Урогенитал хламидиоз - Медицина - Рефераты

Урогенитал хламидиоз

Загружено в:

16.02.2024

Скачано:

0

Размер:

67.5 KB

Урогенитал хламидиоз Режа: 1. Тарихи. 2. Этиологияси. 3. Эпидемиологияси. 4. Клиникаси. 5. Ташхисоти. 6. Профилактик ва эпидемияга қарши чора-тадбирлар

Урогенитал хламидиоз- Chlamydia trachomatis томонидан чақириладиган, кенг тарқалган юқумли касаллик бўлиб, асосан жинсий йўл орқали юқади, сийдик ажратиш аъзолари, кўз шиллиқ қаватлари, бўғимлар, нафас олиш аъзоларининг зарарланиши билан ҳарактерланади. Тарихи. Хламидиозлар жуда қадимдан маълум. Хламидиоз инфекциялар ҳақидаги маълумотлар қадимги китобларда келтирилган бўлиб, уларда айнан трахоматоз конъюнктивит ва трахома касалликлари ёритилган. Хламидиялар морфологияси ҳақидаги дастлабки маълумотлар ХХ аср бошларига келиб олинган. Хламидияларнинг очилиши биринчилар қаторида Гальберштедтер ва Провачекларга тегишлидир. Улар биринчи бўлиб, 1907 йили тажриба учун касаллик юқтирилган орангутан маймуни конъюктиваси хужайраларида трахома қўзғатувчиларини аниқлаганлар. Бу қўзғатувчини « C hl amidozoon trahomatis » деб аташган, бир қатор олимлар эса «Провачек таначаси» деган атамани қўллашни таклиф этишган. Худди шунга ўхшаш цитоплазматик киритмалар тез орада янги туғилган чақалоқларнинг зарарланган кўзлари шиллиқ қаватларидан олинган синамаларда, шунингдек цервицит билан оғриган уларнинг оналаридан олинган материалларда ҳам аниқланган. 1957 йилда Хитойда трахома билан оғриган беморлардан хламидия қўзға- тувчилари ажратиб олинган. Кўп вақт ўтмай худди шу қўзғатувчилар жинсий аъзолар ажратмаларида ҳам топилган. Ушбу ҳужайра ичи киритма-ларининг табиати ўрганилганлигига ҳали унча кўп вақт бўлгани йўқ. Этиологияси. Замонавий таксономик тасаввурларга кўра хламидиоз қўзғатувчиси Chlamydiacea оиласига киради ва икки авлоддан таркиб топган: Chlamydia ва Chlamydophila . Chlamydia авлоди одамлар учун патоген бўлган С. trachomatis туридан иборат. Chlamydophila авлоди эса одамлар учун патоген бўлган қуйидаги турларни ичига олади: C . pneumonia ва C . pittance . Ҳар бир тур ичида серологик вариантлар ажратилади. С. trachomatis нинг уч гуруҳ сероварлари бор: трахома қўзғатувчилари (А, В, С сероварлари), урогенитал хламидиоз қўзғатувчилари ( D , Da , E , F , G , H , I , Ia , J , K) ва венерик гранулёма қўзғатувчилари ( L 1, L 2, L 3).

