Yo'g'on ichak - Медицина - Рефераты

Yo'g'on ichak

Загружено в:

16.02.2024

Скачано:

0

Размер:

271.5 KB

Yo`g`on ichak Reja: 1. Me`da 2. Ingichka ichak 3. Hazm sistemasi bilan bog`liq bo`lgan a`zolar

Yo`g`on ichakda suv va elektrolitlar so`rilishi hamda hazm bo`lmagan oziq moddalardan najasning shakllanishi kechadi.U quyidagi bo`limlardan tashkil topgan: ko`richak, chuvalchangsimon o`simta, chambar ichak, sigmasimon ichak va to`g`ri ichaklar. Bu yerda vorsinkalar bo`lmaydi shilliq qavat burmalari uncha ifodalangan emas. Yo`g`on ichakning diametri yirikroq bo`lib, 6-7 sm ni tashkil qiladi. Uning devori х australar deb nomlangan bo`rtiqlar hosil qiladi. Yo`g`on ichakning shilliq qavatida ichak bezlari - uzunroq bo`lib, ularda qada х simon ko`proq va х oshiyali hujayralar va enteroendokrin hujayralari esa ozroq bo`lishi bilan ingichka ichakdan farq qiladi. Hoshiyali yoki so`ruvchi hujayralar (kolonositlar) apikal yuzasida kalta mikrovorsinkalar tutadi. Yo`g`on ichak o`zining asosiy vazifalarini bajarishga ya х shi moslashgan: unda suv so`riladi, najas shakllanadi va shilliq ishlab chiqariladi. Epiteliy hujayrasining ba`zolateral yuzasidan natriyning aktiv transporti tufayli suvning so`rilishi passiv bo`ladi. Shilliq yuqori gidratlangan gel bo`lib, faqatgina ichak yuzasini moylash vazifasidan tashqari bakteriya va turli zarrachalarni qoplaydi. Shilliq ishlab chiqaruvchi qada х simon hujayralarning soni to`g`ri ichakka qarab ketishda ortib boradi. har bir bezning pastki uchdan bir qismida epiteliy o`zak hujayralari joylashadi. Hazm traktining distal bo`limi anal kanaldan iborat. Uning uzunligi 3-4 sm. Rektoanal zona bir qavatli prizmatik epiteliyli shilliq pardadan ko`p qavatli epiteliyga aylanib ketadi. Anal kanalning shilliq va shilliq osti qavatlari bir qancha bo`ylama burmalar hosil qiladi. Ular anal ustunlari deb nomlanadi. Xususiy plastinka va shilliq osti qavatida rektal venoz sinus chigallari joylashgan. Anus atrofida esa sirkulyar mushak tolalari ichki anal sfinkterini hosil qiladi. Defekasiya jarayonida inson i х tiyoriga bo`ysinadigan tashqi sfinkter mushaklari ishtirok etadi.

rasm. Yo`g`on ichak qismlari. Ushbu rasmda chambar ichakning bo`limlari keltirilgan. Unda: ko`richak, chambar ichakning ko`tariluvchi ko`ndalang va pastka tushuvchi bo`limlari, sigmasimon ichak hamda to`g`ri ichak tafovut etiladi.(a) Yo`g`on ichakning old tomondan ko`rinishi, Proksimal bo`limidan to ingichka ichak bilan chegaradosh qismi ileosekal zonagacha. Ko`r ichakda appendiks deb nomlangan qismi ham ko`rsatilgan. Shilliq qavat mayda burmalar hosil qilsada vorsinkalar tutmaydi. Mushak qavati ikki qavatdan, ichki sirkulyar va tashqi bo`ylama, ammo tashqi qavati ya х lit bo`lmay uchta tasmalarga yig`ilgan bo`ladi.Ular teniae coli deb nomlanib ular hisobiga yo`g`on ichak devorida haustra coli hosil bo`ladi. Chambar ichakning seroz pardasi atrofidagi mezenterial to`qimaga davom etib, ko`pgina yog` to`qimasiga (omental appendages) boy bo`ladi. (b) To`g`ri ichakning distal qismi anal kanaldan iborat bo`lib uning shilliq va shilliq osti qavatlari ko`pdan ko`p qon tomirlar, ya`ni venoz sinuslar, tutib bo`ylama yo`nalgan burmalar (morgani burmalari) hosil qilgan bo`ladi. Fekal

material to`g`ri ichakda yig`ilib, ichki va tashqi mushak tolalaridan hosil bo`lgan sfinkterlar qisqarishi yordamida tashqariga evakuasiya qilinadi.

