминланишининг ўткир етишмаслиги натижасида кўкракда огриқ хуружининг вужудга келиши билан ифодаланади. Юрак мушакларида аноксия ривожланади, бунинг натижасида фосфор, глюкоза алмашинуви, гликоген ҳосил бўлиш жараёни бузилади, бу ҳолат огрик хуружи пайдо бўлишини юзага келтиради. Жисмоний зўриқиш ёки эмоционал стресс кате-холаминлар ишлаб чиқарилишининг кучайиши ва уларнинг миокардда йигилиши билан кузатилади, бу ҳолат миокарднинг оксигенга эҳтиёжини оширади ва гипоксияга олиб ке-лади. Бундай бузилишлар оксидланмаган маҳсулотларнинг йиғилишини вужудга келтиради, хеморецепторларни таъсирлайди, марказга интилувчи йўл орқали бош мия пўстлоғига йўналади ва оғриқни мужассамлаштиради. ТАРҚАЛИШИ. Стенокардия 50ёшдаги ҳар 100 000 аҳоли сонига ўрта ҳисобда 150 нафардан тўғри келади. Эркаклар, аёлларга нисбатан, 5 марта кўп хасталанадилар, аёлларда бу касаллик аксарият менопауза даврида вужудга келади. ЭТИОЛОГИЯСИ.  Тож артериялар атеросклерози.  Тож артериялар спазми  Аорта оғзи стенози.  Гипертрофик кардиомиопатия.  Бирламчи ўпка артерияси гипертензияси.  Аорта копк етишмовчилиги.

ХАВФ ТУРДИРУВЧИ ОМИЛЛАР.  Ёшлик даврида ривожланадиган стенокардиянинг оилавий анамнези-ирсий омиллар.  Гиперхолестеринемия.  Артериал гипертензия.  Табак чекишлик.  Қанд касаллиги.  Кекса ёш. КЛИНИК КЎРИНИШИ. Баркарор стенокардиянинг асосий клиник белгиси оғриқ ҳисобланиб, у тўш суягининг оркасида сезилади. Оғрик қўлга, аксарият чап қўлга, кўкрак соҳасига, елкага, кураклар ўртасига, пастки жагга, бўйинга, қулоқ учига тарқалади. Баъзан оғриқ фақат қайд этилган соҳаларда жойлашиб, кўкракда кузатилмайди. Оғриқ сиқилиш, ачишиш, босилиш сезгиси характерида бўлиб, огир меҳнат қилганда, асабйй зўриқишда, совуқ ҳавода юрганда, овқатлангандан сўнг пайдо бўлади. Стенокардия хуружи ўртача 2-5 дақиқа давомида кузатилади ва ҳаракат тўхтатилса ёки нитроглицерин қабул қилинса оғриқ камаяди ёки йўқолади. Оғриқ кишида хавотирлик, қўрқув ҳолатини содир қилади, шу боис бемор оғрик тарқалгунча қимирламасдан ўз жойида ўтиради. Хуруж охирида кекириш, эснаш, калтираш, кўп миқдорда пешоб ажралиши кузатилади. Айрим ҳолларда ҳаракат даврида стенокардия эквиваленти - ҳансираш ёки умумий беҳоллик ҳолати пайдо бўлади, ҳаракат тўхтатилгач ёки нитроглицерин кабул қилгандан сўнг нохуш сезгилар тезда йўқолади. Кўриш. Оғриқ хуружи вақтида бемор "қотиб қолгандек" туради ёки қўлига суяниб ўтиради. Юз териси бўзарган, совук тер босади. Кафтни муштум қилиб, тўш суяги устига қўйиш - стенокардия хуружи жойлашишини кўрсатувчи характерли белги ҳисобланади. Томир уриши секинлашади, баъзан тартибсиз уриши юзага келади. Хуруж тамом бўлгандан сўнг баъзан