Хламидиялар мутлақ патоген ҳужайра ичи паразитлари ҳисобланади. Улар бактерияларга хос бўлган барча хусусиятларга эга: оддий бўлиниш йўли билан кўпайишади, икки турдаги нуклеин кислоталарини (РНК ва ДНК) тута-ди, шунингдек грамманфий бактерияларникига ўхшаш махсус антигенга эга. Бактерияларнинг барча белгиларига эга бўлган ҳолда, улардан ўзига хос икки фазали ҳаёт тарзи билан фарқ қиладилар. Бундай ҳаёт тарзи шундан иборатки, ноинфекцион ретикуляр таначалар (РТ) ва ҳужайрадан ташқари элементар таначалар (ЭТ) мутаносиб равишда алмашиниб турадилар. ЭТлар ҳужайрадан ташқарида яшашга мослашган ва организмни зарарлантириш (инвазиялаш) хусусиятига эга. Нишон ҳужайраларни зарарлагач, ЭТлар, РТга айланадилар. РТлар ҳужайра ичида яшашга ва кўпайишга мослашган. Ретикуляр таначалар ҳужайра ичида бўлиниб кўпаядилар ва хўжайин организми зарарланган ҳужайраларининг асосий қисмини ташкил қилади. Ноқулай шароитлар (антибиотиклар, кимёвий препаратлар ва бошқалар таъсири) юзага келганда қўзғатувчилар L -шаклга ўтиб олади ва узоқ муддат давомида ҳужайра ичида сақланиб туради ҳамда касалликнинг сурункали шакллари юзага келишига сабаб бўлади. Иммунитет сусайиши юзага келиши билан L -шаклдан яна ўз ҳолатига қайтиб, касалликнинг зўрайиши ва қайталанишини келтириб чиқаришлари мумкин. Хламидиялар кишилардаги нормал микрофлоралар қаторига кирмайди. Хламидияларнинг организмда мавжудлигини аниқлаш, одатда, фаол инфекцион жараён кетаётганлигидан дарак беради, касалликнинг клиник белгиларининг йўқлигини эса хўжайин организми ва паразит орасидаги вақтинчалик ўзаро тенг кучлилик дея баҳолаш мумкин. Хламидиялар ультрабинафша нурлари таъсирига ҳамда юқори ҳарорат таъсирига ўта сезгир. Ҳужайрадан ташқарида жойлашган хламидиялар 37°С ҳароратда 24-36 соат мобайнида ўзининг юқумлилигини йўқотади. Хламидиялар 95-100°С ҳароратда 1дақиқа ичида, 70°Сда-10-15 дақиқада, 50°С ҳароратда эса 30 дақиқа мобайнида ўз фаоллигини йўқотади.

Эпидемиологияси. Касаллик қўзғатувчисининг манбаи урогенитал хламидиозларнинг асосий манбаи бўлиб касалликнинг яққол клиник шаклидаги ёки яширин кечувчи (белгисиз) шакли билан оғриган беморлар ҳисобланадилар. Касаллик қўзғатувчисининг асосий кириш жойи бўлиб сийдик-таносил аъзолари ҳисобланади. Инфекцион жараён юзага келишининг асосий шарти хламидияларнинг сийдик-таносил аъзолари шиллиқ қаватлари эпителиал ҳужайраларига кириши ва кўпайиши ҳисобланади. Қўзғатувчиларнинг кўпроқ цилиндрик эпителийларга ўчлигини ҳисобга оладиган бўлсак, бирламчи ўчоқлар одатда эркаклар ва аёлларнинг сийдик чиқариш каналларида, шунингдек бачадон бўйинларида юзага келади ва кўпинча жинсий аъзолар ҳамда турли жойларда кечувчи экстрагенитал инфекцияларнинг манбалалари бўлиб ҳизмат қилади. Касалликнинг яширин даври бир неча кундан 1 ойгача бўлиши мумкин. Аёллардаги турли аъзолари яллиғланиши касалликларида, масалан, бачадон ва бачадон ортиғи яллиғланишида (аднексид, эндометрит ва ҳ.к.), қин ва бачадон бўйни яллиғланишида (кольпит, цервицит, бачадон бўйни яраси ва бошқалар) хламидияларни аниқлаш ҳолатлари 50% дан ортиқроқни ташкил этади. Сўзак ва трихомониаз билан оғриган 40% беморлардан хламидиялар ажратиб олинади. Урогенитал хламидиознинг асоратли кечишида аёлларда эндометрит, сальпингит, оофорит ва проктит билан биргаликда кечувчи бартолинит, эндоцервицитлар кузатилиши мумкин. Хламидияли инфекциялар аёллардаги бепуштликнинг сабабларидан бири бўлиши мумкин. Бепуштликдан азият чекаётган аёлларниннг 50 %ида хламидиоз аниқланган. Найчалар беркилиб қолиши билан боғлиқ бўлган бепуштликда, 70%гача хламидиозлар сабабчи бўлади. Беморлар касалликнинг биринчи кунлариданоқ юқумли ҳисобланадилар ва қўзғатувчи ташқи мухитга ажралиб турувчи барча даврларда юқумлилигича қолади. Касаллик қўзғатувчисини ташувчилар камроқ хавфли ҳисобланади, чунки ташқарига ажритилувчи қўзғатувчилар сони унчалик кўп бўлмайди.