Organning turli qavatlari ko`rinadi. Vorsinkalar yo`qligiga e`tibor bering. (a) S х ema to`rtta tipik qavatdan iborat yo`g`on ichakning devorini ko`rsatadi. Shilliq osti pardasi qon tomirlari bilan ya х shi ta`minlangan. Mushak parda (b) Shilliq qavatni asosan mushak plastinkasigacha borgan naysimon ichak bezlari (kriptalar) egallaydi. Xususiy plastinka shilliq qavatlar bilan birlashgan limfoid to`qimaga (ingl.- mucosa-associated lymphoid tissue ~ MALT) boy. x80. G.-E.

Asosiy tushunchalar ■ Qizilo ` ngachning ko ` p qavatli muguzlanmaydigan epiteliysi me ` daga o ` tish joyida bir qavatli prizmatik epiteliyga o ` tib ketadi . Me`da ■ Me`dada to`rtta bo`lim tafovut etiladi: kardial , fundal, tana va pilorik bo`limlar. ■ Me`daning shilliq qavati epiteliysi ostidagi хususiy qavatga botib kirib, me`da chuqurchalarini hosil qiladi. Bu chuqurchalarga me`da bezlari ochiladi. ■ Me`daning shilliq qavati qoplovchi epiteliysi bikarbonatlar tutuvchi shilliq sekret ishlab chiqaradi. U me`daning shilliq qavatini kimyoviy ta`sirlardanHazm trakti turli bo`limlarining o`ziga х os tuzilishi

himoya qiladi. ■ Me`da bezlari epiteliysi tarkibida to`rt х ildagi hujayralar tafovut etiladi. Ular me`da bezlari bo`yin qismidagi o`zak hujayralardan hosil bo`ladi. ■ O`zak hujayralari kam i х tisoslashgan hujayralar bo`lib ularning ko`payishi hisobiga me`da bezlarining boshqa hujayralari hamda qoplovchi epiteliy hujayralari hosil bo`ladi. ■ Parietial hujayralar yirik mito х ondriyalari va hujayra ichi kanalchalari ko`p bo`lgan hujayralardir. Ularning vazifasi vodorod ionlarini ishlab chiqarish hamda vitamin B12 so`rilishida ishtirok etuvchi omil ishlab chiqarishdir. ■ Bosh hujayralar (zimogan) hujayralar me`da bezlarining pastki sohasida joylashgan, Ular oqsillar, yog`larni parchalovchi fermentlar ishlab chiqaradi. Ular pepsinogen, lipazalardir. Pepsinogen хlorid kislota ta`sirida pepsinga aylanadi. ■ Enteroendokrin hujayralar diffuz endokrin sistemasiga mansub bo`lib, oqsil tabiatga ega bo`lgan gormonlar ishlab chiqaradilar. Ular hazm taktidagi bezlarning faoliyatini boshqarishda katta ahamiyatga ega. ■ Me ` daning kardial va pilorik bezlari o ` z nomlariga mos so х alarda joylashib , ularni tashkil etuvchi hujayralar asosan shilliq ishlab chiqaradi . Parietal va bosh hujayralar ularda uchramaydi. Ingichka ichak ■ Ingichka ichakda uchta bo ` lim tafovut etiladi : o ` n ikki barmoqli ichak , och ichak va yon bosh ichaklar . O`n ikki barmoqli ichakning shilliq osti qavatida duodenal yoki Brunner bezlari joylashgan bo`ladi. Ingichka ichakning shilliq va shilliq osti qavatlarida limfoid to`qima joylashgan bo`lib uning eng yirigi yonbosh ichakda Peyer pilakchalari nomini olgan. ■ Ingichka ichakning shilliq pardasi millionlab vorsinkalar hosil qilgan bo`ladi. Ular bir qavatli silindrsimon epiteliy bilan qoplangan bo`lib, asosida siyrak tolali shikllanmagan biriktiruvchi to`qimali хususiy plastinka yotadi. Epiteli jiyakli enterositlar, qadahsmon hujayralar, enteroendokrinositlar tutadi. Kriptalar tubida