бўйинда, кўкракда, елкада ва қўлда оғриқ сезувчи соҳалар (Захарин-Геда соҳалари) аниқланади. Бу орқа миянинг VIII ва I-V кўкрак умуртқалари чегарасига тўғри келади. Осойишталик стенокардияси зўрикиш стенокардиясидан фарқли ўлароқ тўсатдан тинч ҳолатда, аксарият тунда, вужудга келади. Бу ҳолатда оғриқ хуружи кучли, давомли ва нитроглицерин таъсирида бироз камаяди. Осойишталик стенокардияси билан хасталанган баъзи бир беморларда оғриқ горизонтал ҳолатда, юракка қон келишининг кўпайиши натижасида пайдо бўлади. Стенокардиянинг мазкур турига хуруж даврмда кўпинча ритм бузилиши ҳам характерли. Оғриқ босилаётгандек, кесилаётгандек, эзилаётганидек, томоқни сиодандек, баъзан куйишга ўхшаш хусусиятда бўлади. Осойишталик стенокардияси хуружининг пайдо бўлишига артерия босимининг транзи-тор ошиши ёки пароксизмал тахикардия хуружи, асабий ёки рухий зўриқиш сабабчи бўлиши мумкин. Принцметал стенокардияси - осойишталик стенокардиясининг номақбул (ёмон) турларидан бири ҳисобланади. Хасталикнинг бу тури асосида юрак мушакларининг кўп қисмида ишемия ривожланишини юзага келтирувчи йирик тож артерияар спазми ётади. Принцметал стенокардиясида оғриқ хуружлари 5-15 дакиқадан 30 дақиқагача давом этади, аксарият кечаси ёки саҳарда пайдо бўлади. Унинг фарқланадиган белгиси оғриқнинг циклик характерда бўлишидадир. ЭКГда хуруж пайтида S-Т ораликнинг изоэлектрик чизиғидан ўткинчи кўтарилиши аниқланади, бу ҳолат миокарднинг субэпикард қавати ишемиясини кўрсатади. Кечиши - ҳар хил. Барқарор стенокардияда хасталик кечиши нисбатан текис, оғриқ хуружи бир меъёрда такрорланади, нитроглицерин қабул қилиш билан тўхтайди. Беқарор стенокардияда эса турли сабаблар таъсирида оғриқ хуружи аста-секин қайталаниши тезлашади, кучаяди, давом этиши чўзилади, нитроглицерин деярли ёрдам бермайди ва оғриқни тўхтатиш учун бошқа антиангинал дорилар қўлланилади. Давомли (0,5-1 соат) стенокардия хуружи

миокард инфарктм билан якунланиши мумкин. Стенокардия билан узок вақт хасталанган беморларда кардиосклероз ривожланади, юрак ритми бузилади, юрак етишмовчилиги белгилари пайдо бўлади. ТАШХИСИ анамнез, клиник белгилар хусусияти, типик соҳаларда, айниқса тўш суяги орқасида жойлашиши, елканинг ички сатҳи, билак тери гипералгезияси (оғриқ сезишнинг зўрайиши) асосида аниқланади. Агар стенокардия атипик белгилар билан ифодаланса, ЭКГ ва лаборатория маълумотлари тинч ҳолатда меъёрий кўрсаткичлар даражасида бўлса, ташхисни тасдиқлаш учун қўшимча текширишлар (велоэргометр, тредмил, Мастер синамалари, дипиридамол (курантил), изопреналинни вена ичига юбориб текшириш, коронарография, ангиография) асосида аниқланади. ҚИЁСИЙ ТАШХИСИ. Миокард инфаркти. Тўш суяги орқасидаги огриқ хуружининг одатдан ташқари давомли бўлиши, аста-секин кучайиши, нитроглицериндан самара йўқлиги миокард ин-фарктига шубха туғдиради. Шуни такидлаш лозимки, миокард инарктида коллапс (юрак қон-томир етишмовчилиги), шок (карахт) кузатилади, кеча-кундуз давомида қонда аминотрансферазлар даражаси ошади, хафта охирида ЭЧТ-тезлашади, бу ҳолат стенокардияда аниқланмайди. ЭКГ кўрсаткичларининг динамикада ўзгариши муҳим аҳамиятга эга. Сифилитик мезаортитда ҳам тўш суяги орқасида оғрик бўлади. Лекин ташхисни хасталикка хос анамнез, Вассерман реакциясининг мусбатлиги ва аортада кузатиладиган ўзгаришлар тасдиқлайди. Юрак нуцсонлари (митрал стенози, аорта қопқоғи етишмовчилиги)да ҳам тўш суяги орқасида ва юрак соҳасида оғриқ кузатилади. Бу ҳолатларда ҳар бир иллатнинг ўзига хос белгилари намоён бўлади. ЭКГда S-Т сегменти изочизикдан сурилмаган бўлади.