Қўзғатувчи мулоқат юқиш механизми билан, жинсий йўл орқали юқади. Бундан ташқари вертикал йўл орқали ҳам юқиши исботланган (трансплацентар юқиши ёки зарарланган қоғоноқ суви орқали). Хламидиоз билан ҳомиладорлик даврида оғриш жуда хавфли ҳисоблана-ди, чунки ҳомила она қорнидалигида зарарланиши мумкин. Бу эса турли кўнгилсизликларга сабаб бўлади, масалан, ҳомиланинг тушиб қолиши, сув миқдорининг кўпайиб кетиши, ҳомиланинг ривожланишдан ортда қолиши ва бошқа патологияларга. Янги туғилган чақалоқлар онанинг касаллик қўзғатувчилари билан зарарланган туғруқ йўлларидан ўтиши чоғларида кўпинча касалликни юқтирадилар. Бунда улар кўзларининг, нафас олиш аъзолари йўлларининг, қулоқлари ва бошқа аъзоларининг зарарланиши рўй беради. Сўнгги йилларда маиший-мулоқот йўли орқали ҳам (зарарланган чой-шаблар, хожатхона жиҳозлари, инфекция билан зарарланган қўллар орқали) касалликнинг юқиши мумкинлиги исботланган, албатта бундай йўл билан юқиш ҳолатлари камдан-кам учрайди. Бундай йўл кўпроқ конъюктивани зарарлантириш учун ҳарактерлидир, айниқса у трахомада жуда хавфли. Жинсий шерикдан хламидиозни генитал-орал мулоқат орқали юқтирилиши хламидияли фарингит ривожланишига олиб келади. Урогенитал хламидиозлар кўпинча жинсий йўл орқали юқувчи бошқа юқумли касаллик- лар билан биргаликда кечади: трихомониаз, сўзак, кандидоз ва ҳ.к. Хламидиоз билан касалланиш, сўзак ва захмга қараганда бирмунча камроқ, бунинг сабаби юқиш учун катта миқдордаги қўзғатувчиларнинг орга-низмга тушиши кераклигидадир. Бир маротабалик жинсий алоқада бўлиш ҳар доим ҳам касаллик юқишига олиб келавермайди. Хламидиозларга чақалоқлардан тортиб аҳолининг ҳамма қатламлари мойил, айниқса иммунтанқислик ҳолати мавжуд бўлганлар. Кишиларда хламидияларга нисбатан табиий касалликни юқтирмаслик хусусияти йўқ. Касалликни бошдан кечиргач турғун иммунитет қолмайди, гарчи организм касаллик қўзғатувчисига нисбатан M, G , A синфига оид махсус антителолар ишлаб

чиқарса ҳам. Хламидияли инфекцияларнинг турли шаклларида макро- организмнинг иммун жавоби бир хилда эмас. Жинсий йўл орқали юқувчи касалликлар ичида урогенитал хламидиоз- лар асосий ўринни эгаллайди. Бу касаллик сўзакка қараганда кўпроқ учрайди, даволаш ҳам бир мунча қийинроқ, кўпинча турли хилдаги асоратларни келтириб чиқаради, баъзан бир қатор беморларнинг ўлимига ҳам сабабчи бўлиши мумкин. Клиникаси. Турғунлик даври 5-14 кун ва ундан кўпроқ. Сийдик- таносил йўлларида кузатиладиган яллиғланишлар, ўткир ости ва сурункали гонореяли яллиғланишдан кам фарқ килади. Одатда, уретрада нохуш ҳиссиёт, ачишиш ва қичишиш кузатилади. Уретра тешиги бироз гиперемияланган бўлиб, оз микдорда шилимшиқ ажратма ажрайди. Аёлларда бачадон бўйни ва канали яллиғланиши характерлидир. Урогенитал хламидиоз гонорея сингари сийдик - таносил тизими бўйича тарқалиши ва асоратланиши мумкин. Инфекциянинг кўз шиллик пардасига тушиши натижасида конъюктивит ривожланади. Иммунопатологик реакцияли беморларда Рейтер касаллиги реактив артрит, тугунчали эритема ва бошқалар кузатилади. Узок кечган инфекция бепуштлик, бўғимларнинг сурункали яллиғланиши ва бошқа тикланмас асоратлар чақиради. Рейтер касаллиги классик вариантда кечганида уретритдан бошланади, унга бўғимлар яллиғланиши ва конъюнктивит кўшилади. Терида тошмалар кузатилиши мумкин. Касалликка, асосан, ёш эркаклар чалинадилар. Касаллик ўткир ёки ўткирости бошланиб бирон-бир клиник белгининг устунлиги билан кечади. Касаллик қайталаши мумкин, ўз вактида ташхис қўйиб даволанмаса, тикланмас асоратлар чақириши мумкин. Ташхисоти. Хламидияли инфекцияларни ташҳис қилиш лаборатория текшируви усулларига асосланган. Қуйидаги текширув усуллари қўлланилади: • микроскопик, олинган материални Романовский усули бўйича бўял- ганда эпителиал ҳужайраларда цитоплазматик киритмаларни аниқ- лашга асосланган; • бактериологик, бунда товуқ эмбрионлари ва ҳужайралар культура- сида қўзғатувчилар ўстирилади;