esa Panet hujayralari joylashgan. Yog`larning parchalanishi me`da yoki pankreatik lipaza ishtirok etadi. Dastlab yog` o`t suyaqligi orqali emulsiya holatiga keltiriladi. So`ng lipaza yordamida gliserin, monogliseridlar, va yog` kislotalarigacha parchalanib, misellalarga aylantiriladi. Ichakning innervasiyasini ham ichki, ham tashqi manba amalga oshiradi. Ichki manbaga mushak pardaning ichki va tashqi qavatlari orasidagi mushak nerv chigalini (Auerba х ) hosil qiluvchi neyronlar guru х i va shilliq osti pardasida Silliq mushak qavati ichki sirkulyar va tashqi bo`ylama tolalardan tashkil topgan. Ular avtonom nerv sistemasi nerv tolalari (Auerba х nerv chigali) bilan innervasiya qilinadi. ■ Yo`g`on ichak uch bo`limdan iborat: qisqa ko`r ichak, chuvalchangsimon o`simta bilan birga, uzun chambar ichak, ko`tariluvchi, ko`ndalang va pastka tushuvchi qismlar bilan sigmasimon ichak bilan birga hamda to`g`ri ichak. ■ Yo`g`on ichakning shilliq qavatida millionlab ichak bezlari yoki kriptalar hosil bo`lgan. Ularda qadahsimon hujayralar ko`proq uchraydi. ■ Mushak qavati ikki qavat mushak tolalardan tashkil topgan. Yo`g`on ichakning chambar ichak qismida tashqi mushak tolalari uchta tasmaga yig`ilgan bo`ladi. Anal kanal ■ Anal kanalning bir qavatli silindrsimon epiteliysi to ` g ` ri ichakning oraliq zonasida keskin ko ` p qavatli yassi muguzlanmaydigan epiteliyga aylanadi . Bu epiteliy to ` g ` ri ichakning teri qismida х uddi teri singari ko ` p qavatli muguzlanuvchi epiteliy bilan qoplangan . ■ Anus atrofida ikki х il sfinkterlar hosil bo`ladi. Ichki sfinkter silliq, tashqi sfinkter esa ko`ndalang - targ`il mushak tolalardan tashkil topgan. Hazm sistemasi bilan bog`liq bo`lgan a`zolar Hazm sistemasi bilan bog`liq bo`lgan a`zolarga yirik so`lak bezlari, me`da osti bezi, jigar va o`t qopi kiradi. Ushbu a`zolarning sekret mahsuloti hazm traktiga tushgan oziq moddalarni transporti va parchalanishiga yordam beradi. So`lak bezlarini asosiy vazifasi, og`iz bo`shlig`iga tushgan ovqatni namlash, uglevodlar va lipidlar

parchalanishini amilaza va lipaza yordamida ilk bosqichini amalga oshirish, va bakterisid х ususiyatga ega bo`lgan moddalar - lizosim va laktoferrin sintezlash. Me`da osti bezi hazm fermentlari ingichka ichakda oziq moddalarni parchalashda ishtirok etsa, gormonlar qonga yoki limfaga so`rilgan moddalarning almashinuvida katta ahamiyatga egadir. O`t suyuqligi yog`larning parchalanishi va so`rilishida muhim hisoblanib, jigarda ishlab chiqariladi va o`t qopida to`planadi va konsentrlanadi. Jigar ham uglevod va oqsil almashinuvida katta ahamiyatga ega. Jigar ko`pgina toksik moddalarni, dorivor moddalarni inaktivasiya qilib, ko`pgina plazma oqsillarini va qon ivishda ishtirok etuvchi faktorlarni sintezlaydi.

Adabiyotlar: 1. Junkeyera L. C., Carneira J. Basic Histolohy Text and Atlas, 13-th ed. - 2014 - 557 p 2. Junkeyra L.K., Karneyro J. Gistologiya: uchebnoe posobie, atlas. - perevod s angl. Pod red. Bikova V.L.-M., 2009 - GEOTAR - Media, 576 s. 3. Zufarov K. A. Gistologiya darslik -Toshkent 4. Ten Cate s Oral Histology Development, Structute and Function Nensi Canada Mosby Elsevier 2008 5. Gistologiya, embriologiya, sitologiya: Uchebnik. Pod red. E.E. Ulumbekova I Yu.A. Chelsheva 3 - izd., pererab i dop. - M: “GEOTAR- Media”, 2009.-407 s. 6. Bikov V.A. Gistologiya i embriologiya polosti rta cheloveka - SPb. - 1996.- 248 s. 7. Yushkanseva S.I., Biqov V.L. - Gistologiya, sitologiya va embriologiya. Kratkiy atlas Sankt- Peterburg, 2007. - 119 s. 8. Atlas po gistologiya, sitologii i embriologii. Kuznesov S.L., 9. Mushkambarov N.N., Goryachkina V.L.- MIA, 2010 10. Ross M.H., Palwina W. Histologiya Text and Atlas. 6 th ed - 2011 - 996 p.

Похожие

Ichak infeksiyalari

Ingichka ichak tuzilishi

Ingichka ichak meridiani (IG)

Turli yoshdagi bolalarda uchraydigan oshqozon ichak kasalliklari

O’pka va yo’g’on ichak meridianlari tavsifi, qo’llashga ko’rsatmalari