Миокардитнинг қиёсий ташхиси маълум қийинчиликни туғдиради. Мазкур хасталикда оғриқ доимий бўлиб, кўпинча ҳансираш, ритм бузилиши, ўнг қоринча етиш-мовчилиги, ҳарорат кўтарилиши билан кузатилади, энг асосийси эса, ўтказилган инфекция билан богланишнинг мавжудлигидир, рентгенда юрак конфигурацияси ва қоннинг характерли ўзгариши (лейкоцитоз, ЭЧТ ортиши) ЮИКни истисно қилишга имкон туғдиради. Диафрагманинг қизилўнгач тешиги чурраси тўш суяги орқасида огриқ билан ифодаланади. Лекин, оғриқ вужудга келишининг овқат билан боғлиқлиги, диспепсия холатлари, нитроглицериндан самара йўқлиги, ҳамда кўкрак бўшлишда ичак шовқинларининг эшитилиши, рентген текширишларида чурра аниқланиши стенокардияни истисно этади ва диафрагманинг қизилўнгач тешиги чурраси ташхисини тасдиқлайди. Перикардитда тўш суяги орқасидаги оғриқ ўтирган ҳолатда камаяди: аускультацияда - перикарднинг ишқаланиш шовқини эшитилади. Рентгенограммада - перикард бўшлиғида суюқлик йиғилганда юрак чегарасининг кенгайганлиги, эхокардиографияда эса - перикард бўшлиғида суюқлик мавжудлиги аниқланади. Гипоталамик синдром. Стенокардияда оғриқнинг вужудга келишида жисмоний ёки руҳий таранглашиш, гипоталамик синдромда эса - инфекция асосий роль ўйнайди. Стенокардияда оғрик қонуний равишда, хуружсимон, киска вактли , тўш суяги орқасида жойлашади, ўзига хос тарқалишга эга, нитроглицерин самарали таъсир кўрсатади, гипоталамик синдромда эса - огрик давомли, доимий, юрак чўққисида жойлашади, нитроглицерин огрикни камайтирмайди. ЭКГ кўрсаткичлари ўзгаришлари стенокардия хуружи бошланишида чап кўкрак уланишида, кейинчалик - ҳаммасида аниқланади. Гипоталамик синдромда ЭКГ ўзгаришининг характерли хусусияти Т тишчасининг инверсияси (бурилиши) ва I кўкрак уланишида S-Т сегментининг силжиши ҳисобланади. Индерал ёки калий хлор билан синаб кўриш стенокардияда манфий, гипоталамик синдромда эса мусбат.

ДАВОСИ. Даволашнинг асосий тамойили комплексли, давомли, патогенетик усул ҳисобланади. Кун тартибига риоя қилишлик - шошмасдан юриш, тушликдан сўнг озгина дам олиш, таомни меъёрида истеъмол қилиш, уйқудан олдин овқатланмаслик, ҳаяжон-ланишдан сақланиш, семиз бўлса озишлик, чекишга ва спиртли ичимликларни ичишга қатъиян чек қўйишга тавсия этилади. Дорилар билан даволаш.  Нитратлар ва нитратга ўхшаш моддалар - огриқ хуружини тўхтатувчи ва олдини олувчи асосий даво воситалари ҳисобланади. Нитратлар миокард таранглашуви-ни камайтириш орқали миокарднинг кислорородга бўлган эҳтиёжини пасайтиради ва тож артериялари спазмасини бартараф қилиши натижасида миокарднинг ишемияга дучор бўлган зонасига кислородни етказиб беришни кўпайтиради. Нитробирикмалар қон томир деворида томирни кенгайтириш хусусиятига эга бўлган простоциклин ҳосил бўлишини кучайтиради. Стенокардия хуружини тезда тўхтатиш учун нитроглицерин 0,3-0,5 мг таблеткаси тил остига қўйилади. Унинг таъсири 1-3 дақиқага етади. 10-15 дақиқа оралиuида 2-3 марта қайтариш мумкин. Бир вақтда узоқ таъсир этадиган (пролонгирланган) нитромоддаларни қабул қилиш мумкин. Улар таъсири 1 соатдан сўнг вужудга келади ва 4-8 соат давом этади. Шу мақсадда эринит тил остига 0,02 дан 4 маҳал, ичишга нитронг 6,5 мг дан 3 марта, нитросорбит 0,005-0,01 г дан 4-6 марта, сустак- mitе 2,6 мг ва сустак-форте 6,4 мг 3 марта, предуктал 20мг дан 3 махал овқатланаётган даврда, нитранол 0,01 г дан кунига 3 марта қабул қилинади.  Бета - адренорецепторлар блокаторлари огриқ хуружини тўхтатиш, юрак фаолиятини ва миокарднинг оксиген истеъмол қилишини камайтириш, коллатерал қон айланишини ва миокардда қон оқими тақсимланишини яхшилаш таъсирига эга. Клиникада кенг қўлланиладиган бета-блокаторлар: атенолол 25-100 мг, надолол (коргард)-40-100 мг дан суткада 2 марта; конкор (5мг) 1/2-1 таблеткадан кунига 1 марта, метопролол (вазокардин) 25-100 мг дан кунига 2 марта ёки пропранолол (анаприлин,

