Витаминлар - Медицина - Рефераты

Витаминлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

Витаминлар Режа: 1. Витаминлар тарихи, олиниши. 2. Каротиноидлар, уларни микроорганизмларда ҳосил бўлиш шароитлари. Қишлоқ ҳўжалиги ва саноатда олиниши ва ишлатилиши. 3. Алкалоидлар.

1. Витаминлар – паст молекуляр органик моддалар гуруҳига кириб, жуда кам концентрацияда ҳам кучли ва турли биологик таъсир қила олиш хусусиятига эга. Табиатда витаминлар манбаси ўсимлик ва микроорганизмлар ҳисобланади. Вк менахинонлар ва В12 кобаламинлар асосан микроорганизмлардан синтезланиб олинади. Ишлаб чиқаришда витаминларни катта қисми кимёвий синтез орқали олиниши турса, уларни саноатда микробиологик усул билан олиш ҳам катта амалий ўрин тутади. Микробиологик йўл билан эргостерин ва витамин В12 олинса, витамин С олишда соритни сорбозага оксидлашда микроорганизмлар ишлатилади. Бундан ташқари ишлаб чиқаришда каротиноидлар ва витамин В2, витамин концентратларини олишда қўлланилади. Дунёда 40 дан ортиқ витаминлар ишлаб чиқариш саноатлари мавжуд булардан: 18 таси АҚШ да, Японияда 8 ва 14 та Ғарбий Европада жойлашган. 2. Каротиноидлар – табиат пегменти сифатида кенг тарқалган гуруҳига киради. Улар ўсимлик, сув ости ўсимликлари, фототроф бактериялар ва турли хил хемотроф бактериялар ҳосил қилади. Бундан ташқари каротиноидлар баъзи бир моғор замбуруғи ва дрожжаларни синтез қилади. Шунингдек каротиноидлар баъзи балиқ, паранда организмларида қатнашади, лекин ўзича ферментлар пайдо бўлмайди, балки овқат билан кириб, организмни витамин А билан боитиш манбайи сифатида хизмат қилади. Каротиноидлар ўсимлик ва микроорганизмларда бўш формада бўлиб, глукозидлар ва каротин – оқсил комплекси ҳосил қилиши мумкин, лекин кўп ҳолда узун занжирли ёғ кислотали эфир кўринишида учрайди. Фототроф микроорганизмларда каротиноидлар синтези асосан ёруғлик оқими, баъзи органик бирикмалар сонига (ацетат) ва таркибидаги кислородга боғлиқ.

Хематроф микроорганизмлар фототрофдан фарқи шундаки каротиноидлар иккиламчи метаболизм маҳсулоти ҳисобланади. Ёруғлик каротиноидларни ҳосил бўлишида нафақат фототрофда балким хематрофда ҳам пигметлар таркибига ҳам таъсир кўрсатади. Баъзи моғор замбуруғи ва хематроф бактериясида каратиноидлар ҳосил бўлиши ёруғликка боғлиқ. Қоронғида каротиноидлар фақат рангсиз синтезланади. Кўп микроорганизмлар каротиноидларни ҳосил қилиш учун молекуляр кислород керак бўлади. У каротин синтези ҳосил бўлиш учун қатнашади. Кўп микроорганизмлар каротиноидлар синтези даражасида ҳосил бўлади. Каротиноидлар кимёвий синтез ёрдамида ва табиат манбаси-ўсимлик ва микроорганизмлар йўли билан ажратиб олинади. Кимёвий йўл билан β – каротин, витамин А ва бошқа каротиноидлар олинади. Кимёвий йўл билан β – каротиноидлар олишнинг оддий манбаси бўлиб, сабзи, қовоқ, ўт, наъматак, облепиха ва бошқа кўкатлар хизмат қилади. Шу мақсадда кенг кўламда моғор замбуруғи ва дрожжилар ишлатилади. Каротиноидлар қишлоқ ҳўжалигида, тиббиётда ва озиқ-овқат саноатида кенг кўламда қўлланилади. β – каротин озиқ-овқат саноатида, тиббиётда дори-дармон тайёрлашда ва касметикада ишлатилади. Озиқ-овқатда пигмент моддаси ва бўёқ сифатида қандолат маҳсулотлари тайёрлашда ишлатилади. Тиббиётда β - каротин тери ракини ривожланишини даволашда қўлланилади. Қишлоқ ҳўжалигида каротиноидлар дон ўсимликларини ўсишини яхшилашда ишлатилади. 3 . Алкалоидлар –алкалоидлар мураккаб структурага эга бўлган, таркибида азот сақловчи моддалар гуруҳига киради. Алкалоидлар ўсимликлардан ажратиб олинади, алкалоидлар микроорганизмларини ўрганиш энди бошланмоқда. Алкалоидлар кучли фармакологик таъсирга эга. Улар тўқималарни қисқартириш қобилиятига эга бўлганлиги сабабли гинекологияда