• тўғри иммунофлюоресценция (ТИФ) моноклонал антителолар ёрдамида (усул техник жиҳатдан оддий, юқори сезгирликка эга); • ИФА-иммунофермент таҳлил; • молекульяр-биологик усул (ПЗР). Амбулатория-поликлиника шароитларида ва стационарларда диагностик текширувлар одатда тўғри иммунофлюоресценция усули, ҳамда ПЦР да ўтказилади. Ташхис қўйиш С. trachomatis аниқланишига асосланади. Текширув материали, уретра шиллиқ қаватидан, цервикал каналдан, конюктивалардан олинган қирмалар, шунингдек сийдикнинг биринчи порцияси, уруғ, простата бези ажратмаси, қон ва бошқалар бўлиши мумкин. Профилактик ва эпидемияга қарши чора-тадбирлар Хламидиозларнинг профилактикаси қуйидаги чоралардан иборат: • хавфли гуруҳга мансуб бўлганлар ва ҳомиладорларни хламидиозга текшириш; • бутун мамлакат бўйлаб хламидиозларнинг лабораториялар ташхисотини йўлга қўйиш; • ўз вақтида текинга даволаш; • жинсий мижозларни эрта аниқлаш ва даволаш; • аҳоли орасида санитария тарғибот ишларини ўтказиш. Хламидиоз билан оғриган аёллардан туғилган чақалоқларни хламидия- ларга қарши профилактика қилиш зарур. Хламидияли конъюктивитни олдини олиш учун чақалоқларга 0,5%ли эритромицин қўлланилади. Жинсий йўл орқали юқадиган юқумли касалликларнинг олдини олиш юзасидан аҳолининг гигиеник билимларини ошириш ҳам жуда муҳим ўрин тутади. Эпидемига қарши чора-тадбирлар қуйидагиларни ўз ичига олади: беморни, бактерия ташувчини самарали даволаш; беморнинг барча жинсий мижозларини текшириш ва зарур ҳолларда уларни даволаш; касаллик билан оғриб ўтганлар устидан диспансер кузатуви ўрнатиш.

Адабиётлар: 1. Ахмедова М.Д., Облокулов А.Р., Мирзажонова Д.Б. Юқумли касалликларда ҳамширалик иши. Тошкент. 2018. 2. Бажора Ю. И., Тимченко А. Д., Чеснокова М. М.Атлас: медицинская паразитология. Учебное пособие — Одеса: Одес. держ. мед.ун-т, 2001. - 110 с. 3. Богомолов Б.П. Инфекционные болезни. -М.: Издательство Московского унивеситета, 2006. – 583 с. 4. Даминов Т.А. Инфекционные болезни с детскими инфекциями.1-2 часть. Тошкент 2011. 5. Даминов Т.А., Туйчиев Л.Н., Таджиева Н.У. Инфекционные болезни в деятельности врача общей практики Тошкент-2007. 6. Жаворонок С.В., Мицура В.М., Красавцев Е.Л и др. Тропические и паразитарные болезни. Учебное пособиеЛитагент Вышэйшая школа год 2014.

Похожие

Паразитларга қарши препаратлар ва уларнинг тавсифи

Бириктирувчи тўқиманинг зарарланиши билан кечадиган диффуз касалликлар

Сурункали пиелонефрит

Юқумли касалликларда юқори ҳарорат билан кечадиган касалликларнинг эрта ва қиёсий ташхиси

Вулва ва қин анатомияси ва физиологияси