обзи-дан, индерал) 30-100 мг дан 2-3 марта (дорининг кундалик микдори шахсга мос ҳолда белгиланади, аста-секин камайтирилиб, сўнгра қабул қилиниши тўхтатилади).  Калций антагонистлари калций ионларини силлиқ мушак тўқималари ичига киришини камайтиради ёки тўхтатади, хужайраларда калий йиғилишини кўпайтиради, миокарднинг оксигенга бўлган эҳтиёжини камайтиради, тож артерияларни кенгайтиради. Нифедипин (коринфор, кордафен, фенигидин, адалат 0,1-0,2 г дан кунига 3 марта), верапамил (изоптин, феноптин, синатрин ичишга 0,04 г дан 3 марта ва 0,25 фоизли эритмадан 2 мл вена ичига юборилади), сензит (0,05 г), дифрил (фаликор 0,06 г дан кунига 3 марта берилади).  Кучли стенокардия хуружида антиангинал дорилар антикоагулянт (қон ивиш жараёнини сусатирадиган моддалар - гепарин, неодикумарин, синкумар, фенилин) ва антиагрегантлар (тромбоцитлар қоришмаларига қарши таъсир қилувчилар - дипиридамол, курантил, персантин) билан биргаликда қўлланиладилар. Улар юрак ури-шини секинлаштирадилар, артерия босимини пасайтирадилар, антиаритмик таъсир кўрсатадилар, тромб ҳосил бўлишини тормозлайдилар ва тож артерияларни кенгай-тирадилар.  Антиоксидант даво - стенокардия хуружининг чўзиладиган кечишида самарали ҳисобланади. У липидларнинг пероксид оксидланиш жараёнини тормозлайди ва ангиноз хуружини камайтиради. Токоферол ацетатнинг 5 ёки 10 фоизли ёгли эритмасидан 1 мл дан мушак орасига юборилади; глютамин кислота 1,0 г дан кунига 2-3 марта овқатдан олдин қабул қилинади. Хуружлараро даврда - молсидомин (корватон. рег о s овқатдан кейин 0,002 г дан кунига 2-3 марта) тавсия килинади. У жисмоний зўриқишга чидамлиликни оширади, коллатерал қон оқимини яхшилайди ва тромбоцитлар қоришмасини камайтиради. Микроциркуляция жараёнини