қўлланилади. Бундан ташқари алкалоидлар мигрен, қон босим ошганда ишлатилдади. Биринчи изланувчанлик ишларида овқат рационига кирувчи асосий ҳаёт учун керак бўладиган компонентлардан – углевод, оқсил, ёғ, минерал моддалар ва сувдан ташқари 1880 й Н.И.Лунин томонидан бошқа моддалар ўрганилди. Кейинчалик бу моддалар витаминлар деб номланди (лотинча vita - ҳаёт) яъни ҳаёт аминлари деб ном олди. 1956 йил Халқаро кимёвий номенклатура бўйича витаминлар қуйидаги гуруҳга бўлинади: 1. Сувда эрийдиган витаминлар. 2. Ёғда эрийдиган витаминлар. 3. Витаминсимон бирикмалар. Авитаминоз организмда 1,2 витамин йўқлиги. Гиповитаминоз витамин етишмовчилиги. Гипервитаминоз витамин организмда кўпайиб кетиши. 1. Ёғда эрувчи витаминлар. а) витамин А – А1 ретинол. Витамин А асосан тухум сливка, сметана, сут, сариқёғ, мол, буйрак, жигарда ва треска балиғи жигарида мавжуд. Катталар учун 1 суткада витамин А – 1 мг тавсия этилади. б) витамин Д – кальциферол. Витамин Д етишмовчилигида рахит касаллиги келиб чиқади. Рахитда бола ривожланиши тўхтайди. Тиш ёриб чиқиши кечикади, тишларнинг ўзи эса емирилади. Ошқозон ичак иши бузилиб, камқонликка олиб келади. Витамин Д асосан балиқ ёғида, треска балиғи жигарида, икрасида, тухум сариғида ва ёғда мавжуд. 6 ёшгача бўлган болалар учун суткалик витамин Д нормаси 500 дан 1000 халқаро бирликда. Катталарга эса 100 халқаро бирликда тавсия этилади. в) Витамин Е – токоферол. Витамин Е етишмаганда эркакларда уруғнинг харакати сусаяди. Мушак тўқимаси параличи ва анемияга олиб келади. Витамин Е – пахта, кукуруз, семичка, ёғда ва буғдойда мавжуд. Витамин Е катталар учун суткада 15 халқаро бирликда тавсия этилади.

г) Витамин К – филлохинон. Витамин К етишмаса жигар касаллиги асосан сариқ касаллиги ва ичак касаллиги келиб чиқади. Асосан антибиотиклар кўп олганда ичак микрофлораси ўлганда витамин К ни организмда сўрилиши ёмонлашади. Витамин К – кўкатларда, исмолоқ, карам, қовоқда мавжуд. 2. Сувда эрувчи витаминлар. а) Витамин В1 – тиамин. Витамин В1 асосан ўсимлик маҳсулотлари, гўшт, балиқ ва сут маҳсулотлари, дуккакли – ловия, нохотда мавжуд. Витамин В1 етишмаса, бери-бери (нотоғри юриш) касаллиги, иштахани бузилиши, қувватсизлик, анемия, озиш, асабларни бузилиши. Витамин В1 суткалик нормаси катталар учун 1,3-2,5 мг, болаларга 1,3-1,7 мг. б) Витамин В2 – рибофлавин. Инсон рибофлавинни 65-70 % ни нон, сут, ва гўшт маҳсулотларидан, 30-35 % ни эса хўл мева ва сабзавотлардан олади. Витамин В2 етишмаса оғиз бўшлиғининг яллиғланиши, кўриш қобилияти бузилиши ва камқонлик, юз терисини шкастланишига олиб келади. Катталар учун суткалик витамин В2 нормаси 2 мг, болалар учун эса 1-2 мг тавсия этилади. в) Витамин В6 – пиридоксин. Витамин В6 асосан гўшт, балиқ, мол юрагида ва буйрагида кўп. Суткалик нормаси катталар учун 2 мг. Витамин В6 етишмаса тери яллиғланиши, ўсишни секинлашиши, ва хок. олиб келади. г) Витамин С – Аскорбин кислота. Витамин Сетишмаса қувватсизлик, иштахани камайиши, бўй ўсмаслиги, Тиш ювганда милкни қонаши, инфекцион касалликларга тез йўлиқиши ва хок. Витамин С асосан кўкатларда, барглар ва сабзовотларда бўлади. Суткалик Витамин С нормаси катталар учун 70-120 мг. д) Витамин В12 – кобаламин. В12микроорганизмлардан синтезланади. В12 асосан мол жигари, буйрагида кўп. Суткалик В12 нормаси 2-2,5 мкг. 3. Витаминсимон бирикмалар. а) Витамин U – метилметионин. Витамин U асосан сабзавотлар сокида, каромда жуда кўп. Витамин U ошқозон ичак йўллари яллиғланишида яхши ёрдам беради.

Похожие

Бола организмида витаминлар ва уларнинг етишмовчилиги

Гериатрия амалиётида қўлланиладиган дори турлари

Микроорганизмларни ўстириш, паспортлаш

Гериатрия амалиётида қўлланиладиган дори турларини яратишдаги муаммолар

Овқатланиш физиологияси ва унинг ёшга боғлиқ хусусиятлари