яхшилаш мақсадида продектин (ангинин, трентал, никотин кислотаси), никотин ксантиноли (компламин) қабул қилинади. Стенокардияни комплекс даволашда психофармакологик моддалар - седатив (валериана, бромидлар), транквилизатор (тазепам, нозепам, седуксен, элениум, либ-риум), ухлатувчи (люминал, барбамил, нембутал), ҳамда гипербарик оксигенация ва гемосорбция воситалар қўлланилади. Аспирин (ацетилсалицил кислотаси) 325 мг дан кунига 1 марта ухлашдан олдин қабул қилишликни (агар каршилик бўлмаса) стенокардияли ҳамма беморларга тавсия қилинади. Жарроҳлик усули билан даволашда аорта-тож шунти кўзда тутилади. Бу усулда тож артерияларнинг шикастланган соҳаларидан ажратилган ҳолда сунъий қон айланиш йўли ясалади. Шунт ўрнида вена (тери ости сон венаси) ёки ички кўкрак артерияси ишлатилади. Физиотерапия муолажалари.  Но-шпа, папаверин, ганглерон, платифиллин электрофорези тож артерияларни кенгайтириш мақсадида қўлланилади.  С едатив ва юракка кучсизлантирувчи адренергик таъсир кўрсатиш учун бром, барбамил, аминазин ва магний электрофарези буюрилади. Электр уйку билан биргаликда аэротерапия ва ёка соҳасига галванизация қўйиш ҳам катта аҳамиятга эга.  Огриқ хуружини камайтириш новакаин, дионин, амидопирин, аналгин электрофорезларини қўллаш, юрак соҳасининг рефлексоген зоналарини дарсонвализациялаш, ҳамда диадинамик ва синосоидал модулирланган токларнинг сегментар таъсири ёрдамида амалга оширилади.  Калий, магний, панангин, йод, пиридоксин, гепарип электрофорези миокард метаболизмига ва фаолиятига меъёрлаштирувчи ва антикоагулянт таъсир кўрсатади. Халқ табобати.

Аломат чой (репейничек азиатский). Бу ўсимликнинг майда тўгралган ўти ёки гулларидан 1 чой қошиқ олиб, устига 1 стакан кайнок сув қуйиладида, сал қайнатиб, кейин дамлаб қўйилади. Обдон дам еганилан кейин сузиб олиниб, овқатдан ярим соат илгари 1/4 стакандан кунига 3 марта ичилади. Арслонқуйруқ (пуст ыр ник). 2 ош қошиқ миқдордаги ўт устига қайнаб турган 1 стакан сув солиб, уй ҳароратида совугунча дамлаб қўйиладида, кейин сузиб олиб, 1-2 ош қошиқдан 3 маҳал ичилади. Девортаги ўти (шандра очереднозубая). Қуритилган девортаги ўтини майдалаб 2 ош кошик миқдорида олинадида, устига 2 стакан совуқ сув қуйиб, оғзи берк идишда 2-3 соат қолдирилади. Кейин сузиб олиб, 1/4 стакандан кунига 4 марта ичилади. Исирик (гармала, адраспан). Майдаланган исириқ ўтидан 1 чой қошиқ олиб, устига қайноқ сув қуйиладида, 2 соат дамлаб қўйилади. Кейин сузиб олиб, 1 ош қошиқдан кунига 3 марта ичилади. Лимон. Кунига 3 маҳал биттадан лимон еб туриш буюрилади. Кичик бўригул (барвинок малыш). Майдаланган бўригул ўтидан 1 ош қошиқ олиб, устига қайнаб турган 1 стакан сув қуйилади ва сув ҳаммомига қўйиб, 15 дақиқа қайнатилади, совугандан кейин сузиб олинади ва 1/3 стакандан 3 маҳал ичилади. Лавлаги, кизилча (свекла). Янги лавлагининг қириб олинган сувидан 25 мл дан 3 маҳал ичилади. Қовоқни кунига 1-2 кг гача қасқонда буглатиб ейиш керак. Наъматак (шиповник) меваларидан 1 ош қошиқ миқдорида олиб, устига қайнаб турган 2 стакан сув к уйилади, 10 дакика қайнатиб, 24 соат дамлаб қўйилади, кейин сузиб олиниб, овқатдан илгари 1/2 стакандан кунига 2 маҳал ичилади. Ровоч (ревень). 20 г миқдорда тўрралган илдизлари устига 200 мл кайнок сув қуйилиб, 15-20 дакика қайнатилади, кейин совугунча дамлаб кўйилади, сузиб олинади ва 2 ош қошиқдан кунига 3-4 маҳал ичилади.

Саримсоқ пиёз (чеснок). 100 г саримсоқни майда тўграб, эзиладида устига 150 мл ароқ қуйилади. 2 хафта турғизиб қўйилади. Овкатдан 20 дақиқа олдин 25 томчидан 3 маҳал ичилади (45 кун мобайнида) - октябр ойидан апрелгача бўлган даврда. Сули (овес). 1 стакан сули дони устига қайнаб турган 1 л сув қуйиб, сувнинг ярми қолгунча қайнатилади, кейин сузиб олинадида, қайнатма устига 2 стакан сув қўшилади ва яна бир неча дақика қайнатилади. Бу қайнатмани 2-3 бўлиб ичилади. Тахаш (польшь). Кукун ҳолидаги ўтдан 1 ош қошик олиб, термосга солинадида, устига 500 мл қайноқ сув куйиб 10 соат давомида дамлаб қўйилади. Овқатдан ярим соат олдин 1/2 стакандан кунига 3 маҳал ичилади. Янтоқ (колючка). Майда янчилган янтоқ ўтидан 2 чой кошиқ миқдорида термосга солиб, устидан қайнаб турган 200 мл сув қўйиладида, 2-3 соат дамлаб қўйилади. Сузиб олиниб, 1 ош қошиқдан 3-4 маҳал ичилади. Кечқурун 15-20 дона ўрик туршаги устига қайноқ сув қуйиб, эрталабгача кўйилади ва наҳорга ивитилган ўрик ейилади, устидан дамламаси ичилади (30-45 кун давомида). ПРОФИЛАКТИКАСИ. Бирламчи профилактика:  Атеросклероз, гипертония касаллиги, семиришни олдини олиш;  Табак чекишни ва спиртли ичимликлар ичишни чеклаш;  Ош тузи ва холестеринга бой бўлган маҳсулотлар (ёғ, тухум, ёгли гўшт) истеъмолини чегаралаш.  Махсус бадантарбия машқларини мунтазам равишда бажариш. Иккиламчи профилактика:  Атеросклерозга қарши гиполипидемик дориларни қўллаш.  Огриқ синдромини, юрак уриши маромининг бузилишини ва юрак етишмовчилигини изчиллик билан даволаш.

АМАЛИЁТДАН МИСОЛЛАР: 1-масала. Бемор А. 55 ёшда, у касалхонага куйдаги шикоятлар билан келган: Бемор зинадан 2-чи каватга кутарилаётганда туш оркасида санчувчи огрик пайдо булган. Огрик чап елка ва буйин сохаларига таркалган. Бемор нитроглицирин кабул килганда огрик йуколган. Беморни ЭКГ килганда ST сегменти пасайганлиги кузатилган. 2-масала. Бемор Р.58 ёшда,у касалхонага куйидаги шикоятлар билан келган: Бемор кечаси нафас етишмасдан юрак сохасида каттик огрик туфайли безовталаниб уйгониб кетган.Огрик чап елка ва курак оркасига таркалган, бемор 11-йилдан буён кандли диабет билан касал. Зарарли одатлари куп арок ичади, 40 йил дан буён сигарет чекади. Беморни ЭКГ килганда ST сегменти пасайганлиги кузатилган. ДЕМОНСТРАЦИОН МАТЕРИАЛ: Мавзу буйича мультимедияда слайдлар, рентген сурати, ЭКГ курсатилади. Мавзу буйича 1 та бемор тахлил килинди.

ХУЛОСА. Маъруза охирида утилган мавзу буйича киска хулоса килиниб, ЮИК, стенокардия турларини, клиникаси, кушимча текшириш усуллари, фаркли диагноз утказиш ва даволаш усуллари тугрисида маълумот берилади.

Адабиётлар: 1. Внутренние болезни. Маколкин В.И., Овчаленко С.И., Москва, Мед-на, 1994 2. Ички касалликлар, Камолов И.Н., Куйлиев М.У., Тошкент, 1994 3. Ички касалликлар, Шарапов У.Б., Гаффарова Ф.И, Шодмонов У.И., Тошкент, 1994. 4. Внутренние болезни. Камаров Ф.И., Сметиев А.С., Москва, 1996 5. Справочник врача общей практики. Дж.Мерт, Нью-Йорк, 1996 6. Терапия. Ален Р.Мейерс, М.Д. Москва, 1997 7. http :// www . meddean . luc . edu Энциклопедия обследования больного со множеством иллюстраций, краткое описание болезней, тестирование. 8. http://www.embbs.com Истории болезни, обучение, атлас по КТ, ЭКГ и др.

Похожие

Антиангинал дори воситалари антиангинал препаратлар

Миокард инфаркти

Антиоксидант ва адоптоген таъсирга эга препаратлар фармакологияси

Артериал гипертензия киёслаб даволаш ва шошилинч ёрдам

Артериал гипертензиялар уларнинг патогенези ва фармакотерапияси